Tiếng Yap

Tiếng Yap
Sử dụng tại	Liên bang Micronesia
Khu vực	Đảo Yap
Tổng số người nói	7.400 (1987)
Phân loại	Nam Đảo Malay-Polynesia Châu Đại Dương Quần đảo Admiralty ? Tiếng Yap; ; ; ;
Phương ngữ	Nguluwan
Mã ngôn ngữ
ISO 639-2	yap
ISO 639-3	yap
Glottolog	yape1250

Tiếng Yap là một ngôn ngữ được nói trên đảo Yap (Liên bang Micronesia). Đây là một ngôn ngữ Nam Đảo, chính xác hơn là thuộc ngữ chi châu Đại Dương. Khó có thể phân loại xa hơn ngôn ngữ này, nhưng tiếng Yap có thể là một ngôn ngữ quần đảo Admiralty.^[3]

Phép chính tả sửa

Âm tắc thanh hầu là một đặc điểm nổi bật trong tiếng Yap. Những từ bắt đầu bằng một nguyên âm có một âm tắc thanh hầu đi trước. Những nguyên âm kế cận cũng có âm tắc thanh hầu giữa chúng. Và còn có âm tắc thanh hầu cuối từ.

Tiếng Yap được viết bằng bảng chữ cái Latinh. Cho tới thập niên 1970, âm tắc thanh hầu không được viết ra. Một âm tắc thanh hầu cuối từ được thể hiện bằng cách gấp đôi ký tự nguyên âm cuối. Phụ âm thanh hầu hóa được thay bằng dấu lược ('). Thập niên 1970, một hệ thống chính tả mới được áp dụng, lấy nguyên âm gấp đôi thể hiện nguyên âm dài; và do sẽ diễn ra tình trạng mơ hồ nghĩa nếu âm tắc thanh hầu không được viết ra, 'q' được sự dụng để đại diện cho âm tắc này.

Âm vị học sửa

Ngoài một vài trường hợp có dạng V, âm tiết có dạng CV hoặc CVC.

Phụ âm sửa

Tiếng Yap là một trong số tương đối ít ngôn ngữ trên thế giới có âm xát phóng xuất (tống ra).^[4] Những âm tống ra (cả tắc và xát) trong tiếng Yap là /pʼ tʼ kʼ fʼ θʼ/. Cũng có những âm mũi thanh hầu hóa /mˀ nˀ ŋˀ/ và âm tiếp cận thanh hầu hóa /jˀ wˀ lˀ/.^[5]

Trong bảng dưới đây, mỗi âm vị được liệt kê chung với một tự vị sự dụng khi viết.

		Môi	Răng	Chân răng	Vòm	Ngạc mềm	Thanh hầu
Mũi	thường	/m/ m		/n/ n		/ŋ/ ng
Mũi	thanh hầu hoá	/mˀ/ m'		/nˀ/ n'		/ŋˀ/ ng'
Tắc	plain	/p/ p		/t/ t		/k/ k	/ʔ/ q/[']
Tắc	tống ra	/pʼ/ p'		/tʼ/ t'		/kʼ/ k'
Xát	vô thanh	/f/ f	/θ/ th	/s/ s	/ʃ/ ch	/x/ g	(/h/) h
	hữu thanh	/β/ b	/ð/ d
	tống ra	/fʼ/ f'^[6]	/θʼ/ th'
Tiếp cận	thường			/l/ l	/j/ y/j	/w/ w
Tiếp cận	thanh hầu hoá			/lˀ/ l'	/jˀ/ y'	/wˀ/ w'
Rung	thường			/r/ r

/h/ <h> và /j/ <j> chỉ sử dụng trong từ mượn tiếng Anh và tiếng Nhật (/j/ <y> xuất hiện trong từ bản địa).

Nguyên âm sửa

Trong bảng dưới đây, mỗi âm vị được liệt kê chung với một tự vị sự dụng khi viết.

	Trước				Sau
	không tròn		tròn		không tròn		tròn
	ngắn	dài	ngắn	dài	ngắn	dài	ngắn	dài
Đóng	ɪ i	iː ii					ʊ u	ʊː uu
Vừa	ɛ e	eː ee	œ ö	œː oe	ʌ a		ɔ o	ɔː oo
Gần mở	æ ë	æː ea
Mở	a ä	aː ae					ɑː aa

Chú thích sửa

^ Tiếng Yap tại Ethnologue. 18th ed., 2015.
^ Nordhoff, Sebastian; Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin biên tập (2013). “Yapesic”. Glottolog. Leipzig: Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology.
^ Lynch, John; Malcolm Ross; Terry Crowley (2002). The Oceanic languages. Richmond, Surrey: Curzon. ISBN 978-0-7007-1128-4. OCLC 48929366.Quản lý CS1: nhiều tên: danh sách tác giả (liên kết)
^ Bản mẫu:SOWL
^ Jensen (1977)
^ p32, Ballantyne, Keira Gebbie. 2005. Textual Structure and Discourse Prominence in Yapese Narrative. Doctoral dissertation, University of Hawai'i.

Tài liệu sửa

Jensen, John Thayer. 1977. Yapese–English Dictionary. (PALI Language Texts: Micronesia.) Honolulu: University of Hawai‘i Press.
Jensen, John Thayer. 1977. Yapese Reference Grammar. Honolulu: University of Hawai‘i Press.

Liên kết ngoài sửa

[e18-1] Tiếng Yap tại Ethnologue. 18th ed., 2015.

[Glottolog-2] Nordhoff, Sebastian; Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin biên tập (2013). “Yapesic”. Glottolog. Leipzig: Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology.

[3] Lynch, John; Malcolm Ross; Terry Crowley (2002). The Oceanic languages. Richmond, Surrey: Curzon. ISBN 978-0-7007-1128-4. OCLC 48929366.Quản lý CS1: nhiều tên: danh sách tác giả (liên kết)

[4] Bản mẫu:SOWL

[5] Jensen (1977)

[6] 32, Ballantyne, Keira Gebbie. 2005. Textual Structure and Discourse Prominence in Yapese Narrative. Doctoral dissertation, University of Hawai'i.

[3]

[1]

[2]

[4]

[5]

[6]