Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Đế quốc Sasan”

 

}}

 

 

 

== Các vua nhà Sassanid ==

{{Lịch sử Iran}}

=== Nguồn gốc ===

 

Có mấy thuyết mâu thuẫn nhau về lai lịch của vua [[Ardashir I]], người mở đầu '''triều đại Sassanid''', được lưu truyền đến ngày nay. Các truyền thuyết nói khác nhau về liên hệ huyết thống của vua [[Ardashir I]] và ngài Sassan, người cho tên cho triều đại. Đại khái hoàng thân Sassan là một tu sĩ [[Hỏa giáo]] (Zoroastrianism), phương trượng của đền thờ nữ thần [[Anahita]].

 

 

===Thời kì đầu===

[[Tập tin:Ghal'eh Dokhtar2.jpg|nhỏ|400px|[[Ghal'eh Dokhtar]] (or "The Maiden's Castle") in present-day [[Fars Province|Fars]], [[Iran]], built by Ardashir in [[209]], before he was finally able to defeat the Parthian empire.]]

Sau khi vua Ardashir I lên ngôi, ông dời đô của mình hơn nữa về phía nam của Persis và thành lập Ardahir I-Khwarrah (trước đây là Gur, hiện nay là Firouzabad). Thành phố này dựa vào những dãy núi cao và dễ phòng thủ, trở thành trung tâm của những nỗ lực của Ardashir I để giành được nhiều quyền lực hơn. Thành phố được bao quanh bởi một bức tường cao tròn, có thể sao chép từ Darabgird, và ở phía bắc bao gồm một cung điện lớn, vẫn còn tồn tại tới ngày nay. Sau khi thiết lập sự cai trị của ông trên toàn Persis, vua Ardashir I nhanh chóng mở rộng lãnh thổ của mình, đòi hỏi trung thành từ các hoàng tử địa phương của Fars, và giành được quyền kiểm soát đối với các tỉnh lân cận [[Kerman]], [[Isfahan]], [[Susiana]] và [[Mesene]]. Việc mở rộng một cách nhanh chóng dẫn đến sự chú ý của [[Artabanus IV của Parthia|Artabanus IV]], vua Parthia, người ban đầu đã ra lệnh cho thống đốc của Khuzestan tiến chiến tranh chống lại vua Ardashir I trong năm 224, nhưng các trận chiến đem đến chiến thắng cho vua Ardashir I. Trong một nỗ lực thứ hai để tiêu diệt vua Ardashir I, Artabanus tự mình đã chạm chán vua Ardashir I trong trận chiến tại Hormozgan, nơi Artabanus bỏ mạng ở đây. Sau cái chết của vị vua Parthia, vua Ardashir I tiếp tục xâm lược vào các tỉnh miền Tây của Đế chế Parthia giờ đây không còn tồn tại.<ref>{{harvnb|Farrokh|2007|p=180}}</ref>

 

[[Tập tin:Bas relief nagsh-e-rostam al.jpg|nhỏ|250px|Rock-face relief at [[Naqsh-e Rustam]] of Persian emperor Shapur I (on horseback) capturing Roman emperor Valerian (standing) and Philip the Arab (kneeling), suing for peace]]

Trong vài năm tới, các cuộc khởi nghĩa sẽ nổ ra khắp nơi trong đế quốc. Tuy nhiên, vua Ardahir I vẫn tiếp tục mở rộng đế chế mới của mình về phía đông và phía tây bắc, chinh phục các tỉnh [[Sistan]], [[Gorgan]], [[Khorasan]], [[Margiana]] (Turkmenistan hiện nay), Balkh và [[Chorasmia]]. Ông cũng thêm Bahrain và Mosul vào lãnh thổ nhà Sassanid. Các chữ khắc Sassanid cũng khẳng định sự quy phục của các vị vua Quý Suơng, Turan và Mekran trước Ardahir I, mặc dù được dựa trên các bằng chứng loại tiền, có nhiều khả năng rằng thực sự họ quy phục con trai của vua Ardahir I, vị vua tương lai [[Shapur I]]. Ở phía tây, các cuộc tấn công vào [[Hatra]], [[Armenia]] và [[Adiabene]] gặp ít thành công hơn. Năm 230, ông đã đột kích sâu vào lãnh thổ La Mã, và cuộc phản công của La Mã hai năm sau đó đã kết thúc bất phân thắng bại, mặc dù hoàng đế La Mã, [[Alexander Severus]], đã tổ chức một lễ diễu hành chiến thắng tại Rome<ref>[http://www.livius.org/he-hg/herodian/hre605.html 5.1-6]</ref><ref>{{harvnb|Dodgeon-Greatrex-Lieu|2002|p=24&nbsp;28}}</ref><ref>{{harvnb|Frye|1993|p=124}}</ref>

 

[[Tập tin:HumiliationValerianusHolbein.jpg|nhỏ|trái|The Humiliation of Valerian by Shapur ([[Hans Holbein the Younger]], 1521, pen and black ink on a chalk sketch, [[Kunstmuseum Basel]])]]

 

Shapur sẽ sớm tiếp tục chiến tranh, ông đánh bại người La Mã tại [[Barbalissos]] (năm 252), và sau đó có lẽ đã cướp bóc [[Antioch]].<ref name="Frye125"/><ref>{{harvnb|Southern|2001|p=235&nbsp;236}}</ref> Cuộc phản công của người La Mã dưới quyền hoàng đế [[Valerianus]] đã kết thúc trong thảm họa khi quân đội La Mã đã bị đánh bại và bị bao vây ở [[Edessa]] và Valerianus đã bị bắt bởi Shapur, và ông ta dành phần còn lại của cuộc đời mình trong sự cầm tù. Shapur kỷ niệm chiến thắng của mình bằng cách chạm khắc phù điêu đá ấn tượng ở Naqsh-e Rostam và Bishapur, cũng như các chữ khắc kỉ niệm bằng tiếng Ba Tư và Hy Lạp ở vùng lân cận của [[Persepolis]]. Ông khai thác thành công của mình bằng cách tiến vào Anatolia (năm 260), nhưng ông đã phải rút chạy trong hỗn loạn sau khi bị đánh bại dưới bàn tay của người La Mã và [[Odaenathus]], đồng minh [[Palmyra]] của họ, ông ta đã thu giữ hậu cung của ông và tất cả các vùng lãnh thổ La Mã mà ông đã chiếm đóng.<ref>{{harvnb|Frye|1993|p=126}}</ref><ref>{{harvnb|Southern||2001p=238}}</ref>

Narseh trước đó đã gửi một sứ thần tới chỗ Galerius để cầu xin phóng thích vợ và con cái của ông. Các cuộc đàm phán hòa bình bắt đầu vào mùa xuân năm 299, với cả Diocletianus và Galerius cùng chủ trì.

 

 

 

===Thời kì hoàng kim đầu tiên===

Sự truyền bá văn hóa xảy ra tiếp sau chiến thắng này, và nghệ thuật Sassanid truyền bá vào Turkestan, tiến xa tới tận Trung Quốc. Shapur, cùng với vị vua du mục [[Grumbates]], bắt đầu chiến dịch thứ hai của mình chống lại người La Mã vào năm 359, và sớm thành công trong việc chiếm Singara và Amida một lần nữa. Để đáp trả, hoàng đế La Mã, Julianus tấn công sâu vào lãnh thổ Ba Tư và đánh bại lực lượng của Shapur tại [[Trận Ctesiphon (năm 363)|Ctesiphon]], nhưng thất bại trong việc chiếm kinh đô, ông ta đã tử trận trong khi để rút lui trở lại lãnh thổ La Mã. .<ref name="Frye137-138">{{harvnb|Frye|1968|p=137&nbsp;138}}</ref> Người kế vị của ông ta, [[Jovianus]], bị mắc kẹt trên bờ đông của sông Tigris, buộc phải đồng ý trao lại tất cả các tỉnh mà người Ba Tư đã nhượng lại cho La Mã trong năm 298 cũng như Nisibis và Singara, để đảm bảo con đường an toàn cho quân đội rút khỏi Ba Tư.

 

===Thời trung kì(379-498)===

 

 

 

 

Người con kế vị Yazdegerd,[[Bahram V]](421-438), là một trong những quốc vương Sassanid nổi tiếng nhất và là một anh hùng trong truyền thuyết. Những truyền thuyết này vẫn còn tồn tại khi đế chế Sassanid bị những người Hồi giáo Ả Rập tàn phá. Bahram V, được biết đến như ''Bahram-e Gur'', đã giành được vương miện sau khi Yazdegerd I qua đời đột ngột(hoặc bị ám sát) chống lại phe quý tộc đối lập với sự giúp đỡ của [[al-Mundhir]], triều đại Ả Rập của [[al-Hirah]]. Mẹ của Bahram V là Soshandukht, con gái một [[Exilarch]] của người Do Thái. Năm 427, ông nghiền nát một cuộc xâm lược ở phía đông của [[người Hephthalite]] du mục, mở rộng ảnh hưởng của mình vào Trung Á, nơi chân dung của ông còn tồn tại trong nhiều thế kỷ trên tiền đúc của Bukhara (Uzbekistan hiện nay). Bahram V còn phế truất vua chư hầu của Ba Tư ở Armenia và biến nó thành một tỉnh.

Con trai của Bahram V, [[Yazdegerd II]] (438-457) là một vị vua ôn hòa, nhưng đối lập với Yazdegerd I, ông thực hành một chính sách khắc nghiệt đối với các tôn giáo thiểu số, đặc biệt là [[Kitô giáo]].<ref>{{harvnb|Zarinkoob|p=218}}</ref>

 

 

Trong chiến dịch ở phía đông, Yazdegerd II đã trở nên nghi ngờ của các tín đồ Kitô giáo trong quân đội và trục xuất tất cả họ khỏi toàn bộ chính quyền và quân đội. Sau đó,Ông đàn áp các tín đồ Kitô giáo, và với một mức độ thấp hơn rất nhiều, người Do Thái.<ref name="Zarinkoob219">{{harvnb|Zarinkoob|p=219}}</ref> Để thiết lập lại [[Hỏa giáo]] ở Armenia, ông đã nghiền nát một cuộc khởi nghĩa của các tín đồ Kitô giáo người Armenia trong [[trận Vartanantz]] vào năm 451. Tuy nhiên, người Armenia vẫn chủ yếu là tín đồ Kitô giáo. Trong những năm cuối đời mình, ông đã giao chiến một lần nữa với người Kidarite cho đến khi qua đời vào năm 457. [[Hormizd III]] (457-459),người con trẻ tuổi hơn của Yazdegerd II, lên ngôi. Trong thời gian cai trị ngắn của ông, ông đã liên tục chiến đấu với anh trai Peroz của mình, người có sự ủng hộ của giới quý tộc<ref name="Zarinkoob219"/> và với người Hephthalites ở Bactria. Ông đã bị giết bởi anh trai Peroz của mình trong năm 459.

Thời kỳ hoàng kim thứ hai bắt đầu với lần cai trị thứ hai của Kavadh I. Với sự hỗ trợ của người Hun trắng, Kavadh I tiến hành một chiến dịch chống lại người La Mã. Năm 502, ông đã chiếm [[Theodosiopolis]] ở Armenia, nhưng bị mất ngay sau đó. Năm 503, ông chiếm Amida trên sông Tigris. Năm 504, một cuộc xâm lược của Armenia của người Hung phía tây từ Caucasus dẫn đến hiệp ước đình chiến, thành phố Amida quay trở lại dưới sự kiểm soát của người La Mã và một hiệp ước hòa bình trong năm 506. Năm 521/522 Kavadh bị mất quyền kiểm soát vùng Lazica, nơi mà các nhà cầm quyền chuyển lòng trung thành của họ sang những người La Mã, một nỗ lực tương tự như vậy của người Iberian vào năm 524/525 đã gây ra một cuộc chiến tranh giữa Rome và Ba Tư.

 

 

Kế vị Kavadh I, con trai của ông, [[Khosrau I]], còn được gọi là Anushirvan ("linh hồn bất tử"; trị vì 531-579), lên ngôi. Ông là vị vua nổi tiếng nhất trong số các vị vua nhà Sassanid. Khosrau I nổi tiếng nhất với những cải cách của ông thay đổi sự già cỗi của toàn bộ đế chế Sassanid. Trong cải cách của ông, ông đã giới thiệu một hệ thống thuế hợp lý, dựa trên một cuộc khảo sát sự sở hữu đất đai, mà cha ông đã bắt đầu và cố gắng bằng mọi cách để tăng phúc lợi và các khoản thu cho đế chế của mình. Trước kia các đại lãnh chúa phong kiến ​​đưa ra chiến trường đội quân tự trang bị của họ, những người đi theo và thuộc hạ. Khosrau I đã phát triển một lực lượng mới là dehkans hoặc "hiệp sĩ", được trả lương và được trang bị bởi chính quyền trung ương<ref name="Frye">[http://www.fordham.edu/halsall/med/fryehst.html Richard Frye "The History of Ancient Iran"]</ref> và quan lại, buộc quân đội và bộ máy quan lại phải trung thành chặt chẽ hơn với chính quyền trung ương hơn là lãnh chúa địa phương.

 

 

 

Người Armenia đã chào đón họ như những người bạn đồng minh và một đội quân đã được lệnh tiến vào lãnh thổ Sassanid mà đã bao vây Nisibis vào năm 573. Tuy nhiên, bất đồng giữa các tướng Byzantine không chỉ dẫn đến việc từ bỏ cuộc bao vây, mà còn khiến cho họ lại bị bao vây trong thành phố Dara, mà tiếp đó bị chiếm bởi người Ba Tư những người sau đó tàn phá Syria, khiến cho Justin II đồng ý thực hiện việc cống nạp hàng năm đổi lại một thỏa thuận đình chiến năm năm về trên khu vực Lưỡng Hà, mặc dù vậy chiến tranh vẫn tiếp tục ở các nơi khác. Năm 576 ,Khosrau I đã chỉ huy chiến dịch cuối cùng của ông, một cuộc tấn công vào Anatolia và đã cướp phá [[Sebasteia]] cùng [[Melitene]], nhưng lại kết thúc trong thảm họa: bị đánh bại bên ngoài Melitene, người Ba Tư bị tổn thất nặng nề khi họ chạy trốn qua sông Euphrates dưới sự tấn công của người Byzantine. Lợi dụng tình trạng lộn xộn của Ba Tư, Byzantine đột kích sâu vào lãnh thổ của Khosrau, thậm chí kết hợp với một cuộc tấn công đổ bộ qua biển Caspian. Khosrau đã yêu cầu hòa bình, nhưng ông quyết định tiếp tục cuộc chiến sau khi tướng [[Tamkhosrau]] của ông giành được một chiến thắng tại Armenia trong năm 577, và giao tranh tiếp tục xảy ra ở vùng Lưỡng Hà. Cuộc khởi nghĩa của người Armenia đã kết thúc với một lệnh ân xá chung, mà đã đặt Armenia quay trở lại sự cai trị của đế chế Sassanid. .<ref name="Frye" />

Triều đại của Khosrau I đã chứng kiến ​​sự trỗi dậy của các dihqan (nghĩa đen, lãnh chúa làng), các quý tộc sở hữu những mảnh đất nhỏ nhưng lại là xương sống của chính quyền tỉnh và hệ thống thu thuế thời kì sau này của nhà Sassanid.<ref name="Chamber">[http://www.iranchamber.com/history/historic_periods.php Iran Chamber Society: The Sassanid Empire, 224–642 CE]</ref> Khosrau I là một nhà xây dựng vĩ đại, ông đã tranh hoàng cho kinh đô của mình, thành lập các thành phố, và xây dựng các công trình mới. Ông cũng cho xây dựng lại các kênh đào và kho bãi bị phá hủy trong [[chiến tranh]]. Ông coi trọng việc củng cố biên giới và thường hợp tác với các bộ lạc để chống ngoại xâm.

 

 

Sau thời Khosrau I, [[Hormizd IV]] (579-590) lên ngôi kế vị vua cha. Cuộc chiến với Byzantine tiếp tục diễn ra ác liệt nhưng bất phân thắng bại cho đến khi tướng [[Bahram Chobin]], bị miễn nhiệm và làm nhục bởi Hormizd, ông ta đã tiến hành làm phản vào năm 589. Năm sau đó, Hormizd bị lật đổ bởi một cuộc đảo chính cung đình và con trai của ông [[Khosrau II]] (590-628) được đưa lên làm vua. Tuy nhiên, sự thay đổi triều đại này cũng không thể xoa dịu Bahram, người đã đánh bại Khosrau, buộc ông ta phải chạy trốn sang lãnh thổ Byzantine và tự mình chiếm lấy ngai vàng với tên là Bahram VI. Khosrau đã cầu xin Hoàng đế Byzantine [[Maurice]] (582-602) trợ giúp ông ta chống lại Bahram, chấp nhận nhượng lại vùng phía Tây Caucasus cho Byzantine. Để củng cố liên minh này, Khosrau cũng kết hôn với con gái của Maurice, Miriam. Dưới sự chỉ huy của Khosrau và tướng Byzantine là [[Narses]] và [[John Mystacon]], liên quân Byzantine-Ba Tư mới này đã phát động một cuộc nổi loạn chống lại Bahram, đánh bại ông ta ở [[trận Blarathon]] trong năm 591. Sau khi Khosrau đã khôi phục lại được quyền lực của mình, ông ta đã giữ lời hứa ,giao lại quyền kiểm soát phía Tây Armenia và [[Caucasia Iberia]]. Nền hòa bình mới được dàn xếp này cho phép hai đế quốc tập trung vào các vấn đề quân sự ở những nơi khác: Khosrau mở rộng biên giới phía đông của đế chế Sassanid trong khi Maurice khôi phục lại quyền kiểm soát Byzantine ở khu vực Balkan.

 

 

Năm 613, bên ngoài Antioch, các vị tướng Ba Tư như [[Shahrbaraz]] và [[Shahin]], đã có chiến thắng quyết định đánh bại cuộc phản công lớn đo đích thân hoàng đế Byzantine [[Heraclius]] chỉ huy. Sau đó, người Ba Tư vẫn tiếp tục tiến quân mà không bị cản trở . [[Jerusalem]] thất thủ năm 614, [[Alexandria]] vào năm 619 và phần còn lại của Ai Cập vào năm 621. Giấc mơ của nhà Sassanid nhằm khôi phục lại ranh giới của nhà Achaemenid đã gần hoàn thành. Song song với sự mở rộng lên tới đỉnh điểm này là một sự thăng hoa trong âm nhạc, nghệ thuật và kiến trúc Ba Tư. Đế quốc Byzantine đang đứng trên bờ vực của sự sụp đổ và biên giới của Đế chế Achaemenid gần như được phục hồi trên tất cả các mặt trận.

Mới xem lướt qua thì tưởng chừng đây là một thắng lợi căn bản, song chiến dịch [[Khosrau II]] đã đẩy quân đội và quốc khố Ba Tư vào tình trạng khánh kiệt. Trong một nỗ lực nhằm tái thiết ngân khố quốc gia, Khosrau đã áp đặt sưu cao thuế nặng lên nhân dân. Chớp lấy thời cơ, [[Heraclius]] (610&ndash;641) đã quy tụ mọi nguồn lực còn lại của đế quốc đã bị tàn phá và mất đất của ông và phát động một cuộc phản công mãnh liệt. Từ năm [[622]] cho đến năm [[627]], ông lâm chiến với quân Ba Tư ở vùng [[Tiểu Á]] và [[Kavkaz]], giành một loạt thắng lợi trước quân Ba Tư dưới quyền Khosrau, [[Shahrbaraz]], [[Shahin Vahmanzadegan|Shahin]] và [[Shahraplakan]], cướp phá ngôi đền [[Hỏa giáo]] hoành tráng tại [[Takht-i-Suleiman|Ganzak]] và [[Chiến tranh Ba Tư-Turk thứ ba|nhận được]] sự hỗ trợ của [[người Khazar]] và [[Khả Hãn quốc Tây Turk]]. {{cần chú thích|date=September 2009}}

 

 

 

Trong mùa xuân năm 632, người cháu nội của Khosrau I, người vốn sống ẩn dật, [[Yazdegerd III]] đã lên ngôi. Năm năm chiến tranh đã làm cạn kiệt cả người Byzantine và Ba Tư. Nhà Sassanid tiếp tục suy yếu do sự suy giảm kinh tế, thuế cao, tình trạng bất ổn tôn giáo, phân chia giai cấp cứng nhắc, sức mạnh ngày càng tăng của các chủ đất địa phương, và sự lật đổ nhanh chóng các vị vua cầm quyền. Những yếu tố này tạo điều kiện cho các tín đồ đạo Hồi chinh phục Ba Tư.

 

 

 

Khi nghe tin về thất bại ở Nihawānd, Yazdegerd cùng với hầu hết các quý tộc Ba Tư chạy trốn sâu vào nội địa các tỉnh phía đông của [[Khorasan]]. Ông bị ám sát bởi một chủ cối xay ở [[Merv]] vào cuối năm 651, trong khi các quý tộc còn lại định cư ở trung Á, nơi họ đã đóng góp rất nhiều trong việc truyền bá văn hóa và ngôn ngữ Ba Tư ở khu vực này và thành lập triều đại Hồi giáo đầu tiên có nguồn gốc Iran, [[triều đại Samanid]], những người tìm cách làm sống lại truyền thống Sassanid và thúc đẩy truyền bá đạo Hồi.

*Nhà Ghaznavid (977-1187), một tổ tiên Ba Tư: Yazdegerd III <ref>Stokvis A.M.H.J.,, p. 112.</ref>

*[[Shah của Shirwan]] (1100-1382) từ dòng dõi Hormizd IV <ref>Stokvis A.M.H.J.,, pp. 112, 129.</ref>

*"Mandal-i-Nausherani ", [[Nawabzada Liaquat Ali Khan]], Một trong những người sáng lập và Thủ tướng đầu tiên của nước Pakistan ,là một hậu duệ của [[Khosrau II]] (Khosrow II, Chosroes II, hoặc Xosrov II trong nguồn cổ, đôi khi gọi là Parvez, )

==Chính quyền==

Trong thời bình, vương quyền của nhà vua là cha truyền con nối, nhưng có thể được nhà vua trao lại cho một người con trai trẻ hơn, đã có hai trường hợp quyền lực tối cao được nắm giữ bởi nữ hoàng. Khi không có người thừa kế trực tiếp đã có sẵn, quý tộc và các giám mục sẽ lựa chọn một vị vua, nhưng sự lựa chọn của họ bị hạn chế trong các thành viên của Hoàng gia.<ref name="Durant"/>

 

 

Nhìn chung, thành viên các gia đình quyền quý Ba Tư (''Bozorgan'') thường nắm giữ những địa vị quyền lực nhất trong nền hành chính đế quốc, chẳng hạn như chức Tổng trấn các tỉnh miền biên ải ([[Marzban]] مرزبان). Phần lớn các chức vị này mang tính thừa hưởng, và nhiều chức vị trong số đó đã được truyền qua hàng loạt thế hệ trong gia đình. Các ''Marzban'' cao tuổi nhất được ban tặng cho một cái ghế bạch, trong khi các Marzban ở phần lớn cái tỉnh có ý nghĩa [[chiến lược]] ở biên cương, tỷ dụ như tỉnh [[Kavkaz]], thì được ban cho ghế vàng.<ref>Nicolle, p. 10</ref> Khi có binh đạo, các Marzban địa phương có thể được xem là ''[[Nguyên soái]]'', trong khi các ''[[spahbod]]'' (hiểu là ''Chỉ huy trưởng'') dưới cấp có thể chỉ huy một đạo quân.<ref name="Nicolle, p. 14">Nicolle, p. 14</ref>

[[Tập tin:Knight-Iran.JPG|200px|nhỏ|A sassanid king posing as an armored cavalryman , [[Taq-e Bostan]], Iran]]

[[Tập tin:Sassanid army helmet by Nickmard Khoey.jpg|nhỏ|[[Sassanid army]] helmet]]

====Bộ binh====

Lực lượng [[Paighan]] đã hình thành nên phần lớn bộ binh Sassanid, và thường được tuyển mộ từ những người nông dân. Mỗi đơn vị nằm dưới sự chỉ quy của một viên quan được gọi là một "Paighan Salar" ,và nhiệm vụ chính của họ là để bảo vệ những đoàn quân nhu, phụng sự như là đầy tớ của Sarvan (một chức vụ cao hơn), tấn công ồ ạt vào các thành lũy, và khai mỏ.<ref name=source>{{chú thích sách|title=Sassanian elite cavalry AD 224-642|author=Kaveh Farrokh, Angus McBride|publisher=Osprey Publishing|date=July 13, 2005|page=23|url=http://books.google.com/books?id=aQspOf291_cC&pg=PA23&dq=paighan&hl=en&sa=X&ei=ioIiT_ydEsrl0QGH2szaCA&ved=0CDMQ6AEwAQ#v=onepage&q=paighan&f=false}}</ref>

===Các cuộc chiến tranh===

[[Tập tin:Cameo Shapur Valerianus Bab360 CdM Paris.jpg|200px|nhỏ|A fine cameo showing an equestrian combat of Shapur I and Valerian in which the Roman emperor is seized, according to Shapur's own statement, "with our own hand", in year 256]]

 

Ở phía tây, lãnh thổ của nhà Sassanid tiếp giáp với nhà nước La Mã rộng lớn và ổn định, nhưng ở phía đông, những người hàng xóm gần nhất của nó là [[Đế quốc Quý Sương]] và các bộ lạc du mục như [[người Hun trắng]]. Việc xây dựng công sự như [[pháo đài Tus]] , hoặc như thành phố [[Nishapur]], mà sau này đã trở thành một trung tâm học thuật và thương mại, cũng như hỗ trợ trong việc bảo vệ các tỉnh phía đông khỏi những cuộc tấn công.

''Obv:'' King Varhran I with characteristic head-dress<br>

''Rev:'' [[Shiva]] and bull]]

 

Ba Tư và vùng tây bắc Ấn Độ đã có sự giao thoa về văn hóa cũng như quan hệ chính trị trong thời gian này, như một số truyền thống Sassanid đã truyền vào các vùng lãnh thổ Quý Sương. Đặc biệt, người Quý Sương đã bị ảnh hưởng bởi quan niệm vương quyền của nhà Sassanid, mà được lan truyền thông qua thương mại đồ tạo tác bằng bạc của nhà Sassanid và những tấm vải dệt miêu tả cảnh hoàng đế săn bắn hoặc thực thi công lý

 

Trong suốt triều đại [[Khosrau I]], nhiều cuốn sách đã được mang về từ Ấn Độ và dịch ra tiếng [[Pahlavi]], ngôn ngữ của đế chế Sassanid.

[[Tập tin:Sassanid silver plate depicting a lion hunt by Nickmard Khoey.jpg|nhỏ|A Sassanid silver plate depicting a royal lion hunt]]

[[Tập tin:Vase with grape harvesting scenes BM 1897.12-31.189.jpg|nhỏ|Sassanid silver vase featuring wine harvest decorations]]

 

Dưới thời Khosrau I, [[Học viện Gundishapur]], đã được thành lập vào thế kỷ thứ 5, và trở thành "trung tâm tri thức lớn nhất của mọi thời đại", thu hút học sinh và các thầy giáo từ khắp bốn phương thế giớ tìm đến. Tín đồ chính thống giáo phương Đông đã được đón nhận được ở đó, và mang đến những bản dịch tiếng Syria của các tác phẩm y học và triết học Hy Lạp. Những người theo học thuyết Tân Plato cũng vậy, họ đến Gundishapur, nơi họ gieo những hạt giống của chủ nghĩa thần bí [[Sufi]], kiến thức y học của Ấn Độ, Ba Tư, Syria và Hy Lạp đã trộn lẫn vào nhau để tạo ra một ngôi trường y học phát triển rực rỡ.<ref name="Durant" />

Các nghiên cứu về những di vật của nhà Sassanid cho thấy có hơn 100 loại vương miện được đeo bởi các vị vua Sassanid. Các loại vương miện Sassanid khác nhau đã minh chứng cho văn hóa, kinh tế, xã hội và hoàn cảnh lịch sử ở mỗi thời kỳ. Các vương miện này cũng cho thấy những đặc điểm tính cách của mỗi vua trong thời đại này. Những biểu tượng khác nhau và các dấu hiệu trên vương miện,mặt trăng, ngôi sao, con đại bàng và cành cọ, mỗi loại làm sáng tỏ cho đức tin tôn giáo và niềm tin của người đội chúng.<ref>[http://www.chn.ir/en/news/?section=2&id=4471 Iranian cultural heritage news agency (CHN)]</ref>

 

 

 

[[Tập tin:Indo-Sassanid.jpg|nhỏ|180px|trái|Sassanid sea trade routes]]