Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Chiến Quốc”

:''Nghĩa khác [[Thời đạikỳ SengokuChiến Quốc (Nhật Bản)|Chiến Quốc (Nhật Bản)]].''

Thời Chiến Quốc, trái với thời [[Xuân Thu]], là một giai đoạn mà các lãnh chúa địa phương sáp nhập các tiểu quốc nhỏ hơn xung quanh để củng cố quyền lực. Quá trình này đã bắt đầu ở thời [[Xuân Thu]], và tới [[thế kỷ 3 TCN]], bảy nước lớn nổi lên chiếm vị trí áp đảo. [[Bảy cường quốc thời Chiến Quốc|Bảy nước lớn thời Chiến Quốc]] (戰國七雄/战国七雄 Chiến Quốc thất hùng), gồm có [[Tề (nước)|Tề]] (齊), [[Sở (nước)|Sở]] (楚), [[Yên (nước)|Yên]] (燕), [[Hàn (nước)|Hàn]] (韓), [[Triệu (nước)|Triệu]] (趙), [[Ngụy (nước)|Nguỵ]] (魏) và [[Tần (nước)|Tần]] (秦). Một dấu hiệu khác của sự tăng cường quyền lực là sự thay đổi danh hiệu: trước kia các lãnh chúa vẫn xếp mình vào bậc công (公) hay hầu (侯), chư hầu của vua [[nhà Chu]]; nhưng trong giai đoạn này họ đã lần lượt tự xưng vương (王), có nghĩa là họ ngang hàng với vua nhà Chu.

Giai đoạn Chiến Quốc là giai đoạn phát triển của [[sắt|đồ sắt]] tại Trung Quốc, thay thế [[Đồng (nguyên tố)đồng|đồ đồng]] trở thành vật liệu chính được sử dụng trong chiến tranh. Các vùng như Thục ([[Tứ Xuyên]] ngày nay) và Việt ([[Chiết Giang]] ngày nay) cũng đã bị sáp nhập vào vùng ảnh hưởng văn hoá Trung Quốc trong thời gian này. Những bức tường do những quốc gia xây dựng nên để ngăn chặn các bộ lạc du mục phía bắc và ngăn chặn lẫn nhau là tiền thân của [[Vạn Lý Trường Thành|Vạn lý trường thành]] sau này. Các triết thuyết khác nhau đã được phát triển trong giai đoạn [[Bách Gia Chư Tử|Bách gia chư tử]], gồm [[Nho giáo|Khổng giáo]] (được phát triển chi tiết bởi [[Mạnh Tử]]), [[Đạo giáo]] (được phát triển thêm bởi [[Trang Tử]]), [[Pháp gia]] (do [[Hàn Phi Tử]] lập ra) và [[Mặc học]] (được [[Mặc Tử]] sáng lập). [[Thương mại]] cũng trở nên quan trọng, và một số nhà buôn đã có quyền lực to lớn trong chính trị. Những chiến thuật quân sự cũng thay đổi. Không giống như giai đoạn Xuân Thu, đa số các quân đội thời Chiến Quốc gồm bộ binh và kỵ binh và việc sử dụng xe ngựa chiến đấu đã dần bị quên lãng.

Cũng ở đầu giai đoạn này, nhà chiến lược quân sự [[Tôn Vũ]] đã viết cuốn ''[[Binh pháp Tôn Tử|Tôn Tử binh pháp]]'' được công nhận là tác phẩm có tầm ảnh hưởng lớn nhất trong 7 tác phẩm về nghệ thuật quân sự Trung Quốc cổ đại. (Bảy tác phẩm quân sự kinh điển ([[thất đại kỳ thư]]) gồm: [[Lục Thao|Lục thao]] của [[Khương Tử Nha|Thái Công]], [[Binh pháp Tôn Tử|Tôn Tử binh pháp]], [[Tư Mã binh pháp]], [[Ngô Khởi]] (吳起) [[binh pháp]], [[Uất Liêu Tử binh pháp]], [[Tam lược]] của [[Hoàng Thạch Công]], [[Đường Thái Tông]] và [[Lý Vệ công vấn đáp]]). Trong suốt lịch sử phong kiến Trung Quốc, [[thất đại kỳ thư]] này được cất giấu cẩn thận và chỉ những ai theo nghề binh mới được tiếp cận chúng. Hiện nay cả bảy tác phẩm đó được trình bày lại trong cuốn "''The Seven Military Classics of Ancient China''" của Ralph D. Sawyer)

Năm [[371 TCN]], [[Ngụy Vũ hầu|Ngụy Vũ Hầu]] chết mà chưa có người kế vị, khiến nước [[Ngụy (nước)|Ngụy]] rơi vào nội chiến tranh giành quyền lực. Sau ba năm nội chiến, nước [[Triệu (nước)|Triệu]] và [[Hàn (nước)|Hàn]], lợi dụng cơ hội tấn công [[Ngụy (nước)|Ngụy]]. Khi sắp chiếm được nước Ngụy, các lãnh đạo nước Triệu và nước Hàn lại bất hoà với nhau về cách thức xử lý nước Ngụy và quân đội cả hai nước đã bí mật rút lui. Nhờ thế, [[Ngụy Huệ Vương]] (lúc ấy vẫn đang là tước Hầu) có thể lên ngôi làm vua nước [[Ngụy (nước)|Ngụy]].

Tình thế của nước Ngụy càng nguy ngập hơn nữa khi [[Tần (nước)|Tần]] lợi dụng cơ hội Ngụy thua liên tục trước Tề để tấn công Ngụy năm [[340 TCN]] theo mưu đồ của nhà cải cách nước Tần là [[Thương Ưởng]] (商鞅). Ngụy bị đánh bại và buộc phải nhượng một phần lớn đất đai để đổi lấy hoà bình. Việc này khiến kinh đô [[An Ấp (kinh đô)|An Ấp]] (安邑) của Ngụy rơi vào tình thế nguy hiểm, vì thế Ngụy phải rời đô sang Đại Lương (大梁)(sau này đổi thành [[Khai Phong|Biện Lương]] (汴梁)). Vì vậy, từ đó trở đi nước Ngụy còn được gọi là Lương.

Các luật thưởng phạt quân nhân rất nghiêm, thứ dân có chiến công thì được chức tước, quý tộc mà không có chiến công thì bị giáng xuống thành thứ dân. Tất cả cải cách đều nhằm mục đích duy nhất là sản xuất lúa cho nhiều để nuôi binh, là luyện binh cho mạnh để xâm chiếm nước khác. Khi [[Tần Hiếu công]] chết (338 TCN), quý tộc trả thù và Thương Ưởng bị phanh thây. Nhưng non một thế kỷ sau, vua Tần tên [[Tần Thủy Hoàng|Doanh Chính]] (tức Tần Thủy Hoàng) áp dụng lại chính sách đó mà làm cho Tần mạnh nhất trong số thất hùng.

Năm [[334 TCN]], vua nước [[Ngụy (nước)|Nguỵ]] và [[Tề (nước)|Tề]] đồng ý công nhận lẫn nhau về tước [[vương]] (王), chính thức hoá sự độc lập của các nước chư hầu và gạt bỏ vị thế của vua nhà Chu từ đầu thời [[Nhà Chu|Đông Chu]]. Vua nước [[Ngụy (nước)|Nguỵ]] và Vua nước [[Tề (nước)|Tề]] tiến lên ngang hàng với Vua nhà Chu, đã liên tục kế vị từ thời [[Xuân Thu]]. Từ đó về sau, tất cả các nước cuối cùng đều tự phong vương, đánh dấu sự khởi đầu cho sự kết thúc của nhà Chu.

Năm [[323 TCN]], vua nước [[Nước Hàn (nước)|Hàn]] và [[Yên (nước)|Yên]] tự xưng Vương.

Tuy nhiên, đến thời [[Sở Hoài vương|Sở Hoài Vương]] (328-299 TCN), Sở bị mắc lừa mưu kế của [[Trương Nghi]], thừa tướng và biện sĩ nước Tần, vì vậy đã bị Tần liên tiếp đánh bại và để mất vùng [[Hán Trung]]. Đến những năm 279-276 TCN, tướng Tần là Bạch Khởi lại đánh bại Sở, lấn chiếm nhiều đất đai trong đó có kinh đô của sở là [[Dĩnh]] (郢). Sở buộc phải dời đô về Trần (278 TCN) rồi Thọ Xuân (241 TCN) và từ đó suy yếu hẳn, không còn là đối thủ của Tần nữa.

Đến thời [[Sở Khảo Liệt vương|Sở Khảo Liệt Vương]] (262-238 TCN), [[Xuân Thân quân|Xuân Thân Quân]] Hoàng Yết được phong làm Tướng quốc đã đề xuất nhiều biện pháp kinh tế, chính trị tiến bộ giúp khôi phục lại phần nào sức mạnh của Sở. Trong khi Tần liên tiếp tấn công Tam Tấn thì Sở cũng tiến sang phía đông tiêu diệt hàng loạt nước nhỏ, điển hình là nước Lỗ năm 256 TCN. Tuy nhiên việc này chỉ có thể bù đắp phần nào cho những thua thiệt trong cuộc tranh chấp với Tần mà thôi chứ không thể khôi phục lại ưu thế trước kia nữa.

Tới cuối thời Chiến Quốc, Tần trở thành nước rất mạnh so với cả sáu nước còn lại. Vì thế, các chính sách của nước này là nhằm chống lại mối đe doạ từ nước Tần, với hai trường phái chính: [[Hợp tung]] (合縱/合纵 [[bính âm Hán ngữ|bính âm]]: hézòng), hay liên kết với nhau để chống sự bành trướng của Tần; và [[Liên hoành]] (連橫/连横 [[bính âm Hán ngữ|bính âm]]: liánhéng), hay liên kết với Tần để dựa vào uy thế của họ. Ban đầu thuyết Hợp tung mang lại một số thành công, dù cuối cùng nó đã tan vỡ. Tần luôn lợi dụng thuyết Liên hoành để đánh bại từng nước một. Trong giai đoạn này, nhiều triết gia và chiến thuật gia đã đi chu du các nước để khuyên các vị vua cai trị đưa ý kiến của họ vào áp dụng thực tiễn. Những nhà chiến thuật gia đó rất nổi tiếng về những mưu mẹo và trí tuệ của mình, và được gọi chung là Tung Hoành gia (縱橫家), lấy theo tên của hai trường phái chiến lược chính.

* [[Chiến Quốc tứ công tử|Tứ công tử]] bao gồm: [[Mạnh Thường quân|Mạnh Thường Quân]] '''Điền Văn''' [[Tề (nước)|nước Tề]], [[Bình Nguyên quân|Bình Nguyên Quân]] '''Triệu Thắng''' [[Triệu (nước)|nước Triệu]], [[Tín Lăng quân|Tín Lăng Quân]] '''Ngụy Vô Kỵ''' [[Ngụy (nước)|nước Ngụy]], [[Xuân Thân quân|Xuân Thân Quân]] '''Hoàng Yết''' [[Sở (nước)|nước Sở]].

* [[Tôn Tẫn]], cháu [[Tôn Vũ|Tôn Tử]] quân sư cho Điền Kỵ, tướng nước Tề

* [[Chu Hợi]], môn khách của Tín Lăng quân [[Tín Lăng quân|Ngụy Vô Kỵ]], giết [[Tấn Bỉ]], tướng nước Ngụy để đoạt binh quyền về cho Tín Lăng quân Nguỵ Vô Kỵ đi cứu Triệu.