Khác biệt giữa bản sửa đổi của “A Lý Bất Ca”
Nội dung được xóa Nội dung được thêm vào
n Robot: Sửa đổi hướng |
|||
Dòng 99:
== Những năm đầu đời ==
A Lý Bất Ca là con trai út của [[Toa Lỗ Hòa Thiếp Ni]] (Sorghaghtani Beki) và [[Đà Lôi]]- người con trai út của [[Thành Cát Tư Hãn]]. Khi Thành Cát Tư Hãn băng hà vào năm 1227, ngôi vị lãnh đạo đế quốc được truyền cho [[Oa Khoát Đài]]- bá phụ của A Lý Bất Ca. A Lý Bất Ca từng tham dự hội nghị khố lí nhĩ đài để bầu Oa Khoát Đài và người kế nhiệm là [[Quý Do]] lên ngôi Đại hãn. Sau khi huynh trưởng Mông Kha của A Lý Bất Ca lên ngôi vào năm 1250, gia đình của ông có được quyền lực mạnh nhất trong các nhánh hậu duệ của Thành Cát Tư Hãn. A Lý Bất Ca cũng được biết đến bằng việc đồng cảm với [[
== Chiến đấu giành quyền kế vị ==
===Đại hãn===
[[File:Arik Buka defeats Alghu-Rashid al'Din Jami al Tavarikhs-large.jpg|thumb|A Lý Bất Ca đánh bại [[A Lỗ Hốt]]]]
Khi Oa Khoát Đài Hãn băng hà, một cuộc đấu tranh quyền lực đã nổ ra, với việc quyền lãnh đạo về tay con trai của Oa Khoát Đài là [[Quý Do]] vào năm 1246, song Quý Do Hãn lại băng hà năm 1248. Sau cuộc đấu tranh quyền lực khác, các con trai của Đà Lôi- anh em Oa Khoát Đài, nắm lấy quyền lực. Người con trai cả của Đà Lôi là Mông Kha đã trở thành Đại hãn, cùng với Hốt Tất Liệt chinh phục [[Nhà Tống|Nam Tống]]. Người huynh đệ Húc Liệt Ngột của họ đã dẫn quân Mông Cổ tây tiến, chinh phục [[bao vây Baghdad (1258)|Baghdad]] và tiến đến [[Syria]], hướng về [[Palestine]]. Trong thời gian này, tất cả các công việc ở vùng trung tâm của đế quốc nằm dưới quyền kiểm soát của A Lý Bất Ca.
Khi Mông Kha băng hà năm 1259, A Lý Bất Ca được bầu làm Đại hãn trong lúc các đại huynh không có mặt, và nhận được sự ủng hộ của hầu hết các đại thần và các gia tộc quyền lực đang có mặt tại đế đô [[Cáp Lạp Hòa Lâm]] (Karakorum), như gia đình của Mông Kha, các vương gia khác của hoàng tộc cùng với các lực lượng khác bao gồm các cận vệ hoàng gia [[Thổ Nhĩ Hỗ Đặc]] (Torguud) và quý tộc [[Thanh Trướng hãn quốc]], cũng như [[người Oát Diệc Lạt Dịch]] (Oirat), tộc người này liên minh với ông vì một trong những thủ lĩnh Oát Diệc Lạt Dịch kết hôn với con gái của ông. Tuy nhiên, khi Hốt Tất Liệt và Húc Liệt Ngột biết tin về việc Mông Kha băng hà, họ đã phải tìm cách bỏ dở các trận đánh để trở về đế đô phân xử vấn đề kế vị.
Tháng 4 năm 1260, Hốt Tất Liệt được những người ủng hộ bầu làm Đại hãn, cạnh tranh với tuyên bố của A Lý Bất Ca. Do đó đã dẫn đến một cuộc nội chiến giữa hai huynh đệ nhằm giành quyền lãnh đạo đế quốc. Khi [[Hãn quốc Sát Hợp Đài|Sát Hợp Đài hãn quốc]] cần một hãn mới, Hốt Tất Liệt đã cố gắng gửi [[A Tất Thất Cáp]] (Abishqa), một người trung thành với mình, đi làm hãn. Tuy nhiên, A Lý Bất Ca đã bắt giữ A Tất Thất Cáp và cuối cùng sát hại người này, thay và đó lập một đồng minh của mình là [[A Lỗ Hốt]] (Alghu) làm hãn của Sát Hợp Đài hãn quốc. A Lý Bất Ca lệnh cho A Lỗ Hốt phải phòng thủ khu vực để chống lại lực lượng của Húc Liệt Ngột và có thể từ [[Biệt Nhi Ca]] (Berke) của [[Kim Trướng hãn quốc]]. Tuy nhiên, A Lỗ Hốt đã rời bỏ hàng ngũ của A Lý Bất Ca, giết chết các sứ thần, trong khi đó [[Hải Đô]] (Kaidu) vẫn trung thành với A Lý Bất Ca. A Lỗ Hốt và A Lý Bất Ca nhanh chóng phát sinh xung đột trực tiếp, A Lỗ Hốt giành chiến thắng trong trận chiến đầu tiên, song trong trận đánh thứ hai sau đó, A Lý Bất Ca đã giành thắng lợi, buộc A Lỗ Hốt phải chạy trốn về phía tây.
===Đầu hàng===
Dòng 116:
Theo học giả [[David Morgan]], "A Lý Bất Ca có thể nhìn nhận là đại diện cho một trường phái có ảnh hưởng đến tư tưởng của người Mông Cổ, điều mà Hốt Tất Liệt đã làm ngược lại thông qua các hành động và quan điểm của ông ta. Một số người Mông Cổ cảm thấy khuynh hướng mềm dẻo là điều nguy hiểm, trong khi những người như Hốt Tất Liệt thi thoảng nói về việc khai hóa văn minh và về lối sống Hán. Theo quan điểm truyền thống chủ nghĩa Mông Cổ, trung tâm của người Mông Cổ vẫn phải ở Mông Cổ, và lối sống du mục Mông Cổ cần được bảo tồn không bị ảnh hưởng. Trung Quốc chỉ nên là nơi tiến hành khai thác.
A Lý Bất Ca được nhìn nhận là một nhân vật bù nhìn trong phe của ông."<ref>Morgan 2007, pp.104–105</ref> Di sản này được Hải Đô tiếp nối. Mặc dù A Lý Bất Ca bị mất đi quyền lực, song một số hậu duệ của ông sau này đã trở thành những nhân vật quan trọng tại [[Y Nhi hãn quốc]] và [[nhà Nguyên|triều Nguyên]], dòng dõi của cả [[A Nhi Ba]] (Arpa Ke'un) và [[Trác Ly Khắc Đồ]] (Yesüder) đều có thể truy nguyên tới A Lý Bất Ca.
{{s-start}}
Dòng 122:
{{s-reg|}}
{{s-bef|before=[[Mông Kha|Mông Kha Hãn]]}}
{{s-ttl|title=[[Khả hãn|Đại hãn]] của [[Đế quốc Mông Cổ]]|years=1260–1264}}
{{s-aft|after=[[Hốt Tất Liệt|Hốt Tất Liệt Hãn]]}}
{{s-end}}
| |||