Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Súng tiểu liên”

'''Súng tiểu liên''' là loại vũ khí cá nhân tầm gần, thuộc họ [[súng máy]], cũng thuộc họ [[súng tự động]] tùy theo phân loại của các quốc gia. Tiểu liên có thể có tầm bắn lý thuyết lên đến 1.000 m (AK-47, M16) nhưng cự li sát thương có hiệu quả thường không quá 400 m, có loại chỉ 100 m (M3); cỡ nòng từ 5,56 &nbsp;mm (M16) đến 12 &nbsp;mm (M3), phổ biến nhất là hai cỡ nòng 5,56 &nbsp;mm (tiêu chuẩn NATO) và 7,62 &nbsp;mm (tiêu chuẩn khối Warsawa). Do cấu tạo trích khí gián tiếp hoặc trực tiếp để lùi khóa nòng phối hợp với lò xo đẩy đạn, lò xo hồi khóa nòng để nạp đạn tự động, tiểu liên có thể bắn từng phát hoặc bắn liên tục. Tốc độ bắn trong thử nghiệm súng có thể đạt 600 phát/phút. Tốc độ bắn trong thực tế chiến đấu khoảng 100 phát/phút. Hộp tiếp đạn có thể chứa từ 20 đến 40 viên. Một số loại tiểu liên cỡ lớn (AK-47) có thể lắp lưỡi lê để có thể giáp lá cà. Trong chiến đấu, tiểu liên tạo mật độ hỏa lực cao khi tấn công bằng cách bắn rải, bắn quét. Trong phòng ngự, tiểu liên phát huy độ chính xác khá cao khi bắn điểm xạ (2 đến 3 phát liên tục).<ref>Từ điển bách khoa [[Việt Nam]]. Tập 4 (T-Z). NXB Từ điển Bách khoa. Hà Nội. 2005. trang 409.</ref>

Sau Chiến tranh thế giới thứ hai, nhà phát minh Xô Viết [[Mikhail Timofeyevich Kalashnikov|Mikhail Timofeevich Kalashnikov]] đã thiết kế các mẫu súng AK-1 và AK-2 có những đặc điểm nổi bật như sử dụng tiện lợi trong điều kiện các điều kiện môi trường băng giá, ẩm ướt, bùn lầy, hoặc sa mạc đầy cát bụi. Đến năm 1947, khẩu [[AK-47]] ra đời và được đưa vào biên chế trang bị cho [[Hồng Quân|Quân đội Liên Xô]]. Mặc dù là tiểu liên nhưng do kích thước nòng dài đến 41,5 &nbsp;cm, sử dụng đạn súng trường nên khối NATO xếp nó vào loại súng trường tự động (để phân biệt với súng trường bán tự động và súng trường không tự động).

Trong chiến tranh Việt Nam, Hoa Kỳ trang bị cho mình và đồng minh VNCH loại tiểu liên M-16 và sau đó được cải tiến thành tiểu liên cực nhanh AR-15. Loại súng này nhẹ và sử dụng đạn 5,56 &nbsp;mm, tạo điều kiện cho người lính đem nhiều đạn hơn. Tuy nhiên, do đạn 5,56 &nbsp;mm nhỏ, thường xuyên qua mục tiêu, ít tạo lỗ phá ra và binh lính Hoa Kỳ cũng như VNCH thường ỷ vào tốc độ bắn cao nên họ thuờng tiêu thụ rất nhiều đạn nhưng hiệu suất sát thương đối phương không cao. Trong khi đó, đạn 7,62 &nbsp;mm bắn từ khẩu AK-47 có kích thuớc và động năng lớn hơn đã có hiệu suất gây thương vong cao hơn cho đối phương bởi lỗ phá ra của vết thương rất lớn.<ref>Nguyễn Hữu Thăng. Vũ khí xưa và nay. NXB Khoa học và kỹ thuật. Hà Nội. 2002. trang 68.</ref>

Đặc điểm đầu tiên làm cho [[tiểu liên]] khác với súng trường do nó có băng đạn rời chứa được nhiều đạn hơn, từ 20 viên trở lên trong khi súng trường (kể cả súng trừong bán tự động) có không quá 15 viên dự trữ. Nòng súng tiểu liên thường dài không quá 500 &nbsp;mm trong khi nòng súng trường có độ dài từ 650 &nbsp;mm (súng thường) đến 1000 &nbsp;mm (súng trường bắn tỉa). Ở các loại súng trường lai K-63 hoặc carbin M-2, súng có chế độ tự động như tiểu liên với băng đạn 20 viên.

*Các loại tiểu liên cũ (kể cả trích khí thằng và trích khí ngang) có cơ cấu thải vỏ đạn bằng móc thẳng ở góc 45 đến 60 độ so với trục thẳng đứng của thước ngắm. Cơ cấu này dễ chế tạo nhưng có nhược điểm lớn là dễ tắc đạn. Khi buồng đạn bị bám cặn bản hoặc quá nóng, vỏ đạn bị kẹt trong buồng đạn. Móc vỏ đạn kéo vào một vị trí trên vỏ đạn thường bị trượt (nếu lực bám của lẫy móc yếu) hoặc làm làm đứt gờ móc ở đuôi vỏ đạn (nếu lực bám của lẫy móc mạnh). Nhược điểm tiếp theo là khi móc vỏ đạn làm việc, lực tác động của khóa nòng lùi bị lệch theo hướng 45 đến 60 độ của lẫy móc vỏ đạn so với trục thẳng đứng của thước ngằm, làm cho đường dạn bị lệch theo. Các tiểu liên kiểu mới thường dùng cơ cấu móc vỏ đạn bằng then xoay. Cơ cấu này là cụm khóa nòng gồm then móc đạn và vỏ khóa nòng lắp đồng tâm, đồng trục. Trên then xoay móc đạn có 3 hoặc 4 mấu dương. Trên hộp chứa then móc đạn có 3 hoặc 4 rãnh âm, bước rãnh từ 15 &nbsp;cm đến 30 &nbsp;cm tùy theo cự li tiến-lùi của khóa nòng. Khi khóa nòng lùi sau, móc trên then móc đạn vừa lùi vừa xoay quanh gờ bám của vỏ đạn. Lực kéo tác động đều lên toàn bộ chu vi gờ móc của vỏ đạn, giúp cho việc thoát vỏ đạn dễ dàng hơn. Lực tác động lên vỏ đạn đồng đều và kéo thẳng về phía sau, hạn chế độ lệch khi móc vỏ đạn làm việc, giúp đường đạn đi thẳng đúng theo trục thước ngắm - nóng súng. Nhược điểm của cơ cấu này là nó làm giảm tốc độ bắn của súng do thời gian thải vỏ đạn và đẩy viên đạn mới vào buồng dạn dài hơn kiểu móc thẳng. Để khắc phục nhược điểm này, người ta tăng lực đẩy của lò so và tăng khối lượng thuốc đạn, giảm kích thước đầu đạn để tăng thêm lượng khí đẩy khóa nòng lùi sau. Kết quả là làm tăng tốc độ bắn nhưng động năng của đầu đạn lại giảm đi, cự ly sát thương cũng giảm theo.

*Tiểu liên M-3 (1911) cỡ đạn 12 &nbsp;mm của Hoa Kỳ và một số loại tiểu liên cùng thời có cơ cấu khóa nòng-kim hỏa liền khối, không dùng búa đập. Khi phát hoả, cả khối khóa nòng lao lên đưa viên đạn vào buồng nòng và đồng thời đập kim hỏa vào hạt nổ để kích nổ viên đạn. Cơ cấu này giảm thiểu giá thành và độ phức tạp của súng, loại bỏ các hỏng hóc do cơ chế vận hành của kim hỏa bị trục trặc gây ra. Nhược điểm của nó là độ rung rất lớn khi bắn do cả khối khóa nòng to và nặng lao lên phía trước và lùi sau liên tục. Độ chụm của đường đạn bị giảm thiểu, tốc độ bắn chậm, tầm bắn bị hạn chế do trọng lượng của khóa nòng lớn, phải trích ra một lượng khí lớn đủ để đẩy khóa nòng lùi sau và sử dụng sức phản hồi của một lò so (cũng rât lớn) để phát hỏa viên đạn tiếp theo.

Khác với cơ cấu vòng tròn đồng tâm, cơ cấu này dùng vật chuẩn thứ nhất (đầu ruồi) hình chữ I đặt trong khe ngắm hình chữ V, chia đôi khe sáng ở khe ngắm thành hai phần bằng nhau, đầu ruồi ngang bằng với vai ngắm. Đường ngắm cơ bản đi qua đầu ruồi. Tùy theo cấu tạo, yêu cầu tác xạ mà có loại súng dạng "ngắm đâu trúng đó" và có loại súng "ngắm dưới trúng trên". Phương pháp ngắm dưới trúng trên thường được hệ thống vũ khí khối Warsava (cũ) sử dụng, có độ lệch lên từ 12 đến 20 &nbsp;cm tùy theo loại súng. Cơ cấu này có ưu điểm là xạ thủ quan sát được toàn bộ phần trên (phần quan trọng nhất) của mục tiêu. Cách lấy đường ngắm cơ bản tuy phức tạp hơn nhưng nếu tập luyện tốt có thể đạt hiệu quả cao hơn phương pháp "vòng tròn đồng tâm" trong điều kiện tác chiến ác liệt, đối phương phát huy hỏa lực mạnh. Trong điều kiện chiến đấu thực tế, không cần độ chính xác cao mà chỉ cần sát thương đối phương với yêu cầu tương đối chính xác, chỉ cần đặt đầu ruồi trong khe ngắm là đủ để xác định hướng bắn. Còn tầm đạn sẽ bị sức giật chi phối. Điều này đặc biệt hiệu quả khi dùng với súng có cơ chế giảm giật bằng đầu nòng vát xuống. Khi khe ngắm và đầu ruồi bị đất, bùn hoặc các chất bẩn bám vào, việc lau chùi và khôi phục khe sáng dễ dàng và nhanh, đáp ứng được điều kiện chiến đấu khẩn trương.

Tiểu liên là loại vũ khí có thể dùng [[đạn]] [[súng ngắn]] ([[PPSh-41]] dùng chung đạn với [[TT-33|K-54]]), đạn súng trường, trung liên ([[AK-47]] dùng chung đạn với [[CKC]], [[K-63]], RPD, RPK) hoặc dùng riêng một loại đạn tiêu chuẩn cho các súng cùng chủng loại theo từ khối quân sự (đạn 5,56 &nbsp;mm tiêu chuẩn khối NATO, đạn 7,62 &nbsp;mm tiêu chuẩn khối Warsawa) . Trọng lượng và kích cỡ của tiểu liên có kích cỡ của súng ngắn cỡ lớn (UZI của Israel) đến mức dưới súng trường (AK-47). Cũng có loại chỉ dùng đúng đạn chế tạo riêng cho nó. Khẩu M3 Gease của Hoa Kỳ có loại đạn 9 &nbsp;mm x 26 &nbsp;mm không thể dùng chung với bất kỳ loại súng nào. Khẩu MAS 48 cũng dùng đạn riêng cỡ 7,65 &nbsp;mm.

Ý tưởng chế tạo súng tiểu liên gập được đã có ít nhất 2 thập kỷ. Tháng 3/2008, hãng Magpul Industries (Mỹ) đã đưa ra mẫu chế thử bán tự động của loại súng như thế có tên FMG9 (Folding Machine Gun) cỡ 9 &nbsp;mm với hình dáng như một hộp dụng cụ gắn đèn pin bên trên để làm loá mắt đối phương. Khi cần chỉ bấm một nút bấm là cơ cấu lò xo sẽ đưa FMG9 từ dạng hộp thành súng ở tư thế chiến đấu với hộp đạn Glock 18 chứa 31 viên đạn sẵn sàng bắn. FMG9 là vũ khí thích hợp cho các cuộc tấn công chớp nhoáng, bất ngờ. Súng được tích hợp thiết bị ngắm laser và có thể không cần lắp tay xách và đèn pin để dễ mang giấu hơn.

Tập tin:MAS-38.jpg|MAS 38,<br>dùng đạn 7,65 &nbsp;mm Long

Tập tin:Пистолет-пулемет системы Шпагина обр. 1941.jpg|[[PPSh-41]],<br>dùng đạn 7,62 &nbsp;mm TT

Tập tin:PPS.jpg|PPS-43,<br>dùng đạn 7,62 &nbsp;mm TT

Tập tin:Submachine gun MAT 49.jpg|MAT 49, dùng đạn 9 &nbsp;mm (7,62 &nbsp;mm TT tại Việt Nam)

Tập tin:Submachine gun Type 100.jpg|Kiểu 100 súng tiểu liên, 8 &nbsp;mm Nambu

Tập tin:K-50M.jpg|[[K-50M|Kiểu 50M]] súng tiểu liên, dùng đạn 7,62 &nbsp;mm TT