|
'''Wikipedia ai muốn sửa gì cũng được, là trang web không có giá trị tra cứu. Đưa tin toàn sai toét. VOZFORUM không đội trời chung.'''
{{Thông tin nhân vật hoàng gia
| tên = Khải Định<br />Nguyễn Phúc Bửu Đảo
| tước vị = [[Hoàng đế]] [[Việt Nam]]
| thêm = vietnam
| hình = 越南阮朝弘宗宣皇帝阮福昶（启定1916年—1925年）31岁登基时的冕服照片（1916年）.jpg
| chức vị = Hoàng đế [[nhà Nguyễn]]
| tại vị = [[1916]] - [[1925]]
| kiểu tại vị = Trị vì
| tiền nhiệm = <font color="grey">[[Duy Tân]]</font>
| kế nhiệm = <font color="blue">[[Bảo Đại]]</font>
| hoàng tộc = [[Nhà Nguyễn]]
| kiểu hoàng tộc = Triều đại
| ca khúc hoàng gia = [[Đăng đàn cung]]
| vợ = Hoàng Quý phi [[Trương Như Thị Tịnh]]<br />Ân phi [[Hồ Thị Chỉ]]<br />Huệ phi [[Từ Cung Hoàng thái hậu|Hoàng Thị Cúc]]<br />vài bà phi tần khác
| con cái = [[Bảo Đại]]
| cha = [[Đồng Khánh]]
| mẹ = Hựu Thiên Thuần Hoàng hậu [[Dương Thị Thục]]
| tên đầy đủ = Nguyễn Phúc Bửu Đảo
| kiểu tên đầy đủ = Tên húy
| niên hiệu = Khải Định
| miếu hiệu = Hoằng Tông (弘宗)
| thụy hiệu = Tuyên Hoàng Đế (宣皇帝)
| sinh = [[8 tháng 10]] năm [[1885]]
| nơi sinh = [[Huế]], [[Việt Nam]]
| mất = {{ngày mất và tuổi|1925|11|6|1885|10|8}}
| nơi mất = [[Huế]], [[Việt Nam]]
| nơi an táng = [[Lăng Khải Định|Ứng Lăng]]
}}
[[Tập tin:Roi-Khai-Dinh.jpg|nhỏ|Chân dung Đức cố Hoàng tử Nguyễn Phúc Bửu Đảo, cũng được gọi là Đức cố Vua Khải Định hay là Đức cố Hoàng đế Khải Định, chụp ảnh vào năm 1916]]
''' Vua Khải Định''' ([[chữ Hán]]: 啓定; [[8 tháng 10]], [[1885]] – [[6 tháng 11]], [[1925]]), hay '''Nguyễn Hoằng Tông''' là vị [[Hoàng đế]] thứ mười hai nhà Nguyễn trong [[lịch sử Việt Nam]], ở ngôi từ [[1916]] đến [[1925]].
== Thân thế ==
'''Nguyễn Hoằng Tông Tuyên Hoàng đế''' tên húy là '''Nguyễn Phúc Bửu Đảo''' (阮福寶嶹), còn có tên là '''Nguyễn Phúc Tuấn''' (阮福昶), con trưởng của vua [[Đồng Khánh]] và bà Hựu Thiên Thuần Hoàng hậu [[Dương Thị Thục]], sinh ngày [[1 tháng 9]] năm [[Ất Dậu]] tức [[8 tháng 10]] năm [[1885]] tại [[Huế]].
== Trị vì ==
Khi vua [[Đồng Khánh]] qua đời, Bửu Đảo còn nhỏ tuổi nên không được kế vị. Nǎm [[1906]] Bửu Đảo được phong là Phụng Hóa Công. Bửu Đảo là người mê cờ bạc, thường xuyên bị thua, có khi phải cầm bán cả những đồ dùng và những người hầu hạ. Bửu Đảo còn bắt vợ mình, là con gái của quan đại thần Trương Như Cương, về xin tiền bố mẹ gán nợ để đánh bạc tiếp.
Việc Bửu Đảo lên ngôi cũng không hoàn toàn suôn sẻ. Vì sau khi buộc tội vua [[Duy Tân]], người Pháp đã có ý muốn xóa bỏ nền [[chế độ quân chủ|quân chủ]] ở Việt Nam nhưng các triều thần, đặc biệt là thượng thư [[Nguyễn Hữu Bài]] không chịu nên Pháp phải chiều theo ý.
Ngày [[18 tháng 5]] năm [[1916]], Nguyễn Phúc Bửu Đảo lên ngôi lấy [[niên hiệu]] là '''Khải Định'''.
Dưới thời vua Khải Định, triều đình [[Huế]] không có xích mích với Pháp. Mọi việc đều do [[Tòa khâm sứ]] định đoạt. Khải Định cũng kết thân với [[Khâm sứ Trung kỳ]] [[Jean François Eugène Charles]] và gửi gắm con mình là Vĩnh Thụy (tức vua [[Bảo Đại]]) cho vợ chồng Khâm sứ. Khải Định bị đánh giá là một vị vua chỉ ham chơi bời. Ông tự sáng chế ra những bộ y phục mới cho mình và cho cả quan hộ vệ. Ông rất chuộng trang điểm, ăn mặc lòe loẹt, không tuân theo y phục hoàng bào truyền thống của các vua chúa và thường bị đả kích trên báo chí đương thời.
Ngày [[20 tháng 5]] năm [[1922]], Khải Định sang [[Pháp]] dự Hội chợ thuộc địa ở [[Marseille]]. Đây là lần đầu tiên một vị vua triều Nguyễn ra nước ngoài. Chuyến đi công du của Khải Định đã làm dấy lên nhiều hoạt động của người Việt Nam yêu nước nhằm phản đối ông. [[Phan Châu Trinh|Phan Chu Trinh]] đã gửi một bức thư dài trách Khải Định 7 tội, thường gọi là ''Thư thất điều'' hay ''Thất điều trần''. Trong bức thư đó Phan Chu Trinh chỉ gọi là Bửu Đảo chứ không gọi vua Khải Định và trách Khải Định tội "ăn mặc lố lăng". Tại Pháp, trên tờ báo ''Người cùng khổ'', [[Hồ Chí Minh|Nguyễn Ái Quốc]] có một loạt bài chế giễu Khải Định trong đó có truyện ngắn ''"Vi hành"'' và còn viết vở kịch ''[[Con rồng tre]]'', diễn ở ngoại ô [[Paris]].
[[Tháng chín|Tháng 9]] năm [[1924]], từ Pháp về, Khải Định còn lo tổ chức lễ tứ tuần đại khánh rất lớn và tốn kém, bắt nhân dân khắp nơi gửi quà mừng. Sau lễ mừng thọ, ngân sách Nam triều kiệt quệ, Khải Định cho tǎng thêm 30% [[thuế]] điền. [[Ngô Đức Kế]] đã làm bài thơ liên châu (4 bài liên tiếp) để đả kích, trong đó có một bài như sau:
:''Ai về địa phủ hỏi [[Gia Long]]''
:''Khải Định thằng này phải cháu ông?''
:''Một lễ tứ tuần vui lũ trẻ''
:''Trǎm gia ba chục khổ nhà nông''
:''Mới rồi ngoài Bắc tai liền đến''
:''Nǎm ngoái sang Tây ỉa vãi cùng?''
:''Bảo hộ trau rồi nên tượng gỗ''
:''Vua thời còn đó, nước thời không !''
Khải Định cũng không được lòng dân chúng. Ở [[Huế]] nhân dân đã truyền tụng câu [[ca dao]] phổ biến về Khải Định:
:''Tiếng đồn Khải Định nịnh Tây''
:''Nghề này thì lấy ông này tiên sư''
Khải Định có xây cất nhiều công trình, trong đó nổi tiếng nhất chính là [[lăng]] của ông. [[Lăng Khải Định]] khác hẳn các lǎng tẩm xưa nay và đã trở thành vấn đề thảo luận của nhiều người, cả dư luận chung và trong giới chuyên môn [[kiến trúc]]. Nhiều người chê lăng Khải Định có kiến trúc lai căng, nhưng lại có ý kiến cho là độc đáo và khác lạ.
[[Tập tin:7tien.jpg|nhỏ|285px|Tiền ''Phi long'' thời Khải Định]]
== Gia đình ==
Khải Định có tất cả 12 bà vợ. Sách sử còn chép vua Khải Định bất lực, không thích gần đàn bà, chỉ thích đàn ông <ref>[http://vietsciences.free.fr/vietnam/danhnhan/vua/khaidinh.htm]</ref><ref>[http://hanoi.vnn.vn/chuyen_de/0004/cac_vi_vua/bai_16.html]</ref>. Khải Định chỉ có một con trai duy nhất là [[Bảo Đại|Nguyễn Phúc Vĩnh Thụy]], con bà [[Từ Cung Hoàng thái hậu|Hoàng Thị Cúc]] và chuyện này đã gây ra nhiều đồn đại. Nhưng Khải Định cũng đã đối xử tốt với các bà vợ của mình. Bà vợ con gái của quan đại thần [[Trương Như Cương]] bỏ đi tu, ông vẫn dành cho chức Hoàng quý phi. Bà [[Từ Cung Hoàng thái hậu|Hoàng Thị Cúc]], xuất thân là con nhà dân dã, không được cưới hỏi một cách đàng hoàng, nhưng đã sinh được Vĩnh Thụy, Khải Định dành cho bà nhiều quyền lợi, sau trở thành bà Từ Cung.
== Qua đời ==
Khải Định ở ngôi được 10 năm thì bị bệnh nặng và mất vào ngày [[20 tháng 9]] năm [[Ất Sửu]] tức [[6 tháng 11]] năm [[1925]], thọ 40 tuổi. Lăng của vua Khải Định hiệu Ứng Lăng, tại làng Chân Chữ, huyện [[Hương Thủy]], tỉnh [[Thừa Thiên - Huế|Thừa Thiên]].
== Tham khảo ==
{{Navboxes
|title= Khải Định
|list1=<span>{{Đầu hộp}}
{{Thứ tự kế vị
|chức vụ=Vua [[nhà Nguyễn]]
|trước = [[Duy Tân]]
|sau = [[Bảo Đại]]
|năm = [[1916]]-[[1925]]
}}
{{Cuối hộp}}
{{Vua nhà Nguyễn}}
}}
{{Thời gian sống|sinh=1885|mất=1925|tên=Khải Định}}
== Xem thêm ==
* [[Lăng Khải Định]]
== Chú thích ==
{{tham khảo}}
== Liên kết ngoài ==
{{commonscat-inline}}
* [http://www.orientalarchitecture.com/vietnam/hue/khaidinh.php Asian Historical Architecture: Tomb of Emperor Khai Dinh]
* [http://www.vietscape.com/travel/hue/khaidinh.html Emperor Khai Dinh's tomb]
* [http://www.youtube.com/watch?v=d5lZtVoUWcY&NR=1 Khải Định]
{{Commonscat|Emperor Khải Định}}
[[Thể loại:Vua nhà Nguyễn]]
[[Thể loại:Người Thanh Hóa]]
[[Thể loại:Người Huế]]
| 