Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Việt Nam vong quốc sử”

Trong tập ''[[Phan Bội Châu niên biểu]]'' viết năm 1929, tác giả cũng đã kể lại rằng sau khi tới Nhật Bản vào đầu năm 1905, ông đã lần lượt gặp nhiều chính khách, trong đó có Lương Khải Siêu và được nhà cách mạng [[Trung Quốc]] này khuyên nên dùng thơ văn để tố cáo tội ác của [[đế quốc thực dân Pháp|thực dân Pháp]]. Nhắc lại lần gặp gỡ ấy, Phan Bội Châu viết:

Khoảng đầu năm [[1905]], Phan Bội Châu viết ''Việt Nam vong quốc sử'', sau đó được Lương Khải Siêu đề tựa và in giúp. Thư cục Quảng Trí ([[Thượng Hải]], [[Trung Quốc]]) ấn hành lần đầu tiên vào [[tháng chín|tháng 9]] năm [[1905]]. Năm sau ([[1906]]) sách được tái bản, và chỉ tính đến năm [[1955]], tác phẩm đã được in thêm 3, 4 lần nữa.

Đại ý nói, triều đình nhà Nguyễn không biết chăm lo tu chỉnh về quân chính, mở rộng dân quyền... khiến nước nhà ngày càng suy yếu. Nhân cơ hội này, người Pháp đến xâm lược Việt Nam. Sau đó Phan Bội Châu thuật qua các cuộc chống Pháp: Ở [[Nam Kỳ]] có [[Nguyễn Hữu Huân|Nguyễn Huân]], [[Nguyễn Trung Trực]], [[Trương Định|Trương Công Định]], [[Trương Bạch]]. Ở [[Bắc Kỳ]] có [[Nguyễn Tri Phương]], [[Hoàng Diệu]], [[Nguyễn Cao]] v.v... Ngoài ra, tác giả còn thuật cả các hành vi của những người Việt theo Pháp...

Trong phần này tác giả kể khá rõ các thứ thuế do chính quyền [[đế quốc thực dân Pháp|thực dân Pháp]] đặt ra trong thời đó: thuế điền thổ, nhân khẩu, nhà ở, bến đò, sinh tử, trước bạ, hiếu hỉ, thuyền đò, buôn bán, chợ búa, muối, rượu, đình chùa, công nghệ, địa sản, ruộng trồng và các thứ thuế thuốc hút v.v... Ngoài ra còn kể các hành động khác, như: dung túng cho bọn cường hào, bắt con gái lương thiện làm nghề mãi dâm...

Ở [[Việt Nam,]] dưới thời Pháp thuộc, tác phẩm này được coi là một trong số những "yêu thư, yêu ngôn", bị chính quyền lúc bấy giờ cấm lưu hành và tàng trữ. Tuy nhiên, ngay khi in xong, sách vẫn được bí mật đưa về, nhưng chỉ được phổ biến trong một phạm vi hẹp. Năm [[1907]], sách ''Việt Nam vong quốc sử'' được dùng làm tài liệu học tập của trường [[Đông Kinh Nghĩa Thục|Đông Kinh nghĩa thục]].

:''Trong công tác tuyên truyền cách mạng của Phan Bội Châu, Việt Nam vong quốc sử được coi là tác phẩm mở đầu và tiêu biểu nhất của ông…Với những điều mắt thấy tai nghe, lần đầu tiên ông đã dựng lên một bản cáo trạng khá toàn diện và có chiều sâu về tội ác của [[đế quốc thực dân Pháp|thực dân Pháp]] ở [[Việt Nam]]... Lên án chủ nghĩa thực dân Pháp, dụng ý của Phan Bội Châu không phải là làm cho người đọc hướng về nội tâm bi phẫn, mà là thúc giục họ đứng lên hành động cứu nước. Vì vậy, ông thuật lại những tấm gương hy sinh anh dũng của những chí sĩ đã bỏ mình vì nước từ buổi đầu chống xâm lược đến thời kỳ ứng nghĩa [[Phong trào Cần vươngVương|Cần vương]]...''<ref>Bài viết của Hồ Song in trong ''Những tác phẩm của Phan Bội Châu (Tập I)'', Nhà xuất bản Khoa học xã hội, [[Hà Nội]], năm [[1982]].</ref>

:''Thượng tuần [[tháng tám|tháng 8]], ông (Phan Bội Châu) đến [[Quảng Đông]] ([[Trung Quốc]]), vào thăm [[Lưu Vĩnh Phúc]], nhân tiện để yến kiến ông [[Nguyễn Thiện Thuật]] là Tham tán Tam Tuyên ngày trước. Đã hơn mười năm nay, ông Thuật nghiện thuốc phiện, nhưng sau khi đọc xong chương trình [[Duy Tân hội]] và cuốn ''Việt Nam vong quốc sử'', ông đã đập bàn đèn và tiêm móc, rồi nói to với ông Phan rằng: ''Các anh là bọn hậu tiến còn lo nghĩ thế này, có lẽ nào tôi cứ sống mãi ở trong vòng đen tối hay sao''. Rồi từ đó, ông Thuật quyết chí cai nghiện thuốc phiện''.

:''Chỉ vì đọc Phan Bội Châu mà hàng nghìn thanh niên đã cắt tóc bím, vứt hết sách vở văn chương, nghề cử tử, cùng cái mộng công danh nhục nhã gắn trên đó; lìa bỏ làng mạc, nhà cửa, vợ con, rồi băng ngàn lội suối, bất chấp mọi nỗi đói thiếu, nguy hiểm, khổ sở để qua [[Xiêm]], qua Tàu, qua [[Nhật Bản|Nhật]] mà học hỏi, mà trù tính việc đánh [[Pháp|Tây]]. Đó là một thành công vĩ đại. Trong tác dụng ấy của văn thơ Phan Bội Châu, có ''Việt Nam vong quốc sử'', ''[[Hải ngoạị huyết thư]]'' đóng góp một phần rất quan trọng.<ref>Hoài Thanh, ''Phan Bội Châu'', Nhà xuất bản Văn hóa, Hà Nội, 1978.</ref>

Tác phẩm ''Việt Nam vong quốc sử'' ngay từ [[tháng chín|tháng 9]] năm [[1905]] đã được Lương Khải Siêu cho in thành sách. Đồng thời, ông cũng cho đăng liên tiếp nhiều kỳ trên tờ ''Tân Dân tùng báo'' kể từ số 19 (67) ngày 19 [[tháng chín|tháng 9]] năm Minh Trị thứ 38 tại [[Nhật Bản]], ở mục “Tùng đàm” do ông phụ trách. Nhưng vì đầu đề của bài đầu tiên do Lương Khải Siêu đặt là ''Ký Việt Nam vong thân chi ngôn'' (Chép lời người Việt Nam mất nước), khiến về sau những người biên soạn ''Toàn tập Ẩm Băng Thất'' tưởng ông là tác giả, nên đã đưa trọn quyển sách này vào bộ “văn tập” của ông.

:''Năm [[Giáp Thân]], năm đầu [[Kiến Phúc]], quân Pháp vào cửa biển Thuận Kinh ([[Thuận An (định hướng)|Thuận An]]) bắt hiếp [[Việt Nam]] đem dấu ấn phong vương của nước [[nhà Thanh|Thanh]] trả lại triều Thanh. Nước Thanh đem Việt Nam nhường cho Pháp kể từ năm ấy. Than ôi! Mấy nghìn năm được cái vinh chịu phong, không đủ bù lại cái nhục một sớm trả ấn...