Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Tạ Huyền”

'''Tạ Huyền''' (chữ Hán: 謝玄; 343-388), tên tự là '''Ấu Độ''' (幼度), là Đạiđại tướng nhà [[Đông Tấn]] trong [[lịch sử Trung Quốc]], người Dương Hạ, Trần Quậnquận, nay là huyện [[Thái Khang (huyện Trung Quốc)|Thái Khang]], tỉnh [[Hà Nam, Trung Quốc]]. Tên tuổi ông gắn liền với [[trận Phì Thủy]] nổi tiếng.

Tạ Huyền là cháu Tểcủa tể tướng [[Tạ An]] nhà Đông Tấn, cha ông là An Tâytây Tưtư mã Tạ Dịch làm quan dưới trướng Hoàn Ôn, chị gái là Tạ Đạo Uẩn nổi tiếng thơ văn. Từ thuở nhỏ ông đã tỏ ra là người thông minh.

Thời Đông Tấn, nhà Tấn suy yếu phải rút về Giang Nam, miền Bắcbắc Trung Quốc bị các nước [[Ngũ Hồ Thậpthập lục quốc|Ngũ Hồ]] chiếm đóng.

Khi trưởng thành, Tạ Huyền tỏ ra là người có chí lớn. Dù được nhiều nơi chiêu dụng nhưng cuối cùng ông nhận phục vụ dưới trướng đại tướng [[Hoàn Ôn]]. Sau đó, ông được làm Tưtư mã dưới quyền tướng Hoàn KhoátHoát (cùng họ và dưới quyền Hoàn Ôn) tại Nam Quận, chuyên trách phòng biên cương phía bắc.

Lúc đó Vuavua nước [[Tiền Tần]] là [[Phù Kiên]] đã làm chủ toàn miền Bắcbắc Trung Quốc, mưu tiêu diệt Đông Tấn để thống nhất toàn quốc. Phù Kiên chia quân cho các tướng đi đánh phá biên giới Đông Tấn.

Tấn Hiếu Vũ Đếđế bèn triệu Tạ Huyền vào cung, phong làm Kiến Vũ Tướngtướng quân, Thứthứ sử Duyện Châuchâu, lo việc quân sự Quảng Lăng, Tương Giang, Lâm Giang, trấn thủ Giang Lăng<ref>Nay là Dương Châu, tỉnh [[Tô Châu]]</ref>. Tạ Huyền nhận lệnh xong bèn chiêu mộ binh sĩ, tổ chức thành “quân Bắc phủ”, vì khi đó quân Tấn đang rất thiếu lực lượng chiến đấu.

Ông tuyển lựa số đông là những người nông dân chạy nạn từ phương Bắcbắc về. Những người này phải bỏ quê hương, tha hương cầu thực nên rất nóng lòng chiến đấu để giành lại miền Bắcbắc, trở lại quê cũ.

Tháng 2 năm 378, Vuavua Tiền Tần là Phù Kiên công phá Tương Dương<ref>Nay là [[Hồ Bắc]], Trung Quốc</ref>. Tạ Huyền mang quân đi cứu viện, nhưng chưa đến nơi thì Tương Dương đã mất. Tướng giữ thành là Chu Tự bị quân Tần bắt sống.

Phù Kiên sai Đạiđại tướng Bành Siêu dẫn 7 vạn quân đi công phá Bành Thành<ref>Nay là Từ Châuchâu, tỉnh Giang Tô</ref>. Tạ Huyền nghe tin lại mang 1 vạn quân đi cứu ứng. Trên đường đi, một mặt ông sai tướng Điền Hoành đến Bành Thành, báo cho quân trong thành biết viện binh sắp đến cứu để yên tâm giữ thành, mặt khác ông chia quân đi cướp quân trang của Bành Siêu ở Thành Lưu<ref>Đông nam huyện Bái, tỉnh [[Giang Tô]]</ref>. Phù Kiên lo lắng bèn ra lệnh cho Bành Siêu về lo bảo vệ quân nhu. Các tướng Tấn trong Bành Thành là ĐớiĐái Độn và ĐớiĐái Lộc hợp binh phá vỡ vòng vây ra ngòai.

Năm 379, Bành Siêu và Câu Nan lại mang quân đánh Đông Tấn, lần lượt chiếm Vu Thai<ref>Thuộc tỉnh Giang Tô</ref> và Hoài Âm<ref>Thuộc Thanh Giang, tỉnh Giang Tô</ref>. Quân Tấn thua trận, tướng Mao BảoTảo tử trận, còn Mao An bỏ chạy. Quân Tần tập trung 3 vạn quân đánh Tam A<ref>Nay là Bảo Ứng, tỉnh Giang Tô</ref>. Tạ Huyền xuất phát từ Giang Lăng đi cứu, đánh nhau với quân Tần ở Bạch Mã Đường<ref>Nay là Hồ Minh, phía tây bắc Bảo Ứng, tỉnh Giang Tô</ref>, đánh lui quân Tần, chém tướng Đô Nhan. Tam A được giải vây.

Sau chiến thắng này, Triềutriều đình phong ông làm Quán quân Tướngtướng quân, Thứthứ sử Từ Châuchâu, Đông Hưng Quậnquận Hầuhầu.

Dù chưa chiếm được Đông Tấn nhưng Phù Kiên vẫn chiếm ưu thế, lấn được nhiều đất đai. Do đó Vuavua Tần quyết tâm diệt hẳn Đông Tấn. Bất chấp sự can gián của triều thần, tháng 8 năm 383, Phù Kiên dẫn 90 vạn quân xuống phía nam. Cả đoàn quân Tiền Tần hùng mạnh hành quân kéo dài hàng ngàn dặm.

Tướng tiên phong của Tiền Tần là Phù Dung (em trai Phù Kiên) mang 27 vạn quân đi trước, tiến đến Dĩnh Khẩu<ref>Chỗ sông Dĩnh đổ vào sông Hoài</ref>. Tháng 9 năm đó, Phù Kiên tấn công Hạng Thành<ref>Nay là Thẩm Khâu, Hà Nam</ref>. Ngoài ra còn có các cánh quân Kinh Châuchâu tiến đến Uy Dương<ref>Thiểm Tây</ref>, cánh quân U Châuchâu và Ký Châuchâu tiến đến Bành Thành; quân từ Thục tiến vào Trường Giang, Hán Giang.

[[Tấn Hiếu Vũ Đếđế]] quyết định cử Tạ An làm Đô đốc lo việc quân sự cáccả châu Dương, Tượng, Từ, Duyện, Thanh, kiêm Tháithái thú Kiến Khang; Tạ Thạch làm Chinhchinh Lỗlỗ Tướngtướng quân; Tạ Huyền được phong làm Đô đốc Tiêntiên phong, dẫn 8 vạn quân ra đương đầu với quân Tần. Ngoài ra còn có tướng Hồ Lâm được lệnh mang 5000 quân thủy ra tiếp ứng ở Thọ Dương.

Tháng 10, tướng Tiền Tần là [[Mộ Dung Thùy]] đánh Vân Thành<ref>Nay là An Lục, tỉnh Hồ Bắc</ref>, Phù Dung tấn công Thọ Dương, áp sát Hiệp Thạch<ref>Nay là Phượng Đài, An Huy</ref>; Lương Thành mang 5 vạn quân tiến vào Lạc Gián<ref>Lạc Hà, tây nam Hoài Vận, Giang Tô</ref>, chặn đường tiếp viện của quân Tấn cho Hiệp Thạch.

Phù Kiên đứng trên núi Bát Công thấy quân Tấn dũng mãnh bắt đầu lo lắng, bèn sai bộ tướng của Phù Dung là Kỳ Liệt mang quân đóng ở bờ bắc sông Phì Thủy. Tạ Huyền bèn sai sứ đến nói với Phù Dung rằng:

Nhân đà thắng lợi, Tạ An bèn cử Tạ Huyền làm Đô đốc Tiêntiên phong, cùng tướng HoànHàng Thạch Kiền đi đánh Tần. Quân Tạ Huyền chiếm được Viên Thành, Quyên Thành. Nhiều thành ở Hà Nam lần lượt xin hàng. Sau đó, ông dẫn quân đánh Thanh Châuchâu. Tướng Tần giữ Thanh Châuchâu là Phù Lãng bại trận xin hàng.

Sau khi bình định các châu Từ, Duyện, ông trở thành Đôđô đốc coi việc quân sự cả 7 châu Từ, Duyện, Thanh, Ty, Ký, U, Bình, được phong làm Khang Lạc Côngcông. Tạ Huyền đóng quân ở Bành Thành, làm Tháithái thú Cối kê.

Tháng giêng năm 388 thời Tấn Hiếu Vũ Đếđế, Tạ Huyền lâm bệnh mất, lúc đó ông mới 46 tuổi. Trong số các con cháu của ông có Tạ Linh Vận (385 - 433) - cháu nội Tạ Huyền, cũng là một nhân vật tài hoa của gia tộc họ Tạ.

*[[Ngũ Hồ Thậpthập lục quốc]]