Lucky Luke

Lucky Luke là một chàng cao bồi, và cũng là nhân vật chính trong bộ truyện tranh cùng tên do họa sĩ người Bỉ Morris sáng tác từ năm 1946. Những truyện Lucky Luke đầu tiên được in trên báo Spirou và tiếp đó là trên Pilote, trước khi được phát hành dưới dạng tập truyện tranh. Tập truyện tranh này thành công rực rỡ trong khoảng 1957 đến 1977 với sự tham gia của René Goscinny với vai trò là biên kịch viên.

Lucky Luke
Bìa tập Thị trấn Dalton.
Quốc gia	Bỉ, Pháp
Thể loại	Hài hước, hành động
Tranh	Morris
Kịch bản	Morris René Goscinny Vicq Bob De Groot Jean Léturgie Xavier Fauche...
Số lượng	72 tập

Tuy rất nổi tiếng tại châu Âu, tập truyện tranh này ít được in tại các nước sử dụng tiếng Anh. Lucky Luke đã phát hành 270 triệu bản với 31 thứ tiếng. Lucky Luke đã có ấn bản tiếng Việt và được nhà xuất bản Trẻ phát hành.

Lịch sử

Vào Giáng sinh năm 1946, tác giả Morris, khi đó là họa sĩ cho loạt truyện hài Le Moustique, lần đầu tiên cho ra mắt nhân vật Lucky Luke trong tạp chí truyện tranh Spirou với Câu truyện Arizona 1880. Từ năm 1948, tuy chuyển sang Mỹ sinh sống, nhưng Morris vẫn tiếp tục với nhân vật Lucky Luke và gửi các bản thảo của mình cho ban biên tập của Spirou. Cũng chính trong thời gian ở Mỹ, Morris đã gặp gỡ và làm quen với René Goscinny, tác giả kịch bản chính của nhiều tập truyện Lucky Luke sau này.

Năm 1949, nhà xuất bản Dupuis của Bỉ cho xuất bản tập truyện tranh Lucky Luke đầu tiên Mỏ vàng của Dig Digger. Trong những năm sau đó, Morris lần lượt cho xuất bản 8 tập tiếp theo mà ông vừa là họa sĩ, vừa là tác giả kịch bản. Năm 1957, từ tập truyện thứ 9, Morris hợp tác cùng với René Goscinny - trừ tập 10 ông vẫn là tác giả duy nhất.

Từ năm 1968 tới 1987, các tập Lucky Luke được nhà xuất bản Dargaud của Pháp tiếp tục phát hành. Sau khi René Goscinny mất, Morris hợp tác với nhiều biên kịch viên khác như Xavier Fauche, Bob de Groot, Jean Léturgie, Hartog van Banda, Vicq, Guy Vidal... Từ tập 60 vào năm 1991 cho tới tập 67 vào năm 1998, Lucky Luke được xuất bản bởi Lucky Productions. Sau đó, từ tập 68 vào năm 2000 được tiếp tục với nhà xuất bản Lucky Comics.

Sau khi Morris mất vào năm 2001, nhà xuất bản Lucky Comics phát hành serie Những cuộc phiêu lưu của Lucky Luke (Les aventures de Lucky Luke) với nét vẽ của họa sĩ Achdé.

Bối cảnh và cốt truyện

Bảng gỗ của thị trấn Sinful Gulch.

Bổi cảnh chính của Lucky Luke là miền Tây nước Mỹ cuối thế kỷ 19. Cũng có khi xuất hiện những cảnh ở bờ Đông và cả bên ngoài nước Mỹ như Canada và México. Giống như các bộ phim cao bồi hình ảnh thường thấy trong Lucky Luke là những đồng cỏ, các thị trấn, quán rượu, các chuyến xe lửa... và nhà tù, nơi thường xuyên giam giữ anh em nhà Dalton.

Trong Lucky Luke, các thị trấn thường giới thiệu chính nó bằng một biển gỗ với những câu đe dọa hài hước. Trong thị trấn luôn có quán rượu, nhà băng, đồn cảnh sát... Những quán rượu, với các vũ nữ mập mạp nhảy múa trên sân khấu, cây đàn piano, các bàn cờ bạc... là nơi thường xuyên xảy ra ẩu đả và kết thúc với một kẻ bay ra ngoài rơi vào máng nước của ngựa. Còn trong nhà tù liên bang, các tù nhân luôn làm một việc là đập đá. Các chuyến xe lửa thì thường bị trễ giờ vì bị cướp chặn.

Nhiều cốt truyện của Lucky Luke được dựa theo các sự kiện có thật trong lịch sử miền Tây nước Mỹ. Tập Dây kẽm gai trên đồng cỏ nói tới cuộc tranh chấp của các chủ trại. Cuộc đổ xô tới Oklahoma nói tới sự kiện ngày 22 tháng 4 năm 1889 khi hơn 100 000 boomer (vai trò này trong tiếng Việt được gọi là "tay bùm", cái tên này dựa trên âm thanh của những khẩu cà-nông, thứ được sử dụng để phát tín hiệu xuất phát cuộc đua giành đất tại Oklahoma, như đã được giải thích trong tập truyện) tham gia vào cuộc đổ xô tới Oklahoma để giành đất. Trang trại O.K. Corral nói về cuộc đấu súng huyền thoại của miền Tây tại O.K. Corral. Đoàn ngựa con tốc hành nói về công ty Pony Express với việc cố gắng rút ngắn thời gian vận chuyển thư từ giữa miền Tây và miền Đông. Sợi dây biết hát nói về việc xây dựng điện báo tại Hoa Kỳ...

Cảnh ẩu đả trong quán rượu.

Tuy nói về miền Tây, nhưng Lucky Luke có rất ít chi tiết bạo lực. Các sự kiện được thể hiện một cách hài hước theo kiểu truyện tranh. Ví dụ như kết thúc cuộc đấu súng O.K Corral mà không có ai chết hay bị thương. Tên cướp Billy the Kid cũng chỉ bị Lucky Luke phạt bằng cách đánh vào mông và tiếp tục xuất hiện trong những tập khác. Trong toàn bộ các tập truyện, Lucky Luke chỉ một lần duy nhất bắn hạ Mad Jim trong tập Mỏ vàng của Dick Digger và một lần khác bắn thương "Nhện chân dài" Phil Defer - cả hai tập đều do Morris tự viết kịch bản.

Các cuộc chiến với người da đỏ cũng thường xuyên được đề cập nhưng luôn kết thúc êm đẹp với sự kiện hai bên cùng ngồi hút "tẩu thuốc hòa bình".

Hình ảnh không đổi cuối mỗi tập truyện là Lucky Luke cưỡi chú ngựa Jolly Jumper đi về phía cuối chân trời và hát bài "Tôi là gã cao bồi nghèo đơn độc, rong ruổi trên đường dài xa quê hương, mà đường về nhà còn xa..." (câu cuối của bài hát hiếm khi được thay đổi để phù hợp nội dung của một vài tập truyện) bằng tiếng Anh:

«I'm a poor lonesome cow-boy

And a long far way from home...»

Nhân vật

Lucky Luke và Jolly Jumper trong tập Marcel Dalton, ông chú của tứ quái Dalton.

Nhân vật chính Lucky Luke là một anh chàng cao bồi nghèo đơn độc của miền Tây nước Mỹ cuối thế kỷ 19. Với biệt danh là "kẻ bắn nhanh hơn cái bóng của mình", Lucky Luke lang thang khắp miền Tây bảo vệ cho công lý và lẽ phải.

Trong những tập đầu tiên, diện mạo và tính cách của Lucky Luke chưa thực sự định hình. Những tập truyện về sau, hai tác giả Morris và René Goscinny xây dựng hình ảnh Lucky Luke như một anh chàng cao bồi vui tính, độc thân, bề ngoài thường với chiếc mũ trắng, áo gi-lê đen, sơ mi vàng và cổ đeo chiếc khăn màu đỏ. Ban đầu, Lucky Luke luôn xuất hiện với điếu thuốc lá trên môi, nhưng về sau để tránh hình ảnh người hùng nghiện thuốc lá, Morris cho thay thế bằng một cọng cỏ. Xử lý các tình huống một cách hài hước thông minh, cộng với tài bắn súng và sự may mắn, Lucky Luke luôn thành công ở cuối mỗi tập truyện.

Đồng hành với Lucky Luke là Jolly Jumper, chú ngựa chạy nhanh nhất miền Tây. Là con ngựa đặc biệt, Jolly Jumper biết đi trên dây, thông minh tới mức cùng chơi cờ với Lucky Luke và khi nói chuyện có thể trích dẫn cả văn học. Jolly Jumper nhiều lần cứu Lucky Luke thoát khỏi các tình huống khó khăn nhưng hai nhân vật này thường xuyên trêu chọc nhau. Như trong tập Nàng Sarah Bernhardt, Jolly Jumper chê bai vì Lucky Luke soi gương trước khi đi gặp Sarah Bernhardt, còn Lucky Luke trêu rằng Jolly Jumper không mặc gì khi chú ngựa này không đeo yên. Đặc biệt Jolly Jumper rất ghét con chó Rantanplan.

Nhân vật phản diện thường xuyên nhất trong tập truyện tranh là anh em nhà Dalton. Từ mẫu những nhân vật có thật trong lịch sử miền Tây, Morris đã xây dựng nên bốn tên cướp Dalton nhưng lại cho chúng chết ngay khi vừa xuất hiện. Về sau, Morris và René Goscinny đã cho chúng "sống lại" bằng cách thay thế của chúng bằng các em họ của chúng. Băng cướp Dalton thứ hai, để thay thế băng cướp Dalton trước bao gồm: Joe, Jack, William và Averell. Trong đó Joe là anh cả, lùn nhất nhưng cũng hung hãn nhất, chỉ huy của cả nhóm. Sau đó tới Jack, William, dần cao hơn nhưng cũng bớt hung hãn hơn. Cuối cùng là Averell, em út, cao nhất và cũng ngốc nhất nhà. Các tập truyện thường bắt đầu bằng việc anh em Dalton trốn khỏi nhà tù, và kết thúc khi chúng bị Lucky Luke bắt trở lại.

Một nhân vật thường xuất hiện trong Lucky Luke nữa là Rantanplan, mệnh danh là "con vật ngu ngốc nhất miền Tây" hay "chú chó ngốc hơn cả cái bóng của mình". Rantanplan là chú chó của trại giam và được các nhân viên giao cho nhiệm vụ canh giữ bọn Dalton. Morris đã xây dựng nhân vật Rantanplan dựa trên một nguyên mẫu có thực là Rin Tin Tin, một con chó thông minh, dũng cảm thường xuất hiện trên các bộ phim của hãng Warner Bros vào những năm 1920. Nhưng ngược lại với Rin Tin Tin, Rantanplan là chú chó ngu ngốc, nhát chết, tham ăn, và có cái mũi bị điếc. Trong thực tế, chú chó Rin Tin Tin là một diễn viên ngôi sao, với cát xê cao, đi xe hơi và nhiều người phục vụ... và tác giả Morris đã đưa những chi tiết này vào tập Gia tài của Rantanplan.

Một số nhân vật khác thường lặp lại trong Lucky Luke như những tay nhà đòn với bộ lễ phục đen và nước da mai mái, luôn tìm cách trục lợi từ các vụ giết người hoặc treo cổ. Các cô vũ nữ thường mập mạp và hút thuốc. Nhân vật cụ cố ngồi trên xe lăn, tai điếc, cắm chiếc loa kèn vào tai và thường xuyên hỏi lại. Những người Mexico với cái mũ rộng vành ngủ ngay cạnh đường ray. Những người Hoa với mãi tóc đuôi sam làm đầu bếp hoặc nghề giặt ủi...

Nhiều nhân vật có thật ở miền Tây cũng được tác giả đưa vào tập truyện. Billy the Kid trở thành một tên cướp trẻ con liều lĩnh. Calamity Jane thành một người bạn của Lucky Luke, mạnh mẽ nhưng hay chửi tục và nhai thuốc lá. Nghệ sĩ nổi tiếng Sarah Bernhardt sang Mỹ biểu diễn và cũng được Lucky Luke hộ tống... Các tổng thống Mỹ cũng nhiều lần xuất hiện trong truyện.

Ngược lại, một số nhân vật hư cấu trong truyện lại được Morris vẽ theo nguyên mẫu nổi tiếng. Như một phù thủy da đỏ có gương mặt của ca sĩ Elton John, nhân vật kẻ săn tiền thường có vẻ bề ngoài của diễn viên Lee Van Cleef hay một tên cướp giống với diễn viên Louis de Funès, diễn viên Jack Palance trở thành Nhện chân dài...

Những nhân vật có thật

Anh em Dalton trong tập Hôn thê của Lucky Luke.

Roy Bean Sarah Bernhardt Billy the Kid Black Bart Buffalo Bill Ike Clanton Old Man Clanton Nhóm Dalton Edwin Drake James B. Eads Wyatt Earp, Virgil Earp, Morgan Earp Ulysses S. Grant Horace Greeley Hatfield & McCoy Rutherford B. Hayes Jack London Doc Holliday

Frank James Jesse James Calamity Jane Abraham Lincoln George Maldon Joshua Norton Isaac C. Parker Frederic Remington William Hepburn Russell Mattie Silks Soapy Smith Belle Starr Mark Twain Adolphe & Arthur Caille Levi Strauss Brigham Young

Điện ảnh và truyền hình

Tập truyện này còn được đưa lên điện ảnh và truyền hình. Để tránh đụng chạm công chúng Mỹ, cũng như trong truyện tranh, chàng cao bồi thay điếu thuốc trên môi bằng một cọng cỏ. Cũng lý do đó, một số tiếng lóng được lược bỏ, như "thợ giặt Trung Hoa" (chinois blanchisseurs) hay "tên Mễ ngủ ngày" (mexicains faisant la sieste).

• Phim hoạt hình:
  • Daisy Town (1971), kịch bản: Morris, Goscinny và Pierre Tchernia.
  • La Ballade des Dalton (1978).
  • Les Dalton en cavale (1982).
• Truyền hình:
  • Lucky Luke (1983), bởi hãng phim Hanna Barbera (hiện nay là Cartoon Network Studios).
  • Lucky Luke (1985).
  • Lucky Luke (1990).
  • Lucky Luke (1993), với Terence Hill làm đạo diễn và thủ vai Lucky Luke.
  • Lucky Luke (2001), với Olivier Jean Marie làm đạo diễn.
• Điện ảnh:
  • Lucky Luke (1991), với Terence Hill làm đạo diễn và thủ vai Lucky Luke. Phim tiếng Anh.
  • Les Dalton (2004), đạo diễn Philippe Haïm, Til Schweiger trong vai Lucky Luke. Phim tiếng Pháp.

Lucky Luke cũng trở thành nhân vật của một số trò chơi điện tử, trong đó được biết nhiều hơn cả là của hai công ty Infogrames và The Mighty Troglodytes.

Danh sách những tập truyện Lucky Luke

Khi tập truyện tranh này được xuất bản bằng tiếng Việt, nhà xuất bản Trẻ không phát hành theo thứ tự của nguyên bản tiếng Pháp.

Những câu truyện được vẽ và biên kịch bởi Morris

STT	Tựa đề tiếng Pháp	Tựa đề tiếng Việt	Nhà xuất bản	Thời gian
1	La mine d'or de Dick Digger	Mỏ vàng của Dick Digger	Dupuis	Tháng 1 năm 1949
2	Rodéo	Rodeo	Dupuis	Tháng 1 năm 1949
3	Arizona	Vùng đất Arizona	Dupuis	Tháng 1 năm 1951
4	Sous le ciel de l'Ouest	Dưới bầu trời miền Tây	Dupuis	Tháng 1 năm 1952
5	Lucky Luke contre Pat Poker	Lucky Luke đối đầu Pat Poker	Dupuis	Tháng 1 năm 1953
6	Hors-la-loi	Ngoài vòng pháp luật	Dupuis	Tháng 1 năm 1954
7	L'élixir du Dr Doxey	Rượu bổ thần kỳ của bác sĩ Doxey	Dupuis	Tháng 1 năm 1955
8	Lucky Luke contre Phil Defer	Lucky Luke đối đầu Phil Defer	Dupuis	Tháng 1 năm 1956
10	Alerte aux Pieds Bleus	Báo động bọn bàn chân xanh	Dupuis	Tháng 1 năm 1958

Những câu truyện biên kịch bởi René Goscinny

STT	Tiếng Pháp	Tiếng Việt	Nhà xuất bản	Thời gian
9	Des Rails sur la Prairie	Đường ray trên đồng cỏ	Dupuis	Tháng 1 năm 1957
11	Lucky Luke contre Joss Jamon	Lucky Luck chống Joss Jamon	Dupuis	Tháng 1 năm 1958
12	Les Cousins Dalton	Anh em họ Dalton	Dupuis	Tháng 1 năm 1958
13	Le juge	Ông quan tòa Ngài quan tòa	Dupuis	Tháng 1 năm 1959
14	Ruée sur l'Oklahoma	Cuộc đổ xô tới Oklahoma	Dupuis	Tháng 1 năm 1960
15	L'évasion des Dalton	Một cuộc vượt ngục lý thú của anh em Dalton	Dupuis	Tháng 1 năm 1960
16	En remontant le Mississippi	Ngược dòng Mississippi	Dupuis	Tháng 1 năm 1961
17	Sur la piste des Dalton	Theo vết tứ quái Dalton	Dupuis	Tháng 1 năm 1962
18	À l'ombre des derricks	Dưới bóng tháp khoan	Dupuis	Tháng 1 năm 1962
19	Les rivaux de Painful Gulch	Những đối thủ tại Painful Gulch	Dupuis	Tháng 1 năm 1962
20	Billy the Kid	Tên Billy the Kid Đụng độ Billy The Kid	Dupuis	Tháng 1 năm 1962
21	Les collines noires	Rặng đồi đá đen Thám hiểm rặng đồi đen	Dupuis	Tháng 1 năm 1963
22	Les Dalton dans le blizzard	Dalton trong bão tuyết	Dupuis	Tháng 1 năm 1963
23	Les Dalton courent toujours	Dalton luôn chạy rong	Dupuis	Tháng 1 năm 1964
24	La Caravane	Đoàn lữ hành	Dupuis	Tháng 1 năm 1964
25	La ville fantôme	Thị trấn ma	Dupuis	Tháng 1 năm 1965
26	Les Dalton se rachètent	Dalton chuộc tội	Dupuis	Tháng 1 năm 1965
27	Le vingtième de cavalerie	Đoàn kỵ binh thứ 20	Dupuis	Tháng 1 năm 1965
28	L'escorte	Chuyến áp giải Chuyến áp giải Billy The Kid	Dupuis	Tháng 1 năm 1966
29	Des barbelés sur la prairie	Dây kẽm gai trên đồng cỏ	Dupuis	Tháng 1 năm 1967
30	Calamity Jane	Nữ quái Calamity Jane	Dupuis	Tháng 1 năm 1967
31	Tortillas pour les Dalton	Những chiếc bánh ngô cho Dalton Bánh ngô cho Dalton	Dupuis	Tháng 1 năm 1967
32	La diligence	Chuyến xe bão táp	Dargaud	Tháng 3 năm 1968
33	Le pied-tendre	Gã công tử bột Chàng công tử bột	Dargaud	Tháng 7 năm 1968
34	Dalton-City	Thành phố Dalton Thị trấn Dalton	Dargaud	Tháng 1 năm 1969
35	Jesse James	Jesse James - Hiệp sĩ rừng xanh Tướng cướp Jesse James	Dargaud	Tháng 7 năm 1969
36	Western Circus	Gánh xiếc miền viễn tây	Dargaud	Tháng 1 năm 1970
37	Canyon Apache	Khe vực Apache Chiến binh Apache Luckyluko	Dargaud	Tháng 1 năm 1971
38	Ma Dalton	Má Dalton	Dargaud	Tháng 10 năm 1971
39	Chasseur de primes	Kẻ săn tiền thưởng Gã săn tiền thưởng	Dargaud	Tháng 10 năm 1972
40	Le Grand Duc	Ngài đại công tước	Dargaud	Tháng 4 năm 1973
41	L'héritage de Ran-Tan-Plan	Gia tài của Ran-Tan-Plan	Dargaud	Tháng 10 năm 1973
42	7 histoires complètes - série 1	Bảy câu chuyện của Lucky Luke	Dargaud	Tháng 9 năm 1974
43	Le cavalier blanc	Kỵ sĩ áo trắng	Dargaud	Tháng 3 năm 1975
44	La guérison des Dalton	Dalton hết bệnh Tứ quái Dalton hết bệnh	Dargaud	Tháng 7 năm 1975
45	L'empereur Smith	Hoàng đế Smith	Dargaud	Tháng 4 năm 1976
46	Le fil qui chante	Sợi dây biết hát	Dargaud	Tháng 10 năm 1977
47	La ballade des Dalton	Bản ba-lát của anh em Dalton	Dargaud	Tháng 7 năm 1978
51	La corde du pendu	Sợi dây treo cổ và những mẩu chuyện khác	Lombard	Tháng 6 năm 1982
52	Daisy Town	Thị trấn Hoa Cúc Dại	Dargaud	Tháng 1 năm 1983
56	La ballade des Dalton et autres histoires	Bản ba-lát tứ quái Dalton và những mẫu chuyện khác	Dargaud	Tháng 3 năm 1986

Kịch bản của các tác giả khác

STT	Tiếng Pháp	Tiếng Việt	Nhà xuất bản	Thời gian	Kịch bản
48	Le magot des Dalton	Tứ quái Dalton và kho tàng trên đồi Đá Đỏ	Dargaud	Tháng 3 năm 1980	Vicq
49	Le bandit manchot	Tướng cướp một tay	Dargaud	Tháng 3 năm 1981	Bob De Groot
50	Sarah Bernhardt	Nàng Sarah Bernhardt	Dargaud	Tháng 3 năm 1982	Jean Léturgie & Xavier Fauche
53	Fingers	Bàn tay nhám	Dargaud	Tháng 9 năm 1983	Lo Hartog Van Banda
54	Le Daily Star	Daily Star - Tờ báo muôn hình	Dargaud	Tháng 9 năm 1983	Jean Léturgie & Xavier Fauche
55	La fiancée de Luky Luke	Hôn thê của Lucky Luke	Dargaud	Tháng 11 năm 1985	Guy Vidal
57	Le ranch maudit	Trang trại quỷ ám	Dargaud	Tháng 11 năm 1986	Jean Léturgie, Xavier Fauche & Claude Guylouis
58	Nitroglycérine	Dalton và chất nổ Nitrogly Cerine	Dargaud	Tháng 4 năm 1987	Lo Hartog Van Banda
59	L'alibi	Chứng cứ ngoại phạm	Dargaud	Tháng 12 năm 1987	Claude Guylouis
60	Le Pony Express	Đoàn ngựa con tốc hành	Dargaud	Tháng 6 năm 1988	Jean Léturgie & Xavier Fauche
61	L'amnésie des Dalton	Tứ quái Dalton mất trí	Lucky Productions	Tháng 9 năm 1991	Jean Léturgie & Xavier Fauche
62	Chasse aux fantômes	Cuộc săn lùng ma	Lucky Productions	Tháng 9 năm 1992	Lo Hartog Van Banda
63	Les Dalton à la noce	Dalton đi ăn cưới Tứ quái Dalton mừng tiệc cưới	Lucky Productions	Tháng 9 năm 1993	Jean Léturgie & Xavier Fauche
64	Le pont sur le Mississipi	Cây cầu trên sông Mississippi	Lucky Productions	Tháng 8 năm 1994	Jean Léturgie & Xavier Fauche
65	Belle Star	"Nữ hoàng" Belle Starr	Lucky Productions	Tháng 8 năm 1995	Xavier Fauche
66	Le Klondike	Vùng đất Klondike	Lucky Productions	Tháng 8 năm 1996	Yann & Jean Léturgie
67	O.K. Corral	Trang trại O.K.Corral	Lucky Productions	Tháng 8 năm 1997	Eric Adam & Xavier Fauche
68	Marcel Dalton	Marcel Dalton, ông chú của tứ quái Dalton	Lucky Productions	Tháng 10 năm 1998	Bob De Groot
69	Le prophète	Nhà tiên tri	Lucky Comics	Tháng 3 năm 2000	Patrick Nordmann
70	L'artiste-peintre	Hoạ sĩ miền viễn Tây	Lucky Comics	Tháng 3 năm 2001	Patrick Nordmann
71	La légende de l'ouest	Truyền thuyết miền viễn tây	Lucky Comics	Tháng 1 năm 2002	Patrick Nordmann

Những câu truyện được minh họa bởi Achdé

Sau khi Morris mất, nhà xuất bản Lucky Comics phát hành series Những cuộc phiêu lưu của Lucky Luke (Les aventures de Lucky Luke) với nét vẽ của họa sĩ Achdé.

STT	Tiếng Pháp	Tiếng Việt	Nhà xuất bản	Thời gian	Kịch bản
72	La belle province		Lucky Comics	Tháng 9 năm 2004	Laurent Gerra
73	La Corde au cou	Giá treo cổ cho tứ quái Dalton	Lucky Comics	2006	Laurent Gerra

Những chi tiết thú vị

• Theo tiết lộ của Morris thì một phần nguyên mẫu của Lucky Luke là Gary Cooper trong High Noon (1952) với dáng người cao gầy và khuôn mặt hơi dài.
• Bác sĩ Trần Bồng Sơn với bút danh Anh Rô đã viết nhiều bài cho Câu lạc bộ Lucky Luke khi tập truyện này xuất hiện tại Việt Nam.

Tham khảo

• Lucky Luke trong Dimiþox
• Các tập truyện Lucky Luke
• Lucky Luke - Hồ sơ Lucky do nhà xuất bản Trẻ phát hành
• Morris (1923-2001), dessinateur et scénariste de BD Lưu trữ 2007-09-27 tại Wayback Machine

Liên kết ngoài

• Website chính thức của Lucky Luke
• Lucky Luke Lưu trữ 2006-06-15 tại Wayback Machine, trang chính thức của René Goscinny
• lucky-luke.pagina.nl Lưu trữ 2004-09-19 tại Wayback Machine
• Le site de Lucky Luke