Wikipedia

Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Nhóm ngôn ngữ Iran”

Duyệt lịch sử tương tác
← Thay đổi trướcThay đổi sau →
Nội dung được xóa Nội dung được thêm vào
Trực quanMã wiki
n Gaconnhanhnhen đã đổi Nhóm ngôn ngữ Iran thành Ngữ chi Iran
nKhông có tóm lược sửa đổi
Dòng 1:
__NOTOC__
{{Infobox language family
|name=IranianNgữ chi Iran
|ethnicity=[[IranianNgười peoplesIran]]
|region=[[SouthwestTây AsiaNam Á]], [[CentralTrung AsiaÁ]], andvà miền westerntây [[SouthNam AsiaÁ]]
|familycolor=Indo-European
|fam2=[[Indo-IranianNgữ languageshệ Ấn-Âu|IndoẤn-IranianÂu]]
|protoname=[[Proto-IranianNhóm languagengôn ngữ Tiền Iran|Proto-IranianTiền Iran]]
|child1=[[WesternCác Iranianngôn languagesngữ Iran Tây|WesternIran IranianTây]]
|child2=[[EasternCác Iranianngôn languagesngữ Iran Đông|EasternIran IranianĐông]]
|iso5=ira
|sil=17-5
|lingua=58= (phylozone)
|map2=Map-IranianLanguages.png{{!}}border
|mapcaption2=Các quốc gia và lãnh thổ tự trị sử dụng các ngôn ngữ trong ngữ chi Iran làm ngôn ngữ chính thức hoặc có đa số người sử dụng
|mapcaption2=Countries and autonomous subdivisions where an Iranian language has official status and/or is spoken by a majority
}}
 
Các ngôn ngữ '''Ngữ chi Iran''' hợplà thànhmột cận họnhánh của nhóm[[ngữ các ngôn ngữtộc Ấn-Iran,]]; ngữ nhómtộc này lại là cậnmột nhómnhánh của [[hệ ngôn ngữ Ấn-Âu|họ ngôn ngữhệ Ấn-Âu]]. Người nói các ngôn ngữ trong ngữ chi Iran chủ yếu là [[người Iran]].
 
Lịch sử ngữ chi Iran thường được chia thành ba giai đoạn: giai đoạn tiếng Iran cổ (đến năm 400 TCN), giai đoạn tiếng Iran trung đại (400 TCN - 900) và giai đoạn tiếng Iran mới (từ năm 900). Những thứ tiếng có ở giai đoạn tiếng Iran cổ mà nay vẫn còn được hiểu biết và ghi chép tốt là [[tiếng Ba Tư cổ]] (ngôn ngữ thời Đế quốc Achaemenid) và [[tiếng Avesta]] (ngôn ngữ của [[Zarathushtra]]). Tiếng Iran trung đại có [[tiếng Ba Tư trung đại]] (ngôn ngữ thời Đế quốc Sassanid) và [[tiếng Parthia]] (ngôn ngữ thời nhà Arsacid). Ngữ chi Iran bao gồm rất nhiều ngôn ngữ hợp thành, lớn nhất trong số chúng là [[tiếng Ba Tư]], [[tiếng Pashtun]], [[tiếng Kurd]] và [[tiếng Baloch]].
==Đọc thêm==
 
{{refbegin}}
Tính đến năm 2008, người ta ước tính có 150 đến 200 triệu người dùng các ngôn ngữ trong ngữ chi Iran như tiếng mẹ đẻ.<ref name="Wind">{{cite book|last=Windfuhr|first=Gernot|title= The Iranian languages|publisher= Routledge Taylor and Francis Group|url=http://www.routledge.com/books/details/9780700711314/}}</ref> ''[[Ethnologue]]'' liệt kê 87 ngôn ngữ trong ngữ chi này.<ref name="SIL">{{cite journal|last=Gordon|first=Raymond G., Jr. (ed.)|title=Report for Iranian languages|journal=Ethnologue: Languages of the World|year=2005|edition=Fifteenth|location=Dallas|publisher=SIL International|url=http://www.ethnologue.com/show_country.asp?name=IR|ref=harv}}</ref> Có khoảng 75 triệu người nói tiếng Ba Tư, khoảng 50 triệu người nói tiếng Pashtun, khoảng 32 triệu người nói tiếng Kurd, khoảng 15 triệu người nói tiếng Baloch và 2,3 triệu người nói [[tiếng Luri]].
* [[Bailey, H. W.]] (1979). ''Dictionary of Khotan Saka''. Cambridge University Press. 1979. 1st Paperback edition 2010. ISBN 978-0-521-14250-2.
 
*{{chú thích sách|title=Compendium Linguarum Iranicarum|last=Schmitt|first=Rüdiger (ed.)|publisher=Reichert|location=Wiesbaden|year=1989|language=German|isbn=3-88226-413-6}}
== Phân loại ==
*{{cite encyclopedia|title=Iranian languages|encyclopedia=Encyclopedia Iranica|volume=7|year=1996|pages=238–245|publisher=Mazda|location=Costa Mesa|last=Sims-Williams|first=Nicholas|ref=harv}}
[[File:IndoEuropeanTree.svg|thumb|100px|Ngữ hệ Ấn-Âu]]
*{{cite encyclopedia|title=Iran|year=1996|encyclopedia=Encyclopedia Iranica|volume=7|location=Costa Mesa|publisher=Mazda|last=Yarshater|first=Ehsan (ed.)|url=http://www.iranicaonline.org/articles/iran|ref=harv}}
Năm 1826, các công trình của nhà ngôn ngữ học [[Rasmus Rask]] đã công nhận các ngôn ngữ Iran (tiếng Avesta, tiếng Ba Tư cổ, tiếng Pahlav) cùng với tiếng Sanskrit và tiếng [[Prakrit]] là thuộc nhánh đông của ngữ hệ Ấn-Âu.<ref name=IE-discovery-7>{{harv|Mallory|Adams|2006|pp=6–7}}</ref> Ban đầu, [[tiếng Armenia]] cũng được xếp vào chung nhánh với ngữ chi Iran do đặc điểm vay mượng vay mượn rất nhiều từ vựng từ tiếng Iran [trung đại]. Tuy nhiên, [vào năm 1875] Hübschmann đã tách tiếng này thành một nhánh riêng trong ngữ hệ Ấn-Âu.<ref name=IE-discovery-7/>
*{{cite encyclopedia|title=Peoples of Iran|year=1996|encyclopedia=Encyclopedia Iranica|volume=7|location=Costa Mesa|publisher=Mazda|last=Frye|first=Richard N.|url=http://www.iranicaonline.org/articles/iran-v1-peoples-survey|ref=harv}}
 
*{{cite encyclopedia|title=Cases in Iranian languages and dialects|year=1995|encyclopedia=Encyclopedia Iranica|volume=5|location=Costa Mesa|publisher=Mazda|last=Windfuhr|first=Gernot L.|url=http://www.iranicaonline.org/articles/iran-vii1-non-iranian-languages-overview-|pages=25–37|ref=harv}}
Ngữ chi Iran được phân thành hai phân họ là [[các ngôn ngữ Iran Đông|Iran Đông]] và [[các ngôn ngữ Iran Tây|Iran Tây]], tổng cộng bao gồm 84 ngôn ngữ (theo ước tính của [[Ethnologue|SIL]]). Trong số các thứ tiếng được nói nhiều nhất ngữ chi này thì đa số thuộc nhánh Tây (tiếng Ba Tư, tiếng Baloch va tiếng Kurd), trong khi tiếng Pashtun thì thuộc nhánh Đông.
*{{cite encyclopedia|title=Dari|last=Lazard|first=Gilbert|year=1996|encyclopedia=Encyclopedia Iranica|volume=7|location=Costa Mesa|publisher=Mazda|url=http://www.iranicaonline.org/articles/dari|ref=harv}}
 
*{{cite journal|title=The Ancient language of Azarbaijan|last=Henning|first=Walter B.|url=http://www.azargoshnasp.net/languages/Azari/henningazari/henningazari.htm|journal=Transactions of the Philological Society|year=1954|doi=10.1111/j.1467-968X.1954.tb00282.x|volume=53|issue=1|pages=157|ref=harv}}
== Tham khảo ==
*{{chú thích web|last=Rezakhani|first=Khodadad|title=The Iranian Language Family|year=2001|url=http://www.iranologie.com/history/ilf.html}}
<references />
*{{Cite journal|contribution=Iran, vi. Iranian languages and scripts|contribution-url=http://www.iranicaonline.org/articles/iran-vi-iranian-languages-and-scripts|first=Prods Oktor|last=Skjærvø|title=[[Encyclopædia Iranica]]|year=2006|volume=13|ref=harv|postscript=<!--None-->}}
=== Sách ===
* {{chú thích sách |last=Cheung| first=Johnny| title= Etymological Dictionary of the Iranian Verb| series= [[Indo-European Etymological Dictionary|Leiden Indo-European Etymological Dictionary Series, 2]] |publisher= [[Brill Publishers|Brill Academic Publishers]]| year= 2007 |isbn= 978-90-04-15496-4| url= http://www.brill.nl/default.aspx?partid=227&pid=24857}}
*{{Cite book
*{{chú thích sách
| publisher = Oxford University Press
| isbn = 978-0-19-929668-2
Hàng 39 ⟶ 40:
| title = The Oxford introduction to Proto-Indo-European and the Proto-Indo-European world
| year = 2006
| ref = harv}}
 
| postscript = <!-- Bot inserted parameter. Either remove it; or change its value to "." for the cite to end in a ".", as necessary. -->{{inconsistent citations}}
== Liên kết ngoài ==
}}
;Tiếng Anh
{{refend}}
*[http://www.iranianlinguistics.org Hội ngôn ngữ học ngôn ngữ Iran]
*[http://www.iranian-efl-journal.com Iranian EFL Journal]
*[http://www.everytongue.com/iran Âm thanh và video ghi lại trên 50 ngôn ngữ được nói ở Iran]
 
{{DEFAULTSORT:Iran, Ngữ chi}}
[[Thể loại:Ngữ chi Iran]]
[[Thể loại:Người Iran]]
Lấy từ “https://vi.wikipedia.org/wiki/Nhóm_ngôn_ngữ_Iran”