Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Tàu vũ trụ Soyuz”

Trong suốt hơn 100 lần phóng lên quỹ đạo của mình tính đến nay, ngoài 2 phi hành đoàn thiệt mạng trong 5 năm đầu tiên, không có thêm một thiệt hại về người nào nữa. Các tàu Soyuz đã và sẽ tiếp tục được cải tiến để nâng cao độ an toàn và tin cậy. Nó hứa hẹn sẽ còn được tiếp tục sử dụng trong khoảng thời gian dài nữa của thế kỷ này.{{fn|3}}

== Lịch sử ==

 

Cùng lúc đó một bộ phận khác trong [[cục thiết kế của Korolev]] đang nghiên cứu về cấu hình của một phương tiện trở về [[Trái Đất]] cho các chuyến bay tiếp theo của [[Vostok]]. Phụ trách vấn đề này là bộ phận 11, và các ý tưởng thì không thiếu. [[Năm 1959]], thiết kế trưởng [[Tsybin]] cùng với [[Sergey Pavlovich Korolyov|Solovyev]] của bộ phận 9 đưa ra thiết kế [[thiết bị vũ trụ|tàu vũ trụ]] có cánh với [[tỷ số hypersonic lift-to-drag]] trên 1.0. [[Prugnikov]] của bộ phận 8 và [[Feoktistov]] của bộ phận 9 đề nghị sự phát triển một khoang [[tên lửa đạn đạo|đạn đạo]] gồm các dạng khác nhau của các các “hình cầu bị chia đoạn”. [[Sergey Pavlovich Korolyov|Korolev]] đã đề nghị [[viện khí động lực học/thủy động lực học trung ương liên bang]] (TsAGI) nghiên cứu mọi cấu hình khả thi. Trong một bức thư [[A I Makarevskiy]] gởi cho Korolev vào [[ngày 9 tháng 9 năm 1959]], [[TsAGI]] đưa ra sơ đồ nghiên cứu của họ. Công việc được hứa hẹn sẽ hoàn thành vào cuối [[năm 1959]]. Để khai thác cơ sở dữ liệu này, Reshetin đã triển khai một nhóm đề án thực hiện việc nghiên cứu một cách thỏa hiệp giữa các cấu hình khác nhau vào đầu [[năm 1960]]. Nó được nâng lên thành một bộ phận đề án dưới sự lãnh đạo của [[Timchenko]] vào [[năm 1961]].

Các nghiên cứu [[năm 1960]] xem xét các dạng cấu hình khác nhau như khoang đạn đạo, phối hợp thêm cánh của các tàu bay thông thường, và các dạng lai tạo không có đuôi. Mỗi cấu hình này có một nghiên cứu hoàn thiện về mặt lý thuyết trên các mặt khí động lực học, quỹ đạo bay, khối lượng, yêu cầu bảo vệ về nhiệt và những cái khác. Cuối [[năm 1960]] người ta thấy rằng các thiết kế sử dụng cánh là quá nặng để có thể phóng bởi [[R-7]] và trong một vài trường hợp gây ra khó khăn trong việc bảo vệ nhiệt khi trở về [[khí quyển (định hướng)|bầu khí quyển]], những điều này nằm ngoài khả năng công nghệ lúc đó. Các nghiên cứu này thuộc loại phức tạp nhất từng được thực hiện, và Korolev đã nhận được sự hỗ trợ của các nhà [[khí động lực học]] tài năng nhất [[Liên Xô]]. Nổi bật là [[Likhushin]] tại [[NII-1]], và những người bỏ đi khi [[Chelomei]] tiếp quản cục của họ, [[Myasishchyev]] tại [[TsAGI]], và [[Tsybin]] tại [[TII-88]]. [[Năm 1962]], hình dáng “đèn pha ôtô” được lựa chọn: phần đầu bán cầu nối với một hình nón cụt với góc nghiêng nhỏ (7 độ).

 

 

Cấu hình này được lựa chọn sau những sự lo lắng đáng kể của các kỹ sư. Để kéo khoang tàu khỏi [[tên lửa]] trong trường hợp khẩn cấp, việc đặt khoang ở đầu của tàu là lý tưởng. Nhưng với khái niệm module sinh sống, cần có một cửa đi qua lớp bảo vệ nhiệt để nối 2 khu vực sinh hoạt với nhau. Các kỹ sư của Korolev không thể chấp nhận được ý tưởng xâm phạm sự nguyên vẹn của lớp bảo vệ vỏ tàu. Sau đó họ tham gia vào một cuộc chiến quyết liệt với các cục thiết kế khác khi các thiết kế của đối thủ - [[Soyuz VI]] của [[Kozlov]] và [[TKS]] của [[Chelomei]] cũng sử dụng các cửa này.

[[Tập tin:Soyuz-A-B-C circumlunar complex drawing.png|nhỏ|300px|Mô hình Soyuz 7K/9K/11K]]

 

 

Đề án phác thảo của Soyuz được trình lên hội đồng chuyên môn [[ngày 20 tháng 3 năm 1963]]. Tuy nhiên chỉ có các ứng dụng [[dò thám]] và [[đánh chặn]] của Soyuz được thông hiểu và ủng hộ bởi không quân [[Không quân Xô viết|VVS]] và binh chủng tên lửa [[RVSN]]. [[Korolev]] muốn tập trung vào các [[sứ mệnh không gian có người lái]] và tự cảm thấy không có thời gian làm việc với loại [[Soyuz quân sự]]. Vào [[năm 1963]], [[OKB – 1]] của ông đang làm việc với chiếc [[3KV Voskhod]] chở 3 người, [[3KD Voskhod-2]] chở 2 người, thiết bị phóng rất lớn [[N1]] [[11A52]], các thiết bị phóng nhỏ hơn dựa vào nó [[11A53]] (N11) và [[11A54]] (N111) cùng một số lượng lớn các [[tàu vũ trụ không người lái]]. Do đó [[OKB – 1]] được quyết định chỉ tập trung vào việc phát triển tàu [[7K]] (Soyuz A), còn việc phát triển [[9K]] (Soyuz B) và [[11K]] (Soyuz V) được chuyển cho các cục thiết kế khác. Trong khi đó đề án quân sự [[Soyuz P]] và [[Soyuz R]] được ký hợp đồng phụ với [[Filial 3]], một bộ phận con của [[OKB – 1]] đặt tại [[Samara]].

 

 

[[Ngày 14 tháng 10 năm 1964]], [[Nikita Sergeyevich Khrushchyov|Khrushchev]] thôi nắm quyền lực và [[Chelomei]] cũng mất [[người đỡ đầu]]. Ngay sau đó, Korolev quay trở lại với đề án [[Soyuz A]] với phiên bản [[7K-OK]] bay trên [[quỹ đạo Trái Đất]], là nền tảng cho các thiết kế sau này của tàu Soyuz.

 

*[[Sever]]: Đây là tiền đề của Soyuz. Nó là thiết kế đầu tiên của [[Tập đoàn tên lửa vũ trụ Energia|OKB-1]] về một [[tàu vũ trụ có người lái]] thay thế [[Vostok]]. [[Sever]] cũng có hình dạng kiểu “đèn pha ôtô” như khoang hạ cánh của Soyuz sau này nhưng nó lớn hơn 50%.

*[[L1#Trạm quỹ đạo|OS-1962]]: [[Ngày 10 tháng 3 năm 1962]] [[Korolev]] đã chấp thuận đề án kỹ thuật “Phức hợp tàu vũ trụ kết nối trên quỹ đạo Trái Đất – Soyuz” có chứa nguyên mẫu [[L1|Soyuz L1]]. Trong đó một [[trạm quỹ đạo]] khoảng 15 tấn có nhiệm vụ quan sát [[Trái Đất]] sẽ được lắp ghép trên quỹ đạo gồm 3 khối được phóng riêng rẽ: Một [[khu vực sinh sống ZhO]], [[khối dụng cụ khoa học BAA]], và bản thân tàu Soyuz.

 

 

*[[Soyuz P]]: Là một sự biến đổi từ [[7K]] cho mục đích quân sự, [[7K-P]] (Perekhvatchik – đánh chặn) sẽ sử dụng tầng tên lửa [[Soyuz B]] và tàu tiếp liệu [[Soyuz V]] để thực hiện một chuỗi các hoạt động gặp gỡ và [[tiếp nhiên liệu]]. [[Khối phức hợp]] sau khi hoàn thành có thể thực hiện việc [[đánh chặn]] [[vệ tinh]] đối phương ở độ cao tới 6000 km.

*[[Soyuz R]]: Như [[Soyuz P]], nó là một biến thể quân sự của [[Soyuz 7K]] phát triển bởi [[Kozlov]] ở [[Samara]] từ [[năm 1963]] tới [[năm 1966]]. Nó gồm một [[trạm quỹ đạo]] nhỏ [[11F71]] và tàu chở hàng [[Soyuz 7K-TK 11F72]] có người lái. [[11F71]] bị bãi bỏ [[năm 1966]] và thay thế bởi chương trình [[Almaz]] của [[Chelomei]].

 

*[[Soyuz 7K-OK]]: Là sự phát triển của phiên bản Soyuz 3 người lái trên quỹ đạo, 7K-OK được thông qua vào [[tháng 12 năm 1963]]. Nó là phiên bản Soyuz đầu tiên được đưa vào sử dụng để đưa người lên không trung. Nó đã thực hiện thành công việc gặp gỡ và ghép nối tự động cũng như trao đổi phi hành gia trên quỹ đạo. Nó là nền tảng của các tàu Soyuz chuyên chở cho các trạm [[Salyut]] và [[Almaz]].

 

*[[Soyuz VI]]: Được phát triển bởi [[Kozlov]] dựa trên đề án phác thảo của Soyuz ban đầu, nó có chức năng thực hiện các nghiên cứu về [[quân sự]]. [[VI]] được thiết kế theo gợi ý của [[TTZ]] để giải quyết các vấn đề quân sự: quan sát Trái Đất bằng con người, kiểm soát trên quỹ đạo và tiêu diệt vệ tinh đối phương. Nhưng vào đầu [[thập niên 70]], việc phát hiện ra rằng các hoạt động ở [[quỹ đạo gần Trái Đất]] thích hợp để giải quyết các vấn đề [[kinh tế]] hơn là [[quân sự]] khiến dự án [[Soyuz VI]] bị hủy bỏ.

*[[Soyuz 7K-TK]]: Chiếc [[11F72]][[Soyuz 7K-TK]] được [[Kozlov]] phát triển để vận chuyển người cho trạm không gian [[Soyuz R 11F71]]. Phiên bản này được trang bị các thiết bị thiết bị gặp gỡ và kết nối với một cửa ở đai kết nối cho phép các [[nhà du hành vũ trụ|phi hành gia]] vào bên trong trạm mà không cần sử dụng [[áo du hành vũ trụ]]. Thiết kế này tạo cơ sở cho tàu chuyên chở [[Soyuz 7K-OKS]] cho [[trạm không gian]] được phát triển 5 năm sau. Soyuz [[7K-TK]] được phát triển cho tới [[năm 1966]] để phục vụ cho trạm [[Soyuz R]]. Sau đó trạm này bị hủy bỏ và thay thế bởi trạm [[Almaz]] của [[Chelomei]] và tới [[tháng 6 năm 1970]] [[Chelomei]] được chấp thuận để phát triển chiếc tàu vận tải [[TKS]] có người lái của ông ta thay cho chiếc [[Soyuz 7K-TK]]]. Tới đây kế hoạch phát triển [[7K-TK]] bị hủy bỏ hoàn toàn.

*[[Yantar-1]]: Đề án [[vệ tinh]] theo dõi do thám của [[KB Yuzhnoye]] tiến hành vào thời gian [[1964]] – [[1967]]. Được nối tiếp bởi [[Yantar-1KF]] của [[Kozlov]].

*[[Yantar-2]]: Đề án vệ tinh theo dõi do thám độ nét cao cũng của [[KB Yuzhnoye]] vào quãng [[1964]] – [[1967]]. Nối tiếp bởi [[Yantar-2K]] của [[Kozlov]].

*[[Soyuz 7K-L1A]]: Được sử dụng trong việc phóng thử [[N1]], đây là một sự lai tạo của nhiều phiên bản khác nhau.

 

*[[Soyuz 7K-S]]: Xuất phát từ các thiết kế của loại [[Soyuz quân sự]] thuộc [[thập niên 60]]. Trong khi các dự án này đều bị hủy bỏ thì [[7K-S]] vẫn tiếp tục phát triển như một phiên bản cải tiến của Soyuz dùng cho các sứ mệnh độc lập hay phục vụ trạm không gian. Thiết kế của [[7K-S]] sau đó đã được cải tiến và phát triển thêm để biến thành loại [[Soyuz T]] và [[Soyuz TM]].

*[[Soyuz 7KT-OK]]: Còn ký hiệu là [[7K-OKS]], đây là một sự cải tiến của [[Soyuz 7K-OK]] với một hệ thống kết nối có khối lượng nhỏ và một đường hầm để di chuyển phi hành gia. Hệ thống này bắt nguồn từ ý tưởng thiết kế [[Soyuz 7K-TK]] của [[Kozlov]]. Nó đã bay tất cả 2 lần, do một sự cố nên sau đó được điều chỉnh lại thiết kế để tăng độ an toàn và trở thành [[Soyuz 7K-T]].

 

*[[Soyuz 7K-T]]: Đây là phiên bản cải tiến từ [[7K-OKS]] với độ an toàn được cải thiện. Nó được dùng làm tàu vận tải cho các trạm không gian. Nó đã thực hiện tới 31 chuyến bay trước khi được thay thế bởi [[Soyuz T]].

 

*[[LZhM]]: Đây là một module nghiên cứu – sinh hoạt cho [[căn cứ Vulkan]].

*[[Soyuz 7K-T/A9]]: Đây là phiên bản của [[7K-T]] dùng cho [[Almaz]]. Nó có thêm một hệ thống điều khiển trạm [[Almaz]] từ xa và hệ thống dù được sửa đổi lại.

*[[Soyuz 7K-TM]]: Đây là một biến đổi của [[Soyuz 7K-T]] để lắp ghép với [[Apollo]] trong [[chương trình thử nghiệm Apollo – Soyuz]].

*[[Aelita]]: Con tàu này là một [[kính viễn vọng|kính thiên văn]] [[tia hồng ngoại|hồng ngoại]] thiết kế dựa trên tàu Soyuz.

*[[Zarya]]: Được coi là “siêu Soyuz”, nó có thể thay thế cho cả Soyuz và [[Progress]]. Về ý tưởng, đây là một tàu vũ trụ có thể được sử dụng lại phóng lên bởi [[thiết bị phóng Zenit]]. Việc thiết kế được bắt đầu vào [[27 tháng 1 năm 1985]] và đưa lên hội đồng công nghiệp – quốc phòng [[ngày 22 tháng 12 năm 1986]]. Tuy nhiên đề án bị hủy bỏ vào [[tháng giêng năm 1989]] vì lý do tài chính.

*[[Soyuz TM]]: Đây là sự hiện đại hóa của [[Soyuz T]] có nhiều sự cải tiến như bộ khung kim loại bền hơn và vật liệu bảo vệ nhiệt tốt hơn cùng với hệ thống gặp gỡ và kết nối Kurs.

*[[Progress M]]: Một phiên bản nâng cấp của [[Tàu vận tải Tiến bộ|Progress]] ban đầu với module phục vụ và hệ thống kết nối mới thừa hưởng từ [[Soyuz T]].

 

*[[Progress M1]]: Là phiên bản cải tiến của [[Progress M]] có thể cung cấp nhiều nhiên liệu hơn cho trạm [[Trạm vũ trụ Hòa Bình|Mir]] và [[Trạm vũ trụ Quốc tế|ISS]].

*[[Soyuz TMA]]: Được sử dụng làm tàu thoát hiểm cho trạm [[Trạm vũ trụ Quốc tế|ISS]]. Nó có nhiều đổi mới để đáp ứng các yêu cầu của [[NASA]] chủ yếu là để tăng khả năng đáp ứng kích cỡ và khối lượng của phi hành gia.

*[[Parom]]: Một dự án của [[Tập đoàn tên lửa vũ trụ Energia|RKK Energia]], [[Parom]] là một tàu kéo [[liên quỹ đạo]] có thể dùng lại dự định dùng để mang các côngtenơ hàng hóa và tàu tàu vận tải chở người [[Kliper]] từ quỹ đạo thấp của Trái Đất lên trạm không gian quốc tế. Các hệ thống trên [[Parom]] sẽ được nâng cấp từ [[PMA]]

 

Thiết kế của Soyuz có thể khái quát theo một ý tưởng cơ bản là giảm thiểu tối đa khối lượng của con tàu trong mỗi nhiệm vụ. Điều này được thực hiện bằng việc giảm tối thiểu khối lượng của module tiếp đất. Có hai yếu tố thiết kế chủ yếu giúp đạt được điều này:

* Để mọi hệ thống không cần thiết cho việc hạ cánh bên ngoài phần tiếp đất, đặt chúng vào một khoang khác. Mỗi gam giảm được theo cách này giúp tiết kiệm thêm không dưới 2 gam khối lượng của cả con tàu, do nó không cần được bảo vệ bởi các lớp cách nhiệt, hỗ trợ bởi các dù hay hãm lại khi tiếp đất.

 

Cấu tạo chung của tàu Soyuz gồm có 3 phần chính:

=== Module quỹ đạo (Orbital Module) ===

*[[Trạm vũ trụ Quốc tế|Trạm không gian quốc tế]]

*[[Chương trình không gian của Liên Xô]]

*[[Cơ quan Vũ trụ Liên bang (Nga)|Roskosmos]]

*[[Tàu vận tải Tiến bộ|Tàu vận tải Progress]]

*[[Soyuz TMA]]