|
'''Sự biến cửa Huyền Vũ''' (玄武門之變, ''Huyền Vũ môn chi biến'') là sự kiện tranh giành quyền lực diễn ra vào ngày [[2 tháng 7]] năm [[626]]<ref>Ngày xảy ra Sự biến Huyền Vũ môn là ngày thứ tư của tháng thứ sáu hiệu Vũ Đức, tức ngay 2 tháng 7 năm 626, theo [[Sinica Academia]] [http://www.sinica.edu.tw/ftms-bin/kiwi1/luso.sh?lstype=2&dyna=%AD%F0&king=%B0%AA%AF%AA&reign=%AAZ%BCw&all=1&yy=&ycanzi=&mm=&dd=&dcanzi=].</ref> khi Tần vương [[Đường Thái Tông|Lý Thế Dân]], 1 người con trai của [[Đường Cao Tổ]] (vị hoàng đế sáng lập nhà Đường), trong sựcuộc đua giành cạnhngôi tranhvị với anh mình là Thái tử [[Lý Kiến Thành]] và lo sợ sẽ bị Kiến Thành sát hại, đã chotổ lậpchức một cuộc phục kích trước cửa Huyền Vũ, trên con đường tới cung của vua Cao Tổ, và giết chết Lý Kiến Thành cùng em là Tề vương [[Lý Nguyên Cát]]. Sau khi biết được vụ việcchuyện, Đường Cao Tổ đã truyền ngôi cho Lý Thế Dân, tức Đường Thái Tông, còn mình làm [[Thái thượng hoàng]] cho đến hết đời.
== Nguyên nhân ==
[[Đường Thái Tông|Lý Thế Dân]] trong sự nghiệp chinh chiến đã cùng cha tạokiến lập [[nhà Đường]] và thống nhất đất nước đã tham gia nhiều trận đánh quan trọng và lập nhiều chiến công lẫy lừng, đồng thời chiêu mộ được nhiều người tài về dưới trướng mình. ÔngNhững từngngười đóngnày gópđều nhữngcho rằng Lý Thế Dân có công lao to lớn đươngvới thờitriều Đường nên xứng đáng ở vào ngôi vị cao hơn, ra sức khuyến khích Lý Thế Dân tranh ngôi thái tử. Tuy nhiên theo lệ cũ thì thái tử không ainhất thiết phải đích thân sánhlãnh nổibinh, đồnglập thờinhiều công trạng; làm thái tử quan trọng nhất là danh chính ngôn thuận và có năng lực chính trị tốt. Lý Kiến Thành là con trưởng và đã được chọn làm thái tử từ đầu, được Đường Cao Tổ chuyên tâm bồi dưỡng đạo trị quốc trong cuộckhi Lý Thế Dân còn đang nam chinh bắc phạtchiến, ôngcó cũngđóng góp không nhỏ trong việc xử lý chính sự, định ra luật pháp, chiêu mộan đượcdân rấtchúng, nhiềukhuyến vănkhích thầnsản võxuất, tướngđảm võbảo nghệcung caocấp cườngđầy đủ binh lương cho chiến trường và cũng chưa có sai phạm gì lớn. LýĐường KiếnCao ThànhTổ cảm thấykích ngôicông vịlao của Lý Thế Dân, phong Lý Thế Dân làm Thiên Sách Thượng tướng, ban cho nhiều đặc quyền, nhưng trước sau chưa từng tỏ ý muốn thay thái tử. củaMâu mìnhthuẫn đangbùng bịnổ đetừ dọađây: trướcLý côngThế trạngDân vàra thựcsức chiêu mộ người tài, xây dựng thế lực củariêng, còn Lý Kiến Thành cũng cảm thấy Lý Thế Dân có ý đe dọa đến ngôi thái tử của mình, bèn ngấmtranh ngầmthủ câusự kếtủng vớihộ của người em thứ ba là [[Lý Nguyên Cát]] vàcùng Bàngvới Cơ,một số phi tần và đại thần của LýĐường Cao UyênTổ, địnhý trừđồ khửhạ thấp uy tín, tước dần quyền lực và tiến tới làm suy yếu hoàn toàn vây cánh của Lý Thế Dân, càngkhiến sớmLý càngThế tốtDân không còn đủ thực lực đe dọa ngôi vị của mình nữa. <ref name="Tư trị thông giám">''Tư trị thông giám'', [[Tư Mã Quang]], [[:zh:s:資治通鑑/卷192|quyển 192]]</ref>
LýKhi Thếcuộc Dântranh biếtđấu rõgiữa dụnghai tâmngười củađến Tháihồi tửcao và Tề Vươngtrào, đồngLý thờiKiến lạiThành cóđã cáckhuyên vănĐường võCao canhTổ phòngcô cẩn mật nên kế hoạch củalập Lý KiếnThế ThànhDân trước sau vẫn không cóbằng cách nàođiều thànhđi công.xa Lýhoặc Kiếnlà Thànhxử quyếttội địnhchết trước tiên đối vớinhững văn thần võ tướng trong phủ TấnTần Vương hoặc là đẩy họ vào chỗ chết hoặc là điều đi xa để cô lập Lý Thế Dân. Quả nhiên danhDanh tướng [[Trình Giảo Kim]] bị điều ra ngoài làm [[Thích Sử]], [[Phòng Huyền Linh]] và [[Đỗ Như Hối]] bị điều ra khỏi phủ Tấn Vương, còn [[Uất Trì Kính Đức]] suýt nữa bị Lý Uyên xử tội chết. LúcNăm đó[[626]] trongkhi phủĐông TấnĐột VươngQuyết xâm phạm lãnh thổ, mọiĐường ngườiCao đềuTổ tựđã cảmnghe nhậnlời đượcLý sựKiến nguyThành hiểm,cử dồnLý dậpNguyên khuyênCát lãnh binh thay Lý Thế Dân nênkháng cóđịch, sựlại chuẩnmang bịtheo sớmnhiều đểbinh tránhtướng bịcũ hại.của Lý Thế Dân. trongLúc lòngđó đãtrong cóphủ dựTần địnhVương, ngầmmọi quanngười sátđều tự cảm nhận được sự việcnguy tiếnhiểm, triểndồn nhưngdập ngoàikhuyên mặtLý khôngThế hềDân nên có biểusự hiệnchuẩn gìbị sớm để tránh bị hại.<ref name="Tư trị thông giám"/><ref name="Cựu Đường thư">''Cựu Đường thư'', [[Lưu Hu]], quyển [[:zh:s:舊唐書/卷2|2]], 64 [http://ef.cdpa.nsysu.edu.tw/ccw/02/tan08.htm]</ref>
== Diễn biến ==
Theo kế của các thủ hạ là [[Trưởng Tôn Vô Kị|Trưởng Tôn Vô Kỵ]], Phòng Huyền Linh và Đỗ Như Hối, Lý Thế Dân quyết định ra tay trước. HômĐầu đótiên baLý anhThế emDân dựdâng địnhsớ vàotố trầngiác tìnhLý Kiến Thành và Lý Nguyên Cát thông gian với vuahai chaphi tần của Đường Cao Tổ là Doãn Đức phi và Trương Tiệp dư, khiến Đường Cao Tổ tức tốc hạ chỉ triệu Lý UyênKiến Thành và Lý Nguyên Cát vào cung trần tình xem ai phải ai trái. Lý Thế Dân bí mật sai [[Tần Thúc Bảo]] và Uất Trì Kính Đức dẫn phục binh mai phục ở cửa Huyền Vũ, đợi lúc Kiến Thành và Nguyên Cát đi vào liền đổ ra giếttấn công. Lý Thế Dân đã tự tay bắn chết cảLý haiKiến Thành, còn Lý Nguyên Cát thì bị Uất Trì Kính Đức giết chết. Đây là một vết đen trong đời Thế Dân, chẳng những anh và em ông bị giết, mà theo lệ, năm người con trai của Kiến Thành và năm người con trai của Nguyên Cát cũng bị hành hình, sợ họ sẽ trả thù cha.<ref name="Cựu Đường thư"/><ref name="tdt">''Tân Đường thư'', [[Âu Dương Tu]], [[Tống Kỳ]], quyển. [[:zh:s:新唐書/卷002|2]], 79 [http://ef.cdpa.nsysu.edu.tw/ccw/02/ntan13.htm]</ref>
Vua chaĐường Cao Tổ sửng sốt trước sự biến, nhưng trước việc đã rồi, ông không thể trị tội nốt Thế Dân vì bản thân Thế Dân là con trai duy nhất của Đậu hoàng hậu còn sống sót, cũng là người duy nhất có côngtư chinhcách chiếnthừa đánhkế dẹpngôi đểvị, dựnghơn lênnữa cơbản nghiệpthân nhàThế Đường,Dân có nhiềucông uychinh tínchiến vớibốn trămphương quanđể vàdựng cólên vâycơ cánhnghiệp mạnhnhà Đường. Vì thế Đường Cao Tổ đã khônphong khéoLý rútThế Dân làm Thái luitử, nhườnghai ngôitháng chosau Thếthì Dânnhường ngôi, lên làm Thái thượng hoàng, sống an nhàn tới cuối đời (mất năm 635).<ref name="Cựu Đường thư"/><ref name="tdt"/>
== Tham khảo ==
|
