Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Vũ Văn Thái”

Nội dung được xóa Nội dung được thêm vào
Addbot (thảo luận | đóng góp)
n Bot: Di chuyển 5 liên kết ngôn ngữ đến Wikidata tại d:q1071587 Addbot
TuHan-Bot (thảo luận | đóng góp)
n Robot: Sửa đổi hướng
Dòng 1:
'''Vũ Văn Thái''' ([[chữ Hán]]: 宇文泰; [[507]]-[[556]]), họ kép Vũ Văn (宇文), tự '''Hắc Thát''' (黑獺) là Thượng trụ nhà [[Tây Ngụy]] thời [[Nam -Bắc triều (Trung Quốc)|Nam Bắc triều]] trong [[lịch sử Trung Quốc]]. Ông là người đặt cơ sở cho sự ra đời của nhà [[Bắc Chu]]. Đương thời, ông là người đối trọng với [[Cao Hoan]] (Thượng trụ nhà [[Đông Ngụy]] - người có vai trò như Vũ Văn Thái tại Đông Ngụy) sau khi [[Bắc Ngụy]] phân liệt. Sau khi ông mất, năm 557, cháu là [[Vũ Văn Hộ]] ép [[Tây Ngụy Cung Đế|Tây Ngụy Cung đế]] nhượng ngôi cho con Vũ Văn Thái là Vũ Văn Giác, tức Hiếu Mẫn Đế, lập ra nhà Bắc Chu. Ông được truy tôn làm Thái tổ Văn Hoàng đế.
 
==Thân thế và quá trình thăng tiến==
Họ Vũ Văn vốn người Nam Hung Nô, sau dời đến Liêu Đông, đứng đầu 12 bộ lạc, đa số là Tiên Ti. Đến đời Vũ Văn Hầu Quy Đậu, bị [[Mộ Dung Hoảng]] nhà [[Tiền Yên]] tấn công chinh phạt. Hầu Quy Đậu chạy sang [[Cao Ly]], con là Lăng Sĩ Yến hàng Mộ Dung Hoảng.
 
Về sau, [[Mộ Dung Bảo]] nhà [[Bắc Yên]] bị diệt, bèn hàng [[Bắc Ngụy Đạo Vũ Đế|Thác Bạt Khuê]], tức Đạo Vũ đế nhà [[Bắc Ngụy]]. Nhà Ngụy lập 6 tiền đồn (lục trấn) phòng cự người Nhuyễn Nhuyễn ở phía bắc, họ Vũ Văn bị dời đến Vũ Xuyên Trấn, thuộc Đại Quận.
 
Sau khi nhà Bắc Ngụy dời đô từ Bình Thành, Đại Quận đến Lạc Dương, mâu thuẫn giữa giới quý tộc Bắc Ngụy và người [[Lục Trấn|Lục trấn]] mỗi ngày sâu hơn. Đến đời [[Bắc Ngụy Hiếu Minh Đế|Hiếu Minh đế]], người Ô Dã trấn là Poliuhan Baling (''破六韓拔陵'', [[Phá Lục Hàn Bạt Lăng]]) khởi loạn, và dần lan ra các trấn khác.
 
Bộ hạ Bạt Lăng là Vệ Khả Côi vây trấn Hoài Sóc, Heba Duba (''賀拔度拔'' Hạ Bạt Độ Bạt) cùng cha Thái là Vũ Văn Quăng vốn giữ chức nhỏ về quân sự ở trấn, tổ chức hào kiệt trong trấn đi giải vây cho Hoài Sóc, giết được Vệ Khả Côi. Đây là đầu mối mối quan hệ giữa Vũ Văn Thái và [[Hạ Bạt Nhạc]] (Heba Yue), con Độ Bạt.
Dòng 26:
Việc đầu tiên Thái làm là đánh Hầu Mạc Trần Duyệt, Duyệt bỏ thành lui dựa núi rừng hiểm trở cự thủ, tướng dưới trướng Duyệt là [[Lý Bật]] muốn hàng Thái, gian mưu làm thế lực Duyệt tan rã, Duyệt bỏ trốn, sau bị giết.
 
Hiếu Vũ đế muốn dùng Thái làm vây cánh cự Cao Hoan, ban Thái làm Quan Tây Đại hành đài, Đại đô đốc. Hiếu Vũ đế mộ quân phao tin để đánh nhà Lương của [[Lương Vũ Đế|Tiêu Diễn]] ở phía nam, nhưng thực chất muốn diệt Cao Hoan phía bắc. Cao Hoan bèn dẫn quân tiến đến Lạc Dương. Hiếu Vũ đế biết mình không địch nỗi, cứu quân không đến kịp, bèn cùng Hộc Tư Xuân, [[Vương Tư Chánh|Vương Tư Chính]] chạy đến Trường An. Cao Hoan lập Tĩnh đế lên thay, từ đó phân chia ra [[Đông Ngụy]] và [[Tây Ngụy]].
 
==Chính trị==
Ban đầu, vùng Quan Hữu kém phát triển, do loạn lạc cát cứ liên miên từ cuối đời [[Nhà Hán#Sự trỗi dậy và sụp đổ của nhà Đông Hán|Đông Hán]]. Năm 542, Vũ Văn Thái cho thi hành cải cách về quân sự, kinh tế, giảm xa hoa, lãng phí, tham nhũng trong giới quan tước để có thể đương đầu với [[Đông Ngụy]] của Cao Hoan, sẵn vốn giàu mạnh hơn, đặt 6 Điều thư căn bản:
 
# Thanh tâm tư (清心思): quy định các quan chức phải có tâm trong sáng, không được ham muốn quá đáng. Lấy lễ giáo của Nho gia để giáo hóa bá tánh.
Dòng 38:
# Quân phủ dịch (均賦役): bình quân trong gánh vác sưu dịch, mọi người đều phải thực hiện các nghĩa vụ về nộp thuế và lao dịch, giới quý tộc không được trốn tránh các nghĩa vụ này.
 
Về quân sự, dùng chế độ Phủ Binh, tức dùng binh phương trấn luân phiên phòng thủ kinh đô, bình thường và khi không có chiến tranh lui về cày cấy. Đây chính là cải cách gầy dựng sức mạnh quân sự không riêng cho Tây Ngụy và Bắc Chu, mà cả Tùy và Đường sau này. Về kinh tế và thống trị, Thái dùng chế độ Phủ Điền, lại biết dùng những người có khả năng như Tô Xước, Chu Huệ Đạt vào các vị trí quan trọng. Vũ Văn Thái ngưỡng mộ [[Chu Công Đán|Chu công Đán]], quan chế cũng đổi phỏng theo [[nhà Chu]]. Về mặt xã hội, để giảm mâu thuẫn giữa người Hoa và dị tộc, đặc biệt [[Tiên Ti]], Thái bắt triều thần mang cả họ: Hán và Tiên Ti. Các phong tục Tiên Ti đã bị phế bỏ từ thời [[Bắc Ngụy Hiếu Văn Đế|Hiếu Văn đế]] gây bất bình trong tộc chúng Tiên Ti cũng được tái tồn.
 
Năm 535, bất bình với việc loạn luân của Hiếu Vũ đế, Thái cho người đầu độc Hiếu Vũ đế, lập Nam Dương vương [[Tây Ngụy Văn Đế|Nguyên Bảo Cự]] lên thay, tức [[Tây Ngụy Văn Đế|Văn đế]]. Năm 551, Văn đế chết, Thái lập Thái tử Khâm lên thay, tức [[Tây Ngụy Phế Đế|Phế đế]]. Phế đế lấy con gái Thái làm Hoàng hậu. Tuy tiếng là vua, nhưng thực chất Phế đế chỉ là bù nhìn.
 
==Chiến cuộc giữa Đông và Tây Ngụy==
Năm 537, mùa Xuân, sau vài năm chuẩn bị chu đáo, Cao Hoan mở chiến dịch tấn công Tây Ngụy, chia làm 3 cánh do [[Đậu Thái]], [[Cao Ngao Tào|Cao Ngang]], và Cao Hoan chỉ huy. Ý định Cao Hoan muốn giữ chân Vũ Văn Thái để Đậu Thái đi vòng đánh sâu vào nội địa Tây Ngụy. Nắm được ý định này Thái tập trung lực lượng bất ngờ tấn công Đậu Thái tại Tiểu Quan, đại thắng. Đậu Thái tự vẫn, Cao Hoan và Cao Ngang đành rút lui.
 
Đến Thu, Vũ Văn Thái thân dẫn quân phản công, chiếm Hoằng Nông, vừa cũng để tránh hạn đói ở [[Trường An]]. Cao Hoán bèn dẫn quân từ Tấn Dương men theo sông Phần, muốn đánh thọc vào phía sau Thái. Thái phải rút quân, gặp Cao Hoan tại Sa Uyển. Thái ít quân, phải bày trận men theo bờ cỏ. Cao Hoan theo lời Hầu Cảnh, cậy quân đông, không dùng hỏa công, cũng không chia quân đi vòng tấn công Trường An, tấn công trực diện, không ngờ thua to, phải rút.
Dòng 62:
 
==Đối sách với nhà Lương==
Năm 549, Hầu Cảnh chiếm Kiến Khang, nhà Lương đại loạn, các vương thất nhà Lương cùng Hầu Cảnh đánh lẫn nhau. Nhạc Dương vương nước Lương là [[Lương Tuyên Đế|Tiêu Sát]] đánh nhau với chú là Tương Đông vương Tiêu Dịch thất thế, bèn đem thành Tương Dương cầu cứu Tây Ngụy.
 
Vũ Văn Thái phái Dương Trung dẫn quân đến cứu, đánh bại tướng Dịch là Lưu Trọng Lễ, bèn phong Tiêu Sát làm Lương vương, chư hầu của Ngụy.
Dòng 70:
Năm 552, Tiêu Dịch và Hầu Cảnh tương chiến. Dịch cắt Hán Trung cầu cứu Tây Ngụy. Tướng giữ thành là Tiêu Tuần quyết không dâng thành. Vũ Văn Thái cùng tướng là Đạt Hề Vũ bèn tấn công Hán Trung, chiếm được.
 
Năm 553, anh em Tiêu Dịch và Tiêu Kỷ đánh nhau, cùng muốn tranh ngôi. Dịch cầu cứu Tây Ngụy. Thái phái [[Uất Trì Huýnh|Uất Trì Quýnh]] dẫn quân tấn công, chiếm đất Thục, Kỷ thua chạy, sau bị Dịch giết.
 
Năm 554, Tiêu Dịch, bấy giờ lên ngôi ở Giang Lăng tức Nguyên đế nhà Lương, đối xử kiêu ngạo với sử giả Tây Ngụy, Vũ Văn Thái phái [[Vũ Văn Hộ]], Vu Cẩn, và Dương Trung dẫn quân chinh phạt - chiếm Giang Lăng và bắt Nguyên đế. Lập Tiêu Sát lên thay tức Tuyên đế. Bèn đổi Giang Lăng cho Tiêu Sát, sát nhập Tương Dương vào Tây Ngụy.
 
==Đối sách với Nhuyễn Nhuyễn và Đột Quyết==
Năm 538, vì Tây Ngụy còn yếu, Vũ Văn Thái muốn đồng minh với người [[Nhu Nhiên|Nhuyễn Nhuyễn]], khuyên Ngụy Đế gả người trong hoàng tộc cho em Thiền vu Nhuyễn Nhuyễn là Yujiulü Tahan (''郁久閭塔寒'', Uất Cửu Lư Đáp Hàn), lại ép Ngụy đế truất Ất Phất Hoàng hậu, lập con gái Thiền vu lên thay.
 
Năm 545, nhận thấy chư hầu của Nhuyễn Nhuyễn là [[Hãn quốc Đột Quyết|Đột Quyết]] cường thịnh, bèn sai An Nặc Bàn Đà đi sứ mua chuộc Đột Quyết.
 
Năm 551, bộ lạc Thiết Lặc tấn công Nhuyễn Nhuyễn, Đột Quyết chận đánh phá được. Tù trưởng Đột Quyết A Sử Na Thổ Môn xin cưới con gái Thiền vu Nhuyễn Nhuyễn, không được chấp thuận, bèn làm phản. Tây Ngụy nhân dịp gả công chúa cho A Sử Na Thổ Môn.
Dòng 97:
 
==Tham khảo==
* [[Bắc sử|Bắc Sử]], Quyển 9: Chu Bản kỷ - Thái Tổ Văn đế, Lý Đại Sư và Lý Diên Thọ.
 
[[Thể loại:Người Nam-Bắc triều (Trung Quốc)]]