Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Lực ly tâm”

'''Lực ly tâm''' là một [[lực quán tính]] xuất hiện trên mọi vật nằm yên trong [[hệ quy chiếu]] [[chuyển động quay|quay]] so với một [[hệ quy chiếu|hệ quy chiếu quán tính]]. Nó là hệ quả của trường [[gia tốc]], xuất hiện trong [[hệ quy chiếu|hệ quy chiếu phi quán tính]] mà trong trường hợp này là hệ quy chiếu quay. Cũng có thể hiểu lực li tâm là phản lực của [[lực hướng tâm]] tác động vào vật đang chuyển động theo một đường cong (thành phần lực vuông góc với [[vận tốc]] và làm đổi hướng vận tốc), để giữ cho vật nằm cân bằng trong hệ quy chiếu quay.

 

 

Trong [[hệ quy chiếu|hệ quy chiếu quán tính]], khi không có lực gì tác động vào các vật thể, chúng giữ chuyển động thẳng đều, theo [[các định luật của Newton về chuyển động|định luật 1 Newton]]. Tuy nhiên chuyển động thẳng đều này lệch với chuyển động quay của hệ quy chiếu quay. Ví dụ về một người ngồi trong xe ô-tô đang đổi hướng: nếu không có [[ma sát|lực ma sát]] giữa người và ghế, người sẽ tiếp tục đi thẳng, còn ô-tô và ghế đổi hướng. Người bị dịch chuyển, một cách tương đối, lệch khỏi ghế.

Hệ quy chiếu quay giúp chúng ta có thể tạo ra trường [[gia tốc]] nhân tạo với độ lớn điều khiển được bằng tốc độ quay và khoảng cách tới tâm quay. Trường gia tốc nhân tạo có thể được ứng dụng các trạm vũ trụ, như [[trạm vũ trụ Quốc tế|trạm vũ trụ quốc tế]], tạo ra một môi trường giúp phi hành gia có cảm giác về [[trọng lượng biểu kiến]], như môi trường sống quen thuộc trên [[Trái Đất]]. Khả năng điều khiển cảm giác về [[trọng lượng biểu kiến]] của trường gia tốc ly tâm cũng được ứng dụng trong các trò chơi cảm giác mạnh như [[xe lao tốc độ]].

 

 

Một ứng dụng kinh điển của lực ty tâm trong [[cơ khí]] là [[bộ điều tốc ly tâm]]. Khi tốc độ quay của [[động cơ]] tăng, các quả nặng (miêu tả trong hình vẽ) chịu lực ly tâm lớn hơn, văng xa ra hơn và khép lại đường ống [[nhiên liệu]] của động cơ (hoặc, một cách tổng quát, giảm nguồn [[năng lượng]] cho động cơ); điều này dẫn đến tốc độ động cơ giảm lại. Khi tốc độ động cơ xuống thấp, lực ly tâm lên các quả nặng giảm, các quả nặng bị [[tương tác hấp dẫn|trọng lực]] kéo xuống và mở rộng đường ống nhiên liệu; điều này làm tốc độ động cơ tăng trở lại. Đây là một ví dụ của [[hoàn ngược âm]], giúp điều tiết và giữ tốc độ quay của động cơ ổn định. Lực ly tâm cũng được dùng trong [[bộ ly hợp]] tự động của một số [[mô tô|xe máy]] hay [[ô tô]]. Khi tốc độ quay của động cơ đạt đến ngưỡng thích hợp, lực ly tâm lên các quả nặng trong bộ ly hợp sẽ đủ lớn đến khép chặt các tiếp xúc và chuyển bộ ly hợp sang trạng thái truyền lực khiến xe chuyển bánh. Khi tốc độ động cơ dưới ngưỡng, lực ly tâm không đủ lớn và bộ ly hợp ngắt lực truyền, giúp xe đứng tại chỗ nhưng động cơ vẫn nổ máy.