|
'''Wikipedia ai muốn sửa gì cũng được, là trang web không có giá trị tra cứu. Đưa tin toàn sai toét. VOZFORUM không đội trời chung.'''
{{Thông tin nhân vật hoàng gia
| tên = Thành Thái
| tước vị = [[Hoàng đế]] [[Việt Nam]]
| thêm = vietnam
| chức vị =Hoàng đế [[nhà Nguyễn]]
| hình = Vua Thanh Thai.jpg
| tại vị = [[1889]] - [[1907]]
| tiền nhiệm = [[Đồng Khánh]]
| kế nhiệm = [[Duy Tân]]
| hoàng tộc = [[Nhà Nguyễn]]
| kiểu hoàng tộc = Triều đại
| ca khúc hoàng gia = [[Đăng đàn cung]]
| thông tin con cái = ẩn
| con cái = [[Thành Thái#Con cái|16 hoàng tử và nhiều công chúa]]
| cha = [[Dục Đức]]
| mẹ = [[Từ Minh Hoàng hậu]] Phan Thị Điểu
| tên đầy đủ = Nguyễn Phúc Bửu Lân
| kiểu tên đầy đủ = Tên húy
| niên hiệu = Thành Thái ([[1889]] - [[1907]])
| miếu hiệu =
| thụy hiệu = Hoài Trạch Công Hoàng Đế
| sinh = [[14 tháng 3]] năm [[1879]]
| nơi sinh = [[Huế]], [[Việt Nam]]
| mất = {{ngày mất và tuổi|1954|3|24|1879|3|14}}
| nơi an táng = An Lăng ([[lăng Dục Đức]])
}}
''' Vua Thành Thái''' ([[chữ Hán]]: 成泰; [[14 tháng 3]] năm [[1879]] – [[24 tháng 3]] năm [[1954]]) là vị Hoàng đế thứ 10 của [[nhà Nguyễn]], tại vị từ [[1889]] đến [[1907]]. Do chống [[Pháp]] nên ông, cùng với các vua [[Hàm Nghi]] và [[Duy Tân]], là 3 vị vua yêu nước trong [[lịch sử Việt Nam]] thời [[Pháp thuộc]] bị đi đày tại ngoại quốc.
== Thuở nhỏ ==
Vua Thành Thái tên [[húy]] là '''Nguyễn Phúc Bửu Lân''' (阮福寶嶙), còn có tên là '''Nguyễn Phúc Chiêu''' (阮福昭). Ông là con thứ 7 của vua [[Dục Đức]] và bà [[Từ Minh Hoàng hậu]] (Phan Thị Điểu), sinh ngày 22 tháng 2 năm [[Kỷ Mão]], tức [[14 tháng 3]] năm [[1879]] tại [[Huế]]. Năm ông bốn tuổi, vua cha Dục Đức bị phế và chết trong tù. Đến nǎm được chín tuổi, vì ông ngoại là [[Phan Đình Bình]] (làm quan [[Thượng thư]] bộ Hộ) bị vua [[Đồng Khánh]] bắt giam rồi bỏ cho chết, vì mắng Đồng Khánh, nịnh bợ và thân Pháp, khi Đồng Khánh ra Quảng Bình dụ vua Hàm Nghi đầu hàng. Bửu Lân lại phải cùng mẹ Từ Minh, lên kinh đô, chịu sự quản thúc, sống trong cảnh thiếu thốn.
Ngày [[28 tháng 1]] năm [[1889]], vua [[Đồng Khánh]] lâm bệnh qua đời. Khi đó con vua Đồng Khánh mới 3 tuổi nên không nối ngôi được, triều đình Huế xin ý kiến của [[Tổng sứ Trung Bắc kỳ]] [[Pierre Paul Rheinart]]. Ở tòa khâm sứ lúc này có ông [[Diệp Văn Cương]] đang làm thông ngôn. Diệp Vǎn Cương lấy bà cô ruột của Bửu Lân, và cũng có cảm tình thương hại vua Dục Đức, nên cố tìm cách cho cháu mình lên ngôi. Ông dịch cho Khâm sứ Rheinart nghe hoàn toàn khác với ý của [[Viện cơ mật]]. Vì thế Bửu Lân được chọn lên ngai vàng. Bà Phan Thị Điểu nghĩ tới cảnh vua Dục Đức và thảm kịch bốn tháng ba vua trước đây nên khóc lóc, không đồng ý, phải khuyên giải mãi mới ưng thuận.
== Cai trị ==
=== Lên ngôi ===
Ngày [[2 tháng 2]] năm [[1889]] Bửu Lân lên ngôi lấy hiệu là Thành Thái. Khi đó Bửu Lân mới 10 tuổi. Triều Thành Thái khác các triều trước ở chỗ lễ đǎng quang không có Truyền quốc bửu tỷ [[ấn ngọc]]. Lúc trước, khi rời khỏi kinh thành Huế, vua [[Hàm Nghi]] đã mang theo và đánh mất tại tỉnh Quảng Bình. Cho nên lúc tại vị vua Đồng Khánh đã phải dùng một ấn ngọc khác. Ngoài ra, [[di chiếu]] cũng không có. Vua Dục Đức hay vua Đồng Khánh không truyền ngôi lại cho vua Thành Thái. Không ấn ngọc, không di chiếu, nhưng lại có một toán lính Pháp bồng súng đóng ở bên trong cửa [[Ngọ Môn (hoàng thành Huế)|Ngọ Môn]].
[[Tập tin:Vua Thanh Thai 2.jpg|phải|nhỏ|Chân dung Đức Thành Thái]]
Thành Thái là một ông vua trẻ có nhiều tính cách đặc biệt. Những ngày đầu tiên, tuy đã là vua nhưng vì còn bé nên ông vẫn thích chơi bời, nghịch ngợm. Một số quan phụ chính giúp đỡ như [[Tuy Lý Vương]], Nguyễn Trọng, Trương Quang Đản, thường có lời can ngǎn ông, nhưng không được ông nghe lời. Các bà hậu ở Lưỡng cung rất lo cho Thành Thái, đã bắt ông ra ở đảo Bồng Dinh trên hồ Tịnh Tâm và quản thúc ông rất ngặt, để đưa vào khuôn phép. Một thời gian sau, ông mới trở về [[Hoàng thành Huế|Đại Nội]].
Vua Thành Thái được đánh giá là người cầu tiến, yêu nước và chống Pháp. Khác với những vị vua trước đây, ông học [[chữ Hán|chữ Nho]], học [[tiếng Pháp]] và cũng cho cả con cái của mình cùng theo học chữ Pháp. Không nói ra, nhưng rõ ràng ý định của ông là học chữ Pháp để có thể giao tiếp với những người này với tinh thần chống Pháp. Ông còn cắt tóc ngắn, mặc âu phục, học cả lái [[ca nô]], [[ô tô|xe hơi]], làm quen với vǎn minh phương Tây. Là vị vua gần gũi với dân chúng, ông thường xuyên đi [[vi hành]]. Thành Thái cũng cho phép [[hoàng phi]] bị cấm cung đi cùng với mình bằng xe. Và lần đầu tiên "dân chúng quên cả nhìn mặt vua, lúc này không bị tội phạm tất" [http://www.nguoivienxu.vietnamnet.vn/gioithieusachmoi/2004/08/227318/]. Dân gian lúc này có một câu ca dao nói về sự vi hành của vua Thành Thái:
:''Kim Long có gái mỹ miều''
:''Trẫm thương, Trẫm nhớ, Trẫm liều, Trẫm đi''
Ông để ý đến cả các loại [[vũ khí]], đã giao cho họa sĩ Lê Vǎn Miến (tốt nghiệp [[Trường Mỹ thuật Paris]]) vẽ cho ông các khẩu [[súng]] Pháp. Vua Thành Thái rất thích đọc những tân thư chữ Hán của [[Trung Quốc]] và [[Nhật Bản]]. Nhờ đó vua có tinh thần tự cường dân tộc và đầu óc cải cách. Thành Thái làm thơ không nhiều, nhưng có những bài xuất sắc. Ông cũng ham vǎn nghệ, đánh trống [[tuồng]] khá thành thạo, có khi lên đóng một vài vai tuồng ở Duyệt Thị Đường. Có thể nói Thành Thái là hiểu biết khá toàn diện.
=== Tinh thần chống Pháp ===
[[Tập tin:Hai ba vo cua vua Thanh Thai.jpg|nhỏ|Hai bà phi của vua Thành Thái]]
Vua Thành Thái dần dần bộc lộ tinh thần dân tộc rất cao. Ông khinh ghét những bọn quan lại xu phụ. Một viên quan lớn là Nguyễn Thân đã tiến con gái đến cho vua (là đệ nhất giai phi của Thành Thái) song cũng không được ông trân trọng. Có lần, [[cầu Long Biên]] ở [[Hà Nội]], được lấy tên Toàn quyền Pháp [[Paul Doumer|Doumer]], xây dựng xong, [[Hoàng Cao Khải]] đưa ra một danh sách xin nhà vua ban thưởng cho những người có công, nhà vua đã cười nhạt mà trả lời: "''Ta có biết mặt mũi những đứa nào đâu''". Những người Pháp thường xuyên gần gũi không được ông trọng thị lắm vì vậy họ thường có thành kiến với ông. Có những tài liệu nói là nhà vua đã toan bí mật sang Trung Quốc, nhưng mới đi đến [[Thanh Hóa]] đã bị người Pháp ngǎn chặn. Lại có ý kiến cho rằng ông đã đồng tình giúp đỡ... tạo điều kiện cho [[Cường Để]] xuất dương theo [[Phan Bội Châu]] sang [[Nhật Bản|Nhật]].
Dưới triều Thành Thái tuy vẫn còn có những cuộc vận động chống Pháp, nhưng nhìn chung Việt Nam cũng đã đi vào ổn định, nên đã có nhiều công trình mới được xây dựng. Nhất là ở kinh đô [[Huế]], các [[bệnh viện]], trường [[Trường Trung học phổ thông chuyên Quốc Học - Huế|Quốc học]], [[chợ Đông Ba]], [[cầu Trường Tiền|cầu Tràng Tiền]]... đều được xây dựng vào thời kỳ này. Như trường hợp trường Quốc học Huế năm 1896, chính nhà vua đã gợi ý vấn đề thành lập với [[Thượng thư]] [[Ngô Đình Khả]]. Chính quyền thực dân Pháp phải đồng ý cho tiến hành những công trình đó.
Vua Thành Thái còn bí mật lập các đội nữ binh để che mắt Pháp. Một số tài liệu ghi rằng vua đã chiêu nạp được 4 đội, mỗi đội 50 người, đội trước huấn luyện xong thì trở về gia đình và nạp đội mới, khi có thời cơ sẽ cùng nổi dậy chống Pháp. Nhưng sự việc cuối cùng bị lộ khi Thượng thư Bộ Lại và Cơ mật viện báo cho Khâm sứ Pháp Levécque<ref>http://baodatviet.vn/Home/congdongviet/Su-that-ve-doi-nu-sat-thu-cua-vua-chua-VN/20123/198606.datviet</ref>
== Bị ép thoái vị ==
Trước các ý tưởng cấp tiến của vua Thành Thái, người Pháp lo ngại tìm cách ngăn trở. Để che mắt, Thành Thái giả hành động như một người mất trí. Khi các bản vẽ vũ khí của ông bị phát hiện, Thành Thái giả điên, cào cấu các bà cung phi và xé nát các bản vẽ. Lợi dụng cơ hội này, người Pháp vu cho ông bị điên, ép ông thoái vị, nhường ngôi cho con vì lý do [[sức khỏe]]. Khâm sứ Pháp còn nói thẳng là đã biết ông có ý đồ chống Pháp, nên không để ông ở ngôi được. Còn nếu Thành Thái muốn tại vị thì ông phải ký vào một tờ giấy xin lỗi, tuyên bố với quốc dân là có âm mưu chống lại nước Pháp, nay phải thành thực hồi tâm. Nhưng ông đã ném tờ tuyên cáo thảo sẵn ấy xuống đất, từ chối.
Ngày [[29 tháng 7]] năm [[1907]], nhân dịp Thành Thái không phê chuẩn việc bổ nhiệm một số quan lại đã được Khâm sứ Lévêque và Hội đồng Thượng thư thỏa thuận, Lévêque đã tuyên bố truất quyền và quản thúc Thành Thái trong Đại nội. Một Hội đồng Phụ chính do Trương Như Cương cầm đầu được thành lập.
Ngày [[3 tháng 9]] năm 1907, triều thần theo lệnh của Pháp vào [[điện Càn Thành]] dâng vua dự thảo chiếu thoái vị, có chữ ký của các đại thần (trừ Ngô Đình Khả), với lý do sức khoẻ không bảo đảm, xin tự nguyện thoái vị. Xem xong bản dự thảo, Thành Thái chỉ cười, ghi ngay hai chữ "phê chuẩn" rồi quay lưng đi vào.
== Lưu đày ==
[[Tập tin:EmperorThanhThai-BaoDai.jpg|nhỏ|[[Bảo Đại]] và Thành Thái ở [[Đà Lạt]] năm 1951 <ref>Nguyên văn chú thích ảnh X, phụ lục 4, "Giai thoại và sự thật về Bảo Đại- Vua cuối cùng triều Nguyễn", tác giả Lý nhân Phan Thứ Lang, NXb Văn nghệ, tái bản năm 2006</ref>]]
Ngày [[12 tháng 9]] năm 1907, Thành Thái bị đưa đi quản thúc ở [[Vũng Tàu|Cap Saint Jacques]] ([[Vũng Tàu]] ngày nay). Đến nǎm [[1916]] ông đày ra [[réunion|đảo Réunion]] cùng với con trai là vua [[Duy Tân]].
Ông cùng gia đình thuê một căn nhà ở thành phố Saint Denis tại đảo Réunion. Thành Thái và Hoàng phi Chí Lạc dạy các con [[tiếng Việt]] và cả những nhạc cụ dân tộc như [[đàn nhị|đàn cò]], [[sáo]]... Ông tự phân công cho tất cả những người con từ nhỏ đến lớn đảm nhận công việc trong gia đình. Các công chúa phụ mẹ việc bếp núc, làm vườn. Các hoàng từ người làm cận vệ cho Thành Thái, người đảm nhận lo phân [[trầu cau]], điểm tâm sáng, người phụ dọn dẹp nhà cửa...
Khác với vua [[Hàm Nghi]] trước đó, cuộc sống của cha con cựu hoàng Thành Thái khá chật vật. Già cả ốm đau, con cái nheo nhóc, ông hoàng Bửu Lân nhiều lần bị chủ nhà đòi tiền thuê nhà, chủ nợ đòi nợ. Năm 1925, vua [[Khải Định]] biết tình cảnh ông, đã trích ngân sách gửi sang cho ông 1.000 đồng, rồi sau thỉnh thoảng lại cho tiền. Sau khi Khải Định mất, không còn khoản tiền đó nữa, nên ngày 21 tháng 9 năm 1935, Bửu Lân phải viết thư gửi vua [[Bảo Đại]] xin nhà nước Bảo hộ Pháp cho một khoản tiền để mua nhà, "hễ hết đời" ông thì nhà nước sẽ thu lại.
Đầu [[tháng năm|tháng 5]] năm [[1945]] (sau khi vua Duy Tân mất), nhờ sự vận động của con gái và con rể của ông, vợ chồng luật sư Vương Quang Nhường, cựu hoàng Thành Thái mới được cho về Việt Nam. Ông cùng gia đình sống ở Villa Anna tại Cap Saint Jacques.
Tháng 3 năm 1953, ông được phép về Huế thăm lăng tẩm cha mẹ.
Ông mất ngày [[24 tháng 3]] năm [[1954]] và được an táng tại khuôn viên thành An Lăng ([[lăng Dục Đức]]) tại xã An Cựu, huyện [[Hương Thủy|Hương Thuỷ]], tỉnh [[Thừa Thiên - Huế|Thừa Thiên]], thọ 75 tuổi.
== Con cái ==
Vua Thành Thái có 17 [[Hoàng tử]] và nhiều [[Công chúa]]. Tên các Hoàng tử và Công chúa các tài liệu ghi lại có những mâu thuẫn.
=== Hoàng tử ===
# Vĩnh Diệm
# Vĩnh Linh
# Vĩnh Trân
# Vĩnh Uyển
# Vĩnh San, (Vua [[Duy Tân]])
# Vĩnh Ngoạn
# Vĩnh Giu
# vĩnh tệ {bịnh chết}
# Vĩnh Chương
# Vĩnh Thâm
# Vĩnh Quê
# Vĩnh Giác
# Vĩnh Kha
# Vĩnh Vũ
# Vĩnh Ngọc
# Vĩnh Tiến
# Vĩnh Hòe
# Vĩnh Cầu
# Vĩnh Biệt
=== Công chúa ===
Chỉ có 8 công chúa được biết tên:
# Lương Trinh
# Lương Linh (Mệ Sen)
# Lương Cầm
# Lương Mỹ
# Lương Tệ
# Lương Hảo
# Lương Thâm
# Lương Nhiêu
# Lương Nhàn
# Lương Thầm (công chúa thứ 24)
== Chú thích ==
{{Tham khảo}}
== Liên kết ngoài ==
* [http://hanoi.vnn.vn/chuyen_de/0004/cac_vi_vua/bai_15.html Thành Thái]
* [http://www.nguyenphuoctoc.com/giapha/30tthai.htm Thành Thái] trên trang Nguyễn Phước Tộc
* [http://www.vietnamnet.vn/xahoi/doisong/2005/10/499261/ Những hoàng thân chạy xe ôm] trên báo Vietnamnet
* [http://hcm.24h.com.vn/tin-tuc-trong-ngay/cuoc-doi-kho-nhoc-cua-hoang-than-c46a335969.html] trên báo 24h.com
{{Navboxes
|title= Thành Thái
|list1=<span>{{Đầu hộp}}
{{Thứ tự kế vị
|chức vụ=Vua [[nhà Nguyễn]]
|trước = [[Đồng Khánh]]
|sau = [[Duy Tân]]
|năm = [[1889]]-[[1907]]
}}
{{Cuối hộp}}
{{Vua nhà Nguyễn}}
}}
{{Phong trào độc lập Việt Nam}}
{{Thời gian sống|sinh=1879|mất=1954|tên=Thành Thái}}
{{Commonscat|Emperor Thành Thái}}
[[Thể loại:Vua nhà Nguyễn]]
[[Thể loại:Người Thanh Hóa]]
[[Thể loại:Người Huế]]
[[Thể loại:Nhà cách mạng Việt Nam]]
| 