Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Đàng Ngoài”

'''Đàng Ngoài''' ([[chữ Hán]]:塘外) hay '''Bắc Hà''' (北河), là tên gọi bắt nguồn từ thời [[Trịnh-Nguyễn phân tranh]] vào [[thế kỷ 17]] đến cuối [[thế kỷ 18]], chỉ phần lãnh thổ nước [[Đại Việt]] từ [[sông Gianh]] (tỉnh [[Quảng Bình]]) trở ra Bắc. Do đặc điểm cả hai vùng lãnh thổ tuy trên thực tế thuộc hai chính quyền khác nhau, nhưng về danh nghĩa vẫn cùng một quốc gia [[Đại Việt]]. Tên gọi Đàng Ngoài được dùng để chỉ vùng kiểm soát bởi [[Nhà Hậu Lê|vua Lê]] - [[chúa Trịnh]], vốn nằm gần [[Trung Quốc]] hơn so với Đàng Trong hơn nên mới có tên gọi này.{{fact|date=7-2014}} Kinh đô Đàng Ngoài là [[Thăng Long]] (còn gọi là Đông Kinh, Kinh Kỳ hay Kẻ Chợ).

Năm 1527, [[Mạc Đăng Dung]] phế bỏ triều Lê lập ra [[triều Mạc]] (1527 - 1592). Một tướng của nhà Lê là [[Nguyễn Kim]] tập hợp lực lượng chống Mạc ở [[Thanh Hoá]] nhằm khôi phục triều Lê; năm 1533, lập [[Lê Trang Tông]] lên làm vua. Năm 1545, Nguyễn Kim chết, binh quyền giao cho con rể là [[Trịnh Kiểm]]. Năm 1592, con Trịnh Kiểm là [[Trịnh Tùng]] đánh bại triều Mạc, chiếm lại kinh thành [[Thăng Long]], cùng con cháu họ Trịnh kế tục xưng vương, nhân dân thường gọi là [[chúa Trịnh]]. Thực quyền nằm trong tay chúa Trịnh, còn vua Lê chỉ là danh nghĩa. Phạm vi thống trị của vua Lê - chúa Trịnh chỉ còn từ [[sông Gianh]] trở ra Bắc vì phía nam do [[Nguyễn Hoàng]], con trai của Nguyễn Kim, và con cháu họ Nguyễn chiếm giữ, nhân dân cũng gọi là [[chúa Nguyễn]].

Năm 1595 khi mới trở về [[Thăng Long]], nhà Lê trung hưng tổ chức kỳ thi Hội cho các cống sĩ ở bờ sông Nhị Hà và sau đó [[thi Đình]], lấy đỗ Tiến sĩ xuất thân và [[Đồng tiến sĩ xuất thân]].

Kể từ khi đánh bại [[nhà Mạc]], làm chủ vùng Bắc bộ, chính quyền Lê-Trịnh đã có nhiều cố gắng khắc phục hậu quả chiến tranh, khôi phục sản xuất nông nghiệp. Đối với việc thủy lợi, triều đình Lê-Trịnh cũng quan tâm. Khi thời tiết hạn hán nặng, triều đình cử quan xuống các đạo xem xét và sai làm xe tát nước để chống hạn. Việc tuần tra, sửa chữa đê điều cũng thực hiện thường xuyên<ref>Viện Sử học, sách đã dẫn, tr 184</ref>.

Vì thiếu đất nên mỗi người chỉ được một miếng đất nhỏ, người nông dân phải xen canh tăng vụ, tận dụng tối đa mảnh đất, mỗi năm thường thu hoạch 2-3 vụ. Kỹ thuật sản xuất nông nghiệp ở đồng bằng đạt trình độ khá cao. Phương pháp cày cấy chủ yếu dựa vào sức người, nông cụ giản đơn như liềm, cuốc, cày, bừa, hái<ref name="VSH186">Viện Sử học, sách đã dẫn, tr 186</ref>.

Do chính sách khuyến nông và sức lao động chăm chỉ của người dân, đến đầu thế kỷ 18, nông nghiệp Đàng Ngoài có những tiến bộ đáng kể. Những năm không gặp phải thiên tai, lụt lội, nhiều năm được mùa<ref name="VSH186"/>.

Ngoài những nghề truyền thống nhằm phục vụ đời sống sinh hoạt như thợ đá, thợ sơn, thợ mộc, thợ rèn, thợ nề... như trước, còn có những ngành nghề phục vụ mục đích quân sự, chính trị mới như đóng tàu, đúc súng đạn. Đàng Ngoài có tài nguyên phong phú, tập trung chủ yếu ở vùng trung du phía bắc, gần biên giới với [[Trung Quốc]].

Kinh tế hàng hoá phát triển khá mạnh trong [[thế kỉ 17]], nhiều đô thị phồn thịnh, tiêu biểu là [[Thăng Long]] (Hà Nội) và [[Phố Hiến]] (Hưng Yên), quan hệ buôn bán với nước ngoài được mở rộng. Chợ là trung tâm [[kinh tế]] của [[nông thôn]], là nơi trao đổi hàng hóa của một xã hay một làng. Tại đây người nông dân và thợ thủ công mang sản phẩm mình sản xuất được như lương thực, thực phẩm, công cụ lao động, đồ dùng gia đình… ra chợ để mua bán, trao đổi. Dù bị các [[chúa Trịnh]] và [[chúa Nguyễn]] ngăn cấm, giữa [[Đàng Trong]] và Đàng Ngoài vẫn có luồng buôn bán trao đổi không chính thức<ref>Viện Sử học, sách đã dẫn, tr 231</ref>.

Sang tháng 7 năm 1786, quân Tây Sơn do [[Nguyễn Huệ]] chỉ huy tiến ra bắc. Quân Trịnh rệu rã liên tiếp thất bại. Trịnh Tông chạy trốn khỏi kinh thành, bị bắt đã tự sát trên đường bị áp giải<ref name="CM46"/>.