Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Bầu cử tổng thống Iran 2009”
Nội dung được xóa Nội dung được thêm vào
n Bot: Thay thể loại đã đổi hướng Xung đột 2009 bằng Xung đột năm 2009 |
n Robot: Sửa đổi hướng |
||
Dòng 12:
|image1 = [[Tập tin:Mahmoud Ahmadinejad.jpg|100px]]
|colour1 = ff7070
|nominee1 = [[Mahmud Ahmadinezhad|Mahmoud Ahmadinejad]]
|party1 = Liên minh Xây dựng Iran Hồi giáo
|popular_vote1 = 24.527.516
Dòng 35:
|popular_vote5 = 333.635
|percentage5 = 0,85%
|before_election= [[Mahmud Ahmadinezhad|Mahmoud Ahmadinejad]]
|before_party= Liên minh Xây dựng Iran Hồi giáo
|after_election= [[Mahmud Ahmadinezhad|Mahmoud Ahmadinejad]]
|after_party = Liên minh Xây dựng Iran Hồi giáo
}}
'''Bầu cử tổng thống lần thứ 10 của Iran''' được tổ chức vào ngày 12 tháng 6 năm 2009<ref>{{chú thích báo |title=Iran To Hold Presidential Election In tháng 6 năm 2009 |curly=y |url=http://www.rferl.org/content/Iran_To_Hold_Presidential_Election_In_June_2009/1196953.html |format=[[Reuters]] |work=[[Đài Châu Âu Tự do/Đài Tự do|Radio Free Europe/Radio Liberty]] |date=7 tháng 9 năm 2008 |accessdate=2 tháng 12 năm 2008}}</ref><ref name=daily>{{chú thích web|title=Ahmadinejad Wins Landslide |url=http://www.iran-daily.com/1388/3423/html/|date=June 13, 2009|accessdate=13 tháng 6 năm 2009|publisher=''[http://www.iran-daily.com/ Iran Daily]''}}</ref>. [[Tổng thống Iran]] là vị trí cao nhất được bầu cử phổ thông, nhưng không điều khiển chính sách ngoại giao lẫn lực lượng quân đội. Các ứng viên phải được [[Hội đồng Vệ binh]], một cơ quan gồm 12 thành viên bao gồm sáu giáo sĩ (do [[Lãnh đạo Tối cao Iran]] lựa chọn), và sáu luật sư (do người đứng đầu hệ thống tư pháp Iran đề cử và được bầu lên trong Nghị viện)<ref name=baz>{{chú thích báo|first=Mohamad|last=Bazzi|url=http://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/discussion/2009/06/12/DI2009061202321.html|title=Iran Elections: Latest News|accessdate=13 tháng 6 năm 2009|publisher=Washington Post|date=12 tháng 6 năm 2009}}</ref>.
[[Cơ quan Thông tấn Cộng hòa Hồi giáo]], cơ quan thông tấn chính thức của Iran, đã thông báo với hai phần ba số phiếu được kiểm, tổng thống đương nhiệm là [[Mahmud Ahmadinezhad|Mahmoud Ahmadinejad]] đã giành chiến thắng với tỷ lệ 63% số phiếu<ref name="AJE1">{{chú thích báo |title=Ahmadinejad 'set for Iran victory' |work=[[Al Jazeera English]]|date=13 tháng 6 năm 2009|accessdate=13 tháng 6 năm 2009 |quote= "Doctor Ahmadinejad, by getting a majority of the votes, has become the definite winner of the 10th presidential election," the news agency said.|url=http://english.aljazeera.net/news/middleeast/2009/06/2009612195749149733.html}}</ref>, và [[Mir-Hossein Mousavi]] nhận được 33%<ref name=NYT>{{chú thích báo |title=Both Sides Claim Victory in Presidential Election in Iran |work=[[The New York Times]]|date=13 tháng 6 năm 2009|accessdate=13 tháng 6 năm 2009 |quote= "The election commission said early Saturday morning that, with 78 percent of the votes counted, Mr. Ahmadinejad had won 65 percent and Mr. Mousavi had 32 percent, Reuters reported." |url=http://www.nytimes.com/2009/06/13/world/middleeast/13iran.html}}</ref><ref>{{chú thích báo|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/middle_east/8098305.stm|title=Ahmadinejad wins Iran presidential election |date=2009-06-13|work=[[BBC|BBC News]]|accessdate=2009-06-13}}</ref>. Nhiều hãng truyền thông quốc tế, [[Liên Hiệp Quốc]], [[Liên minh châu Âu]] (chủ yếu là [[Vương quốc Liên hiệp Anh và Bắc Ireland|Vương quốc Anh]], [[Pháp]] và [[Đức]]), [[Hoa Kỳ]], [[Nhật Bản]] và các [[nước phương Tây]] khác đã biểu lộ sự lo ngại và chỉ trích về tình trạng được cho là [[gian lận bầu cử]], [[kiểm duyệt]] và sự hung bạo của cảnh sát khi chống lại những cuộc biểu tình diễn ra ở khắp Iran<ref name=defeated>{{chú thích báo|title=Defeated Iranian reformist Mir-Hossein Mousavi calls for more protest against Mahmoud Ahmadinejad |author1=Colin Freeman |author2=David Blair|url=http://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/middleeast/iran/5533782/Defeated-Iranian-reformist-Mir-Hossein-Mousavi-calls-for-more-protest-against-Mahmoud-Ahmadinejad.html|date=2009-06-14|accessdate=2009-06-14|publisher=[[The Telegraph]]}}</ref><ref name=skep>{{chú thích web|url=http://www.foxnews.com/politics/2009/06/13/official-obama-administration-skeptical-irans-election-results/|title=Official: Obama Administration Skeptical of Iran's Election Results|publisher=[[Fox News Channel|Fox News]]|date=2009-06-13|accessdate=2009-06-13}}</ref><ref name=free>{{chú thích báo|publisher=BBC News|title=Ahmadinejad defiant on 'free' Iran poll |url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/middle_east/8099115.stm|date=13 June 2009|accessdate=13 tháng 6 năm 2009}}</ref><ref name=tele>{{chú thích báo|first=Colin|last= Freeman|url=http://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/middleeast/iran/5526721/Iran-elections-revolt-as-crowds-protest-at-Mahmoud-Ahmadinejads-rigged-victory.html|title=Iran elections: revolt as crowds protest at Mahmoud Ahmadinejad's 'rigged' victory|publisher=Daily Telegraph|date=12 tháng 6 năm 2009|accessdate=12 tháng 6 năm 2009}}</ref><ref name=instant>{{chú thích báo|url=http://www.reuters.com/article/newsMaps/idUSTRE55C0W620090613 |title=INSTANT VIEW: Iran's election result staggers analysts |publisher=Reuters |date=2009-02-09 |accessdate=2009-06-13}}</ref>. Trong khi đó nhiều quốc gia thành viên của [[Liên đoàn Ả Rập]], cũng như [[Nga]], [[Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa|Trung Quốc]], [[Ấn Độ]] và [[Brasil]] đã chúc mừng cho chiến thắng của Ahmadinejad.
Ông Mousavi nói rằng, '''"Tôi cảnh cáo rằng tôi sẽ không đầu hàng trò chơi này,"''' và kêu gọi những người ủng hộ ông chống lại quyết định cũng như tránh những hành động bạo lực<ref name=free/>. [[Biểu tình Bầu cử Iran 2009|Những cuộc biểu tình, ủng hộ Mousavi và phản đối nghi ngờ gian lận]], đã nổ ra ở [[Tehran]]. [[Lãnh đạo Tối cao Iran|Lãnh đạo tối cao]] [[Ayatollah]] [[Ali Khamenei]] kêu gọi đất nước hợp nhất dưới quyền Ahmadinejad, gọi sự thắng lợi của ông là "sự ước định thiêng liêng"<ref name=abc>{{citenews|title=Election Battles Turn Into Street Fights in Iran|publisher=[[ABC News]]|url=http://abcnews.go.com/International/wireStory?id=7830630|date=13 June 2009|accessdate=13 tháng 6 năm 2009}}</ref>. Mousavi đưa ra lời chống án chính thức đối với kết quả lên Hội đồng Vệ binh vào ngày 14 tháng 6<ref name=join>{{chú thích báo|date=14 tháng 6 năm 2009|accessdate=14 tháng 6 năm 2009|title=Crowds join Ahmadinejad victory rally|publisher=BBC News|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/middle_east/8099501.stm}}</ref>. Vào ngày 15 tháng 6, Khamenei thông báo sẽ có một cuộc điều tra về cáo buộc gian lận bầu cử, và sẽ mất chừng bảy đến mười ngày<ref name=black>{{chú thích báo|url=http://www.guardian.co.uk/world/2009/jun/15/iran-opposition-rally-banned-mousavi|title=Iranians march in protest at Ahmadinejad re-election|author1=Ian Black|author2=Vikram Dodd|author3=Matthew Weaver|publisher=Guardian|date=15 tháng 6 năm 2009|accessdate=15 tháng 6 năm 2009}}</ref>. Vào ngày 16 tháng 6, [[Hội đồng Vệ binh]] thông báo sẽ kiểm lại phiếu. Tuy nhiên, Mousavi nói rằng đã có 14 triệu phiếu chưa được kiểm đã biến mất, dẫn đến khả năng tác động đến kết quả<ref name=recount>{{chú thích báo|url=http://edition.cnn.com/2009/WORLD/meast/06/16/iran.elections.protests/index.html|title=Rival demonstrations fill Tehran streets|publisher=CNN|date=2009-06-16|accessdate=2009-06-16|author1=Octavia Nasr|author2=Reza Sayah|author3=Samson Desta}}</ref>.
Dòng 52:
=== Các ứng cử viên được chấp nhận ===
;Bảo thủ
* [[Mahmud Ahmadinezhad|Mahmoud Ahmadinejad]], đương kim
* [[Mohsen Rezaee]], cựu Tổng tư lệnh [[Vệ binh Cách mạng Iran]] và là tổng thư ký đương nhiệm của [[Hội đồng Biệt Lý]]
Dòng 68:
== Kết quả ==
Cuộc bầu cử chứng kiến những hoạt động tranh cử sôi nổi ở các thành phố Iran<ref name=rallies>{{chú thích báo |url= http://news.bbc.co.uk/2/hi/middle_east/8094296.stm |title= Ahmadinejad courts a divided Iran |work= [[BBC|BBC News]] |date= 11 tháng 6 năm 2009 |accessdate= 2009-06-11 |first= Jon |last= Leyne}}</ref>, và số lượng người đi bầu là rất cao với báo cáo có hơn 80 phần trăm nhân dân<ref name="cnn">{{chú thích báo | title = Iran election protests turn violent | publisher = CNN | date = 13 tháng 6 năm 2009 | url = http://www.cnn.com/2009/WORLD/meast/06/13/iran.election/index.html | accessdate = 13 tháng 6 năm 2009}}</ref>. Nếu không có ứng cử viên nào dành đa số ủng hộ, một cuộc bỏ phiếu vòng hai sẽ sẽ ra vào ngày 19 tháng 6 năm 2009<ref name=rallies/>. Đến cuối thời điểm bỏ phiếu, cả hai ứng cử viên dẫn đầu, [[Mahmud Ahmadinezhad|Mahmoud Ahmadinejad]] và [[Mir-Hossein Mousavi]], đều tuyên bố thắng cuộc, cả hai đều nói với báo chí rằng nguồn tin tức của họ báo họ được từ 58–60% tổng số phiếu<ref name=leads>{{chú thích báo|publisher=BBC News|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/middle_east/8098305.stm|date=13 tháng 6 năm 2009|accessdate=13 tháng 6 năm 2009|title=Ahmadinejad 'leads in Iran election' }}</ref>. Các báo cáo ban đầu cho thấy có khoảng 32 triệu phiếu được bỏ<ref>{{chú thích web|url=http://www.presstv.ir/detail.aspx?id=97953§ionid=351020101|title=Scuffles in Tehran as Ahmadinejad and Mousavi both claim victory|date=2009-06-13|work=[[Press TV]]|accessdate=2009-06-13}}</ref><ref>{{chú thích web|last=Hafezi |first=Parisa |url=http://news.scotsman.com/world/Victory-claims-made-ahead-of.5363003.jp |title=Victory claims made ahead of official results in Iran - Scotsman.com News |publisher=[[The Scotsman]] |date=2009-01-13 |accessdate=2009-06-13}}</ref>.
{| border="1" cellpadding="3" cellspacing="0" style="margin:1em 1em 1em 0; background:#f9f9f9; border:1px #aaa solid; border-collapse:collapse; font-size:95%;"
|- style="background-color:#E9E9E9"
! colspan="5" | [[Bầu cử tổng thống Iran, 2009|Bầu cử tổng thống tại Iran 2009]]
|- style="background:#eee; text-align:center;"
! colspan="2" style="width: 15em" |Đảng
Dòng 80:
! style="background:#ff7070; width:3px;" |
| style="width: 130px" | [[Liên minh Xây dựng Iran Hồi giáo|Abadgaran]]
| [[Mahmud Ahmadinezhad|Mahmoud Ahmadinejad]]
| align="right" | 24.527.516
| align="right" | 62,63%
Dòng 118:
| colspan="2" align="right" | 85%
|-
| colspan="7"|Nguồn: [[BBC|BBC Ba Tư]]<ref>{{chú thích web |url=http://www.bbc.co.uk/persian/iran/2009/06/090612_op_ir88_latest_result.shtml |title=BBC فارسی - ايران - ادامه اعلام نتایج انتخابات |publisher=[[BBC|BBC News]] |date=2009-06-13 |accessdate=2009-06-13}}</ref> <br />{{small|Cập nhật cuối: 05:16, ngày 25 tháng 6 năm 2009 (UTC)}}
|}
Dòng 130:
Sau khi kết quả được công bố, ông Mir-Hossein Mousavi đã nêu nghi vấn là cuộc bầu cử bị gian lận .
Nhiều người Iran, đặc biệt là giới trẻ, đã tham gia biểu tình khắp các đường phố lớn của Iran, bất chấp những hàng rào cảnh sát đan dày đặc để chống bạo động. Người biểu tình ném đất đá vào cảnh sát, đốt lốp xe trên đường phố và xô đẩy hàng rào cảnh sát ở nhiều tuyến đường <ref name="vietbao.vn">[http://vietbao.vn/The-gioi/My-chua-cong-nhan-ket-qua-bau-cu-Tong-thong-Iran/65168609/159/]</ref>. Hàng ngàn người đã xuống đường phản đối kết quả, dựng và đốt các hàng rào trên phố xá Tehran và đụng độ với cảnh sát dù cho ông [[Mir-Hossein Mousavi|Mir Hossein Mousavi]], ứng cử viên theo phe cải cách đã kêu gọi những người ủng hộ tránh bạo lực. Ông Mousavi cho rằng: ''"Các vi phạm bầu cử là rất nghiêm trọng và việc các bạn tỏ thất vọng là đúng". Thế nhưng tôi kêu gọi các bạn không gây tổn hại cho bất cứ cá nhân hay nhóm người nào."''<ref>[http://www.bbc.co.uk/vietnamese/world/2009/06/090614_iran_elex.shtml]</ref>
Trước đó ông Mousavi cũng đã chỉ trích cuộc bầu cử là "[[trò hề]]". Theo phe ông Mossavi, ứng cử viên ôn hoà về đầu với gần 60% phiếu.<ref>[http://www.rfi.fr/actuvi/articles/114/article_3834.asp]</ref> Theo một số [[nhà phân tích]], số đông người đi bầu có thể sẽ không đem lại kết quả tốt cho Mamoud Ahmedinejad<ref name="voanews.com">[http://www.voanews.com/vietnamese/mobile/displaystory.cfm?id=303908]</ref>.
Dòng 142:
Lãnh tụ tối cao của chế độ Hồi giáo Iran, giáo chủ Khamenei, người gián tiếp ủng hộ Ahmadinejad đã gọi kết quả bầu cử là ''"ngày hội lớn"''. Ông Khamenei kêu gọi người dân Iran bình tĩnh và tránh các hành động khiêu khích. Lãnh tụ tối cao của Iran nói: ''"Kẻ thù muốn lấy đi niềm vui của bữa tiệc này bằng những hành động khiêu khích mang mục đích xấu".''<ref name="vietbao.vn"/>
Sau khi giáo chủ Hồi giáo [[Ali Khamenei]] tỏ ý cảnh cáo đoàn biểu tình, cảnh sát đã được điều đến để trấn áp bằng bạo lực những người biểu tình. Đã có người bị giết.<ref>http://www.etemademelli.ir/</ref><ref>http://www.ghalamnews.ir</ref>. Trong số những người bị bắn chết có cô gái [[Cái chết của Neda Agha-Soltan|Neda Agha-Soltan]], đã trở thành biểu tượng của phong trào đối lập.<ref name="ny_daily_news">[http://www.nydailynews.com/news/us_world/2009/06/21/2009-06-21_neda_young_girl_killed_in_iraq.html Neda, young girl killed in Iran, becoming symbol of rebellion], NY Daily News</ref>.
Hàng trăm ngàn người ủng hộ phe đối lập đã đổ ra các đường phố thủ đô Tehran của Iran để phản đối kết quả cuộc bầu cử Tổng thống và đám đông kéo dài tới 9 km.<ref>[http://www.bbc.co.uk/vietnamese/pictures/2009/06/090616_iran_election_recount.shtml]</ref> Một số lãnh đạo biểu tình đã bị bắt và Chính quyền Tehran tiếp tục [[trấn áp]] báo chí nước ngoài, trong đó có việc trục xuất [[phóng viên]] [[BBC]] [[Jon Leyne]] trong khi Tổ chức Nhà báo không Biên giới cho biết 23 nhà báo và blogger địa phương đã bị bắt trong tuần qua.<ref name="bbc.co.uk">[http://www.bbc.co.uk/vietnamese/world/2009/06/090622_iran_eu_calling.shtml]</ref>
| |||