Tiếng Shona
Tiếng Shona[4] (chiShona) là một ngôn ngữ Bantu của người Shona ở Zimbabwe. Đây là một trong những ngôn ngữ Bantu được sử dụng rộng rãi nhất.
| Tiếng Shona | |
|---|---|
| chiShona | |
| Sử dụng tại | Zimbabwe, Mozambique |
| Tổng số người nói | 8,3 triệu, Shona đích thực 8,80 triệu người: Zezuru, Karanga, Korekore (2000) 14,5 triệu người: Manyika, Ndau (2000–2006)[1] |
| Phân loại | Niger-Congo |
| Phương ngữ | Korekore
Zezuru
Manyika
Karanga
|
| Hệ chữ viết | chữ Latinh (Bảng chữ cái Shona) Shona Braille |
| Địa vị chính thức | |
Ngôn ngữ chính thức tại |  Zimbabwe |
| Mã ngôn ngữ | |
| ISO 639-1 | sn |
| ISO 639-2 | sna |
| ISO 639-3 | tùy trường hợp:sna – Zezuru, Karanga, Korekoretwl – Tavara (Korekore)mxc – Manyikatwx – Tewe (Manyika)ndc – Ndau |
| Glottolog | core1255 Core Shona[2]tawa1270 Tawara[3] |
| Linguasphere | 99-AUT-a = |
Nguồn gốc sửa
Những người nói tiếng Shona rất có thể đã chuyển đến Zimbabwe ngày nay từ Mapungubwe và cộng đồng K2 ở Limpopo, Nam Phi, trước dòng người châu Âu, chủ yếu là thực dân Anh. Một quan niệm sai lầm phổ biến là những người nói phương ngữ Karanga đã bị cuốn hút vào văn hóa và ngôn ngữ Ndebele biến họ thành Kalanga. Tiếng Kalanga được sử dụng rộng rãi ở Zimbabwe và Botswana nơi tiếng Ndebele chưa bao giờ có mặt. Tiếng Kalanga được cho là ngôn ngữ được sử dụng bởi Mapungubwean.[5]
Phân loại sửa
Theo Ethnologue,[6] tiếng Shona bao gồm các phương ngữ Karanga, Zezuru và Korekore, được khoảng 10,8 triệu người sử dụng. Các phương ngữ Manyika và Ndau[7][8][9] được liệt kê riêng bởi Ethnologue[10] và được nói bởi lần lượt 1.025.000[11] và 2.380.000[12] người.
Tiếng Shona là ngôn ngữ quốc gia ở Zimbabwe, nơi mà ngôn ngữ này đã trở thành một môn học bắt buộc trong các trường học từ năm 1980.
Chữ viết sửa
Hệ thống chữ viết cho tiếng Shona đã được hệ thống hóa trong thế kỷ 20. Cuốn tiểu thuyết đầu tiên bằng tiếng Shona, Feso, được xuất bản năm 1957.[13]
Tham khảo sửa
- ^ “Archived copy”. Bản gốc lưu trữ ngày 19 tháng 2 năm 2015. Truy cập ngày 19 tháng 2 năm 2015.Quản lý CS1: bản lưu trữ là tiêu đề (liên kết)
- ^ Nordhoff, Sebastian; Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin biên tập (2013). “Core Shona”. Glottolog. Leipzig: Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology.
- ^ Nordhoff, Sebastian; Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin biên tập (2013). “Tawara”. Glottolog. Leipzig: Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology.
- ^ Laurie Bauer, 2007, The Linguistics Student’s Handbook, Edinburgh
- ^ Department of Archeology, Wits University
- ^ Ethnologue's Shona entry
- ^ Stabilization in the Manyika Dialect of the Shona Group, Hazel Carter, Africa: Journal of the International African Institute, Vol. 26, No. 4, Oct., 1956, pp. 398-405
- ^ Report on the Unification of the Shona Dialects. By Clement M. Doke. 1931
- ^ “University of Pennsylvania Language Center”. Bản gốc lưu trữ ngày 22 tháng 7 năm 2017. Truy cập ngày 26 tháng 11 năm 2019.
- ^ Ethnologue's list of Shona (S.10) languages
- ^ Ethnologue's Manyika entry
- ^ Ethnologue's Ndau entry
- ^ “Shona language, alphabet, and pronunciation”. Omniglot. Truy cập ngày 10 tháng 12 năm 2020.
Tài liệu sửa
- Biehler, E. (1950) A Shona dictionary with an outline Shona grammar (revised edition). The Jesuit Fathers.
- Brauner, Sigmund (1995) A grammatical sketch of Shona: including historical notes. Köln: Rüdiger Koppe.
- Carter, Hazel (1986) Kuverenga Chishóna: an introductory Shona reader with grammatical sketch (2nd edition). London: SOAS.
- Doke, Clement M. (1931) Report on the unification of the Shona dialects. Stephen Austin Sons.
- Fortune, George (1985). Shona Grammatical Constructions Vol 1. Mercury Press.
- Mutasa, David (1996) The problems of standardizing spoken dialects: the Shona experience, Language Matters, 27, 79
- Lafon, Michel (1995), Le shona et les shonas du Zimbabwe, Harmattan éd., Paris
- D. Dale:
- Basic English – Shona dictionary, Afro Asiatic Languages Edition, Sept 5, 2000, ISBN 978-0869220146
- Duramazwi: A Shona - English Dictionary, Afro Asiatic Languages Edition, Sept 5, 2000, ISBN 978-0869220146
Liên kết ngoài sửa
- “The History of the Shona People”.
- Pan African Localization report on Shona
- Example of Shona, Lyrikline.org page on poet Chirikure Chirikure, with audio and translations into English.
- Basic Shona language course (book + audio files) USA Foreign Service Institute (FSI)
- Biblical study material in Shona language (publications, video and audio files, online bible) by Jehovah's Witnesses
- Shona Dictionary Shona Dictionary