Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Mao Trạch Đông”

{{Audio|Zh-Mao_Zedong.ogg|'''Mao Trạch Đông'''}} ([[Chữ Hán phồn thể|Trung văn phồn thể]]: 毛澤東; [[chữ Hán giản thể|giản thể]]: 毛泽东; [[bính âm Hán ngữ|phanh âm]]: ''Máo Zédōng''; [[26 tháng 12]] năm [[1893]] – [[9 tháng 9]] năm [[1976]]), [[tự]] '''Nhuận Chi''' (潤之) [ban đầu là '''Vịnh Chi''' (詠芝), sau đổi là '''Nhuận Chi''' (潤芝, chữ "chi" 之 có thêm [[đầu chữ thảo]] 艹], [[bút danh]]: '''Tử Nhậm''' (子任) là Chủ tịch [[Đảng Cộng sản Trung Quốc]] từ năm [[1943]] đến khi qua đời. Dưới sự lãnh đạo của ông, Đảng Cộng sản Trung Quốc đã giành thắng lợi trong cuộc [[nội chiến]] với [[Trung Quốc Quốc Dân Đảng Trung Quốc|Quốc Dân Đảng]], lập nên nước [[Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa]] (CHNDTH) năm [[1949]] và trở thành đảng cầm quyền ở [[Trung Quốc]].

Ông đã tạo ra một [[chủ nghĩa Marx-Lenin|chủ nghĩa Mác-Lênin]] được Trung Quốc hóa có tên là chủ nghĩa Mao mà ngày nay ban lãnh đạo Trung Quốc gọi là tư tưởng Mao Trạch Đông (Những người theo chủ nghĩa này gọi là những người Mao-ít (Maoist), tương tự như Marxist, Leninist). Dưới thời ông, [[nông nghiệp Trung Quốc]] được [[tập thể hóa]] dưới hình thức [[công xã nhân dân]]. Chính sách [[Đại nhảy vọt]]) trong [[kinh tế]] đã để lại những hậu quả tai hại. Mao Trạch Đông cũng là người phát động [[Cách mạng văn hóa|Đại Cách mạng văn hóa vô sản]], thường gọi là [[Cách mạng văn hóa Trung Quốc|Cách mạng văn hóa]]. Theo một số liệu thống kê<ref>[http://www.scaruffi.com/politics/dictat.html 1900-2000: A century of genocides]</ref>, Mao Trạch Đông là nhà lãnh đạo đã trực tiếp hay gián tiếp gây ra cái chết cho 77.000.000 người, và người đứng thứ hai là [[Iosif Vissarionovich Stalin]] với 43.000.000 người.<ref>[http://www.hawaii.edu/powerkills/COM.ART.HTM HOW MANY DID COMMUNIST REGIMES MURDER? - By R.J. Rummel]</ref>

Là con út trong một gia đình trung nông, Mao Trạch Đông sinh giờ Thìn ngày [[19 tháng 11]] năm [[Quý Tỵ|Quý Tị]] (năm [[Quang Tự]] thứ 19) theo âm lịch, tức [[26 tháng 12]] năm [[1893]] tại làng Thiều Sơn, huyện [[Tương Đàm]] (湘潭縣), tỉnh [[Hồ Nam]]. Dòng tộc của ông vào thời [[nhà Minh]] đã di cư từ tỉnh [[Giang Tây]] đến đây và nhiều đời làm nghề nông.

Trong cuộc [[Cách mạng Tân Hợi]] ([[1911]]), lúc này Mao còn là một học sinh 18 tuổi, [[Nhà Thanh|triều nhà Thanh]] bị lật đổ, Trung Quốc tuyên bố thành lập chế độ [[cộng hòa]]; người lãnh đạo Cách mạng không thành lập được một chính phủ thống nhất và vững vàng, dẫn đến cuộc nội chiến trong một thời gian dài. Khi Mao đang phục vụ trong quân đội [[hồ Nam|tỉnh Hồ Nam]]. Sau đó Mao trở về trường học. Sau khi tốt nghiệp Trường Sư phạm số 1 tỉnh Hồ Nam vào năm [[1918]], Mao cùng với người thầy học và là bố vợ tương lai, giáo sư [[Dương Xương Tế]] (杨昌济), lên [[Bắc Kinh]], nơi giáo sư Dương nhận một chân giảng dạy tại Đại học Bắc Kinh. Nhờ sự giới thiệu của giáo sư Dương, Mao được vào làm nhân viên thư viện của trường đại học (thư viện do [[Lý Đại Chiêu]] phụ trách). Đồng thời Mao học tại chức tại Đại học Bắc Kinh, nghe nhiều học giả hàng đầu như [[Trần Độc Tú]], [[Hồ Thích]] (胡適) và Tiền Huyền Đồng (錢玄同) giảng bài. Sau này Mao kết hôn với Dương Khai Tuệ, con gái giáo sư Dương và cũng là sinh viên Đại học Bắc Kinh. (Khi Mao 14 tuổi, bố ông đã sắp xếp cho ông lấy một cô gái cùng làng là La thị (羅氏), nhưng Mao không công nhận cuộc hôn nhân ép buộc này.)

Sau [[phong trào Ngũ Tứ]], Mao về Hồ Nam tổ chức đoàn thanh niên, ra hai tờ báo tuyên truyền cách mạng là ''Tương Giang bình luận'' và ''Tân Hồ Nam''. Hai tờ báo này bị đóng cửa và Mao bị trục xuất khỏi Hồ Nam. Năm [[1920]], Mao đã tham gia tiểu tổ cộng sản ở [[Trường Sa, (TrungHồ Quốc)Nam|Trường Sa]] (Hồ Nam).

Với quyết tâm tiêu diệt bằng được những người cộng sản, tháng 10 năm 1934 [[Tưởng Giới Thạch]] trực tiếp chỉ huy 50 vạn quân bao vây tấn công khu Xô-viết trung ương, buộc Hồng quân phải mở đường máu rời bỏ nơi đây, tiến hành cuộc [[Vạn lý Trường chinh|Vạn lý trường chinh]] cực kỳ gian khổ, vượt 9.600&nbsp;km trong suốt một năm trời để đến tỉnh [[Thiểm Tây]] xây dựng căn cứ mới. Trên đường trường chinh Mao Trạch Đông đã bước lên nắm quyền lãnh đạo từ [[Hội nghị Tuân Nghĩa]] họp vào tháng 1 năm [[1935]]. Tại hội nghị này, [[Chu Ân Lai]] ngả về phía Mao, [[Tổng Bí thư]] [[Bác Cổ]] và [[cố vấn quân sự]] [[Otto Braun]] (tên Trung Quốc là Lý Đức) bị [[hạ bệ]], Mao vào Ban thường vụ Bộ Chính trị, nắm quyền thực tế và năm 1943 được bầu làm Chủ tịch [[Bộ Chính trị Đảng Cộng sản Trung Quốc]].

Từ căn cứ mới ở Diên An, Mao đã lãnh đạo những người cộng sản tiến hành cuộc [[kháng chiến]] chống [[Nhật Bản|Nhật]] ([[1937]]–[[1945]]) thông qua hợp tác Quốc–Cộng lần thứ hai. Tại đây, Mao đã củng cố quyền lực trong Đảng Cộng sản bằng cách mở cuộc vận động [[chỉnh phong]]. Tại Đại hội lần thứ 7 của Đảng Cộng sản Trung Quốc họp tại Diên An tháng 6 năm [[1945]], Mao được bầu làm Chủ tịch Ban chấp hành Trung ương Đảng. Cũng tại Diên An, Mao [[ly thân]] với Hạ Tử Trân và lấy Lam Bình, một diễn viên mới tới Diên An mà sau này khuynh đảo chính trường Trung Quốc với tên gọi là [[Giang Thanh]].

Từ năm 1949 đến 1976, Mao Trạch Đông luôn là nhân vật quan trọng nhất trong Chính quyền Trung ương Trung Quốc. Mao phải chịu trách nhiệm chính về phong trào "[[Đại nhảy vọt]]" vào thời kỳ cuối những năm 50 của thế kỷ XX - Đây là kế hoạch với ý đồ ''nhấn mạnh biện pháp sản xuất quy mô nhỏ, sản xuất thủ công'', nhưng cuối cùng bị thất bại và phải hủy bỏ. Kế hoạch tiếp theo mà Mao ủng hộ là cuộc "[[Cách mạng văn hóa|Đại Cách mạng văn hóa vô sản]]" vào những năm 60 của thế kỷ XX.

Ông [[chết]] vì bệnh xơ cứng teo cơ (tên khoa học amyotrophic lateral sclerosis), ở [[Hoa Kỳ]] bệnh này thường được gọi là Lou Gehrig's hoặc Motor Neurone, cùng một căn bệnh với [[Stephen Hawking]]. Sức khỏe của Mao Trạch Đông đã rất kém trong nhiều năm và suy giảm rất rõ rệt trong thời gian vài tháng trước khi chết. Thi hài ông được an táng tại Đại lễ đường nhân dân. Lễ tưởng niệm ông cử hành vào ngày 18 tháng 9 năm 1976 tại quảng trường Thiên An Môn. Trong lễ tưởng niệm có 3 phút mặc niệm. Sau đó thi hài ông được đặt trong [[Nhà kỷ niệm Mao Chủ tịch|Lăng Mao Trạch Đông]], mặc dù ông muốn được hỏa táng và là nhà lãnh đạo cấp cao đầu tiên ký văn bản chính thức vào tháng 11 năm 1956 quy định tất cả những người lãnh đạo cấp trung ương sau khi chết sẽ được an táng theo nghi thức hỏa táng.

''Đánh giá một nhà chính trị thời kỳ cận đại là rất khó khăn; Có thể so sánh Mao Trạch Đông với [[Tần Thủy Hoàng]]; vì họ đều là người Trung Quốc, đều là các nhà cải cách. Nếu so sánh Mao Trạch Đông với [[Vladimir Ilyich Lenin|Lê Nin]] cũng là xác đáng, họ đều sống ở thế kỷ 20, Mao Trạch Đông là người kiến tạo Chủ nghĩa Marx ở Trung Quốc, cũng như Lê Nin là người đặt nền móng cho [[Chủ nghĩa Marx]] ở nước Nga. Mới nhìn ta thấy Mao Trạch Đông gần như nổi bật hơn Lê Nin vì Trung Quốc có số dân gấp ba lần Liên Xô, nhưng Lê Nin có trước và đã là một tấm gương cho Mao Trạch Đông, có ảnh hưởng đối với Mao Trạch Đông''.|||NXB CTQG