Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Vẫn thạch”
Nội dung được xóa Nội dung được thêm vào
Không có tóm lược sửa đổi |
|||
Dòng 1:
[[Hình:Meteorite Recovery Antarctica.jpg|nhỏ|
'''Vẫn thạch''' là phần còn lại của [[thiên thạch]] đến từ vùng [[không gian
Các thiên thạch này có thể là [[tiểu hành tinh]] nhỏ hay [[sao chổi]] đã chết, với [[khối lượng]] từ 10<sup>-10</sup> đến 10<sup>4</sup> [[kilôgram|kg]] và [[đường kính]] từ vài μm đến hàng mét. Các hạt thiên thạch nhỏ được gọi là ''thiên thạch micrô''. Các thiên thạch lớn hơn là các phần sót lại, các mãnh vỡ của sao chổi hay tiểu hành tinh. Các phần vỡ vụn còn lại của các sao chổi già, hết phát sáng vẫn tiếp tục chuyển động theo quỹ đạo [[elip]] ban đầu của sao chổi. Chỉ khi quỹ đạo Trái Đất giao cắt với các dòng thiên thạch vô hình này, sự tồn tại của nó mới được phát hiện<ref name="Comet">''Sao chổi'', tác giả Carl Sagan, xuất bản năm [[1996]]. Bản dịch [[tiếng Slovak]].</ref>.
Khi xuyên vào khí quyển Trái Đất, chúng bốc cháy ở độ cao 150 - 120 km<ref name="Encyklopédia Astronómie">Từ điển bách khoa toàn thư thiên văn học, nhiều tác giả, tiếng Slovak, xuất bản năm [[1987]].</ref> gây nên hiện tượng [[sao băng]]; các sao băng sáng đặc biệt được gọi là [[cầu lửa]] (tiếng Anh: ''
Nhiệt độ bề mặt thiên thạch có thể đạt đến
== Phân loại ==
Dòng 24:
Hố vẫn thạch là các hố trên bề mặt Trái Đất, các [[hành tinh]], [[vệ tinh]] có bề mặt cứng... được tạo ra do va chạm với các vẫn thạch. Hố vẫn thạch được chia làm hai nhóm theo trình tự hình thành của nó. Hố vẫn thạch chính bị va chạm đầu với thiên thể đào xới mà thành. Các hố vẫn thạch phụ xuất hiện do các mảnh vỡ từ vụ va chạm đầu rơi xuống lại bề mặt hành tinh.
* Trước đây các hố vẫn thạch được coi là các đặt điểm riêng biệt của [[Mặt Trăng]], các hố vẫn thạch ít ỏi trên bề mặt [[Trái Đất]] được coi là hiện tượng hiếm có. Về sau các nghiên cứu [[vệ tinh nhân tạo]] và các [[máy thăm dò]] [[vũ trụ]] đã khẳng định: hố thiên thạch là các đặt điểm chung của các thiên thể với bề mặt cứng không được bảo vệ trong [[hệ Mặt Trời]]. Các thiên thể không có [[khí quyển]] có nhiều hố vẫn thạch hơn với đường kính nhỏ hơn.
* Từ Trái Đất có thể quan sát trên bề mặt Mặt Trăng bằng [[ống nhòm]] khoảng 300
* Trên [[Sao Hỏa]] do
* Trên Trái Đất sự xói mòn các hố vẫn thạch diễn ra mạnh mẽ nhất do tác động của nước. Trên lãnh thổ [[Canada]] ngày nay, trong vòng 1 tỉ năm gần đây xuất hiện khoảng 300 hố vẫn thạch có đường kính lớn hơn
[[Hình:Meteor.jpg|nhỏ|phải|150px| Hố vẫn thạch Barringer ở Arizona, Hoa Kỳ]]
* Trên [[Sao Kim]] các hố vẫn thạch được tìm thấy bằng [[rađa]]. Trên các vệ tinh [[Phobos]] và [[Deimos]], các hố vẫn thạch mang các đặt trưng riêng của các thiên thể dạng tiểu hành tinh. Trên mẫu đất đá từ Mặt Trăng mang về, các hố vẫn thạch trên mọi mẫu đất đá mang đặt điểm của các vụ rãi bom của các tiểu [[thiên thạch]] từ vũ trụ từ không gian vũ trụ. Các hố vẫn thạch có thể mang đường kính hiển vi, khi đó chúng được gọi là các hố vẫn thạch micro.
Quá trình hình thành hố vẫn thạch được kiểm chứng bằng lý thuyết lẫn thực nghiệm bằng [[chất nổ]] hóa học, bằng các vụ nổ [[hạt nhân]] và bằng các [[tên lửa]] tốc độ cao. Vụ va chạm với vật thể gây nên sóng áp lực phá vỡ liên kết vật liệu xung quanh và tiếp tục lan xa. Nhiệt độ đạt đến 2000[[Kelvin|K]], năng lượng va chạm ứng với đường kính của hố va chạm. Hố vẫn thạch ở [[Arizona]] rộng 1200 m, ứng với tổng năng lượng 1,7
== Các vẫn thạch nổi tiếng ==
[[Hình:The_Hoba_Meteorite_near_Grootfontein.jpg|nhỏ|150px| Honba- vẫn thạch nặng nhất]]
* Norton County, [[Hoa Kỳ]]: mưa vẫn thạch, vẫn thạch nặng nhất
* Jiling, [[Trung Quốc]]: vẫn thạch đá (''chrondrit'') nặng nhất, cân được
* Cape York, [[Greenland]]: vẫn thạch sắt, 31 tấn
* Honba, [[Cộng hòa Nam Phi]]: vẫn thạch sắt, 66 tấn
|