Wikipedia

Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Đường Văn Tông”

Duyệt lịch sử tương tác
← Thay đổi trướcThay đổi sau →
Nội dung được xóa Nội dung được thêm vào
Trực quanMã wiki
Addbot (thảo luận | đóng góp)
594.418 sửa đổi
n Bot: Di chuyển 1 liên kết ngôn ngữ đến Wikidata tại d:q9790 Addbot
chuẩn bị viết lại toàn bộ
Dòng 28:
}}
 
'''Đường Văn Tông''' (809-840) ([[chữ Hán]]: 唐文宗, [[bính âm]]: Tang Wénzōng)Wenzong, tên[[20 thậttháng là11]] Lýnăm Ngang[[809]]<ref (李昂name=Acdemia LǐSinica>''[https://en.wikipedia.org/wiki/Academia_Sinica Áng)Academia làSinica]''.</ref> vị- hoàng[[10 đếtháng thứ2]] 14 củanăm [[nhà Đường840]]<ref trongname=Acdemia [[lịchSinica>), sửthụy Trunghiệu Hoa]].đầy Ôngđủ là con'''Nguyên traiThánh thứChiếu 2Hiến củaHiếu [[Đườnghoàng Mụcđế''' Tông]](元圣昭献孝皇帝), vàtên thật là em'''Lý traiHàm''' của(李涵) [[Đườnghay Kính'''Lý Tông]].Ngang''' Ông(李昂), trịlà vìvị từ[[hoàng nămđế]] 826thứ đến15 nămhay 840.17<ref>Trước Ôngđó đượchai bèvị cánhvua củaĐường hoạnTrung quanTông [[Vươngvà ThủĐường Trừng]]Duệ ủng hộTông đưađều lênở ngôi sauhai khilần anhkhông trailiên mìnhtục</ref> làcủa Đườngtriều Kínhđại Tông[[nhà bịĐường]] hoạn quantrong [[Lưulịch Khắcsử MinhTrung Quốc]] ám sát.
 
Lý Hàm là con trai thứ hai của [[Đường Mục Tông]] Lý Hằng, mẫu thân là Tiêu thị. Ban đầu ông được phong tước vị Giang vương. Sau cái chết của anh trai là [[Đường Kính Tông]] Lý Đam (827), Lý Hàm được bọn hoạn quan [[Vương Thủ Trừng]] ủng hộ lên ngôi, cải tên là Lý Ngang. Trong thời gian ở ngôi,
==Ý định bất thành==
Trong thời gian trị vì, ông đã cắt giảm trên 1.200 quan viên, cho ra khỏi cung trên 3.000 cung nữ. Tuy nhiên, dù loạn [[An Lộc Sơn]] đã bị dẹp yên nhưng [[hoạn quan]] trong triều vẫn lộng hành công việc triều chính. Sau này Văn Tông đã sử dụng [[Lý Huấn]] và [[Trịnh Chú]] với ý đồ tiêu diệt thế lực của hoạn quan nhưng không thành.
 
== Trước khi lên ngôi ==
Năm Thái Hòa thứ 5 ([[831]]), Đường Văn Tông cùng tể tướng [[Tống Thân Tích]] ngầm bàn kế sách nhằm trừ diệt bè đảng hoạn quan, nhưng bị môn khách của [[Vương Thủ Trừng]] thám thính phát hiện được và vu cáo cho Tống Thân Tích có âm mưu lập Chương vương [[Lý Thấu]]. Đường Văn Tông trúng kế li gián và Tống Thân Tích bị xử tử.
 
Lý Hàm chào đời vào ngày [[20 tháng 11]] năm 809 dưới thời tổ phụ là [[Đường Hiến Tông]] Lý Thuần. Khi đó, phụ thân của ông là [[Đường Mục Tông]] Lý Hựu vẫn đang giữ tước vị Toại vương<ref>[[Cựu Đường thư]], [[:zh:s:舊唐書/卷16|quyển 16]]</ref>, chưa được phong làm hoàng thái tử<ref>Hiến Tông ban đầu lập trưởng tử [[Lý Ninh]] làm thái tử mặc dù Lý Hựu mới là con của vợ đích, đến năm 812 Lý Ninh qua đời thì Lý Hựu mới trở thành thái tử</ref>. Ông chào đời bốn tháng sau người anh là [[Đường Kính Tông]] Lý Đam (22 tháng 7 năm đó). Mẫu thân của Lý Hàm là Tiêu thị, về sau được truy phong Trinh Hiến hoàng hậu<ref name=CDT17>''[[Cựu Đường thư]]'', [[:zh:s:舊唐書/卷17|quyển 17]].</ref>
Năm Thái Hòa thứ 9 ([[835]]), [[Lý Huấn]] dẫn dụ hoạn quan tới tả kim ngô vệ nha nhằm tiêu diệt, nhưng âm mưu bị lộ và trên 1.000 quan viên bị sát hại (sử gọi là [[Cam Lộ chi biến]]). Kết quả là Văn Tông bị hoạn quan cầm giữ. Thời kỳ này các phiên trấn luôn luôn phản loạn.
 
Năm [[820]], [[Đường Hiến Tông]] băng hà, Lý Hựu (lúc này đã đổi tên thành Lý Hằng) lên ngôi, xưng là [[Đường Mục Tông]]. Năm sau, [[821]], Mục Tông phong vương cho một số em trai và con trai của mình, trong đó Lý Hàm được phong làm Giang vương]<ref>''[[Tư trị thông giám]]'', [[:zh:s:資治通鑑/卷241|quyển 241]]</ref>. Năm [[824]], Mục Tông băng, người anh cả của Lý Hàm là Lý Đam nối ngôi, tức [[Đường Kính Tông]]]<ref>''[[Tư trị thông giám]]'', [[:zh:s:資治通鑑/卷242|quyển 242]]</ref>. Đến ngày [[9 tháng 1]] năm [[827]], Kính Tông bị bọn hoạn quan [[Lưu Khắc Minh]], [[Điền Vụ Trừng]], [[Hứa Văn Đoan]], [[Tô Tá Minh]] ... sát hại. [[Lưu Khắc Minh]] muốn khống chế triều đình và đưa con trai của [[Đường Hiến Tông]] là Giáng vương [[Lý Ngộ]] làm hoàng đế. Ngày [[10 tháng 1]], Khắc Minh giả di chiếu, đưa Giáng vương ra gặp chư tể tướng. Bọn Khắc Minh lại bố trí tay chân nắm giữ cung điện, mưu trừ các hoạn quan khác. Nhóm hoạn quan gồm Xu mật sứ [[Vương Thủ Trừng]], Trung úy [[Lương Thủ Khiêm]] ... nghe tin có biến động, bèn tập hợp binh lính tiến vào cung diệt tặc, đồng thời cho đón Lý Hàm vào cung. Cuối cùng quân Thần Sách của Vương Thủ Trừng và quân Phi Long giết chết hết bọn loạn đảng Lưu Khắc Minh, Giáng vương Ngộ cũng chết trong loạn quân<ref name=ZZTJ243>''[[Tư trị thông giám]]'', [[:zh:s:資治通鑑/卷243|quyển 243]].</ref>.
Năm Khai Thành thứ 5 ([[840]]), do uất ức phát bệnh và bị hoạn quan đầu độc tại điện Thái Hòa nên ông chết. Táng tại Chương lăng.
 
Ngày 10 tháng 1, có lệnh cho [[Bùi Độ]] làm nhiếp trùng tể, bách quan yết kiến Giang vương Hàm ở trong điện. Ngày [[13 tháng 1]], Lý Hàm chính thức lên ngôi, tức là '''Đường Văn Tông'''.<ref name=ZZTJ243 />
 
== Làm hoàng thượng ==
=== Sơ kì Thái Hòa (827 - 829) ===
{{Bài chính|Ngưu Lý đảng tranh}}
=== Trung và hậu kì Thái Hòa (830 - 835) ===
{{Bài chính|Sự biến Cam Lộ}}
=== Thời kì Khai Thành (836 - 840) ===
=== Qua đời ===
== Câu nói nổi tiếng ==
:''Xưa kia các vua [[Chu Noản vương|Noản vương đời Chu]] và [[Hán Hiến Đế|Hiến Đế đời Hán]] bị cường thần bức hiếp, còn trẫm lại bị chính bọn nô lệ (tức [[hoạn quan) bức hiếp. Xét về điểm này thì trẫm cũng đã thua họ rồi''.<ref>[[Tư trị thông giám]], quyển 246</ref>
 
==Niên hiệu==
Hàng 62 ⟶ 73:
# [[Công chúa Quang Hóa]] (mất niên hiệu Quảng Minh)
 
==Ghi chúChú thích ==
{{Tham khảo}}
{{Navboxes
Lấy từ “https://vi.wikipedia.org/wiki/Đường_Văn_Tông”