Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Phó vương quốc Peru”

Nội dung được xóa Nội dung được thêm vào
JackieBot (thảo luận | đóng góp)
n r2.7.2) (Bot: Thêm eo:Vicreĝlando de Peruo
TuHan-Bot (thảo luận | đóng góp)
n Robot: Sửa đổi hướng
Dòng 40:
|capital = [[Lima]] <br/> [[Cuzco]] <small>(1821 - 1824)</small>
|government_type = Quân chủ
|title_leader = [[Vua|Quốc vương]]
|leader1 = [[Charles I của Tây Ban Nha|Charles I]]
|year_leader1 = 1542 - 1566
Dòng 64:
'''Phó vương quốc Peru''' hay '''Phó vương phủ Peru''' ([[tiếng Tây Ban Nha]]:''Virreinato del Perú'') là một đơn vị hành chính thuộc địa của [[Tây Ban Nha]] được thành lập vào năm [[1542]]. Lãnh thổ này bao gồm hầu hết khu vực do Tây Ban Nha cai trị tại [[Nam Mỹ]], lỵ sở đặt tại [[Lima]]. Phó vương quốc Peru là một trong hai phó vương quốc duy nhất của [[Tây Ban Nha]] tại châu Mỹ từ [[thế kỷ 16]] đến [[thế kỷ 17]].
 
Cùng có mặt tại Nam Mỹ là thuộc địa [[Brasil]] của [[Bồ Đào Nha]]. Vì Tây Ban Nha không ngăn cản sự bành trướng của người [[Bồ Đào Nha]] nên lãnh thổ phó vương quốc Peru bị thu hẹp. Khi [[Hiệp ước Tordesillas]] trao trả phần lớn Nam Mỹ lại cho Tây Ban Nha nhưng vào thời điểm đó Tây Ban Nha đã thống nhất với Bồ Đào Nha. Việc thành lập [[Phó vương quốc Tân Grenada]] và [[Phó vương quốc Río de la Plata|Phó vương quốc Rio de la Plata]] (tách ra từ Peru) đã làm giảm đi tầm quan trọng của Lima và lợi nhuận từ thương mại trên vùng [[Andes]] đã đổ về [[Buenos Aires]], trong khi đó các ngành khai mỏ và dệt sa sút đã đẩy nhanh qua trình suy tàn của Phó vương quốc Peru. Cuối cùng, phó vương quốc đã bị tan rã cùng với [[Đế quốc Tây Ban Nha]], khi các phong trào dân tộc độc lập bắt đầu vào thế kỷ 19. Phong trào này đã dẫn đến việc hình thành các nước cộng hòa hiện đại gồm [[Peru]], [[Chile]], [[Colombia]], [[Panama]], [[Ecuador]], [[Bolivia]], [[Paraguay]], [[Uruguay]] và [[Argentina]] trên các lãnh thổ đã từng một hay nhiều lần trực thuộc Phó vương quốc Peru.
==Lịch sử==
=== Thám hiểm và định cư ===
Dòng 70:
[[Tập tin:Francisco de Toledo.JPG|nhỏ||trái|Francisco de Toledo, Bá tước xứ Oropesa, Phó vương Peru]]
 
Francisco de Toledo, “một nhà quản lý vĩ đại trong thời đại loài người”<ref>[Mabry, Donald J., Colonial Latin America. Coral Springs, Fla.: Llumina Press, 2002.]</ref>, đã thành lập [[Tòa án dị giáo]] và công bố luật pháp áp dụng tương tự cho cả [[người Tây Ban Nha]] và người Anh-điêng (người da đỏ), xóa bỏ quyền lực của những Encomienda và giảm bớt hệ thống Mita cũ, hay chế độ lao động cưỡng bức với người bản địa. Ông đã cải thiện sự an toàn trong phó vương quốc với những công sự, cầu và ''Armada del Mar del Sur'' (Đội tàu phương Nam) để chống lại bọn hải tặc. [[Francisco de Toledo]] cũng đã đựt dấu chấm hết cho nhà nước Vilcabamba của người bản địa, hành hình [[Tupac Amaru]] của [[Đế chế Inca|Inca]] và phát triển kinh tế từ thương mại độc quyền và khai mỏ, đặc biệt là các mỏ bạc tại [[Potosí]].
 
Đồng bằng Amazon và một khu vực lớn lân cận đã từng được coi là lãnh thổ của Tây Ban Nha theo [[Hiệp ước Tordesillas]] và các chuyến thám hiểm như của [[Francisco de Orellana]], ngoài ra Hiệp ước Tordesillas đã đưa ra điều này một cách vô nghĩa từ năm 1580 đến 1640 khi Tây Ban Nha kiểm soát [[Bồ Đào Nha]]. Tuy nhiên, [[Luis Jerónimo de Cabrera]], Đệ tứ bá tước Chinchón đã gửi ba đội viên chinh để thám hiểm [[sông Amazon]] dưới sự chỉ huy của [[Cristóbal de Acuña]].
Dòng 76:
Nhiều quần đảo tại [[Thái Bình Dương]] được các tàu của người Tây Ban Nha viếng thăm trong thế kỷ 16, nhưng họ đã không nỗ lực để trao đổi hàng hóa hay thuộc địa hóa chúng. Các đảo này gồm có [[New Guinea]] (khám phá ra bởi [[Yñigo Ortiz de Retez]] năm 1545), [[Quần đảo Solomon]] (bởi [[Pedro Sarmiento de Gamboa]] năm 1568) và [[Quần đảo Marquises]] (bởi [[Álvaro de Mendaña de Neira]] năm 1595)
 
Việc cưỡng ép người dân bản địa cải sang [[Thiên Chúa giáo]] bắt đầu từ năm 1609, nhưng một số khu vực do người những người [[Bandeirantes]] từ Brasil chiếm giữa và họ mở rộng các hoạt động của mình ra khắp đồng bằng và khu vực kế cận [[Matto Grosso]] vào thế kỷ 17 và 18. Các nhóm này có được sự thuận lợi vì ở vị trí xa xôi và nước triều ở vùng cửa sông [[Amazon (định hướng)|Amazon]] (là lãnh thổ Bồ Đào Nha). Trong lúc đó, người Tây Ban Nha áp đặt luật lệ của mình lên những nô lệ là người bản địa, đưa họ ra khỏi các điểm thương mại quan trọng và đưa sâu vào khu vực nội địa của đồng bằng.
 
Một cuộc tấn công bất ngờ nổi tiếng trong lịch sử đã diễn ra với mục đích chống lại những người Tây Ban Nha năm 1628 và kết quả là 60.000 người bản địa đã bị nô dịch hóa. Năm 1617, [[Francisco de Borja y Aragón]] đã chia đôi chính quyền ở Río de la Plata thành [[Buenos Aires]] và [[Paraguay]], cả hai đều là lãnh thổ phụ thuộc của Phó vương quốc Peru. Phó vương [[Borja y Aragón]] cũng thành lập ''Tribunal del Consulado'', một tòa án đặc biệt và một bộ phận hành chính để quản lý thương mại trong phó vương quốc. [[Diego Fernández de Córdoba]], Hầu tước xứ Guadalcázar đã cải tổ hệ thống ngân khố và đã chấm dứt việc tranh giành đẫm máu giữa các gia tộc về vấn đề đất đai.