Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Ngô Khởi”
Nội dung được xóa Nội dung được thêm vào
n ct |
Không có tóm lược sửa đổi |
||
Dòng 1:
{{otheruses}}
'''Ngô Khởi''' (吴起) (440 [[TCN]] - 381 [[TCN]]) là người [[nước Vệ]], sống trong thời [[Chiến Quốc]], sau [[Ngũ Viên]] và [[Tôn Tử]], từng làm đại tướng ở hai nước là [[Lỗ (nước)|Lỗ]] và [[Ngụy (nước)|Nguỵ]], làm tướng quốc ở [[Sở (nước)|Sở]]. Ông là một nhà [[quân sự]] nổi tiếng, nhà chính trị, nhà cải cách lớn thời Chiến quốc. Khi ông nắm quyền ở nước nào đều làm cho nước đó trở nên cường thịnh, mở mang bờ cõi, các nước khác không dám đến [[xâm lược]]. Tư tưởng về nghệ thuật quân sự của ông (bộ [[binh pháp Ngô Khởi]]) rất có giá trị, là một trong 7 bộ binh pháp (Thất đại kỳ thư) nổi tiếng của Trung Quốc, gần như có thể sánh ngang với [[binh pháp Tôn Tử]].
==Sự nghiệp==
Từ thời trẻ, Ngô Khởi lấy vợ người nước Tề và ham thích việc quân sự. Ông học cùng với Tăng Tử.
Nước Tề đánh nước Lỗ. Vua Lỗ Cung Công muốn dùng Ngô Khởi làm tướng nhưng vì ngại Ngô Khởi lấy con gái Tề làm vợ nên ngờ vực. Ngô Khởi muốn bỏ sự nghi ngờ của vua Lỗ, bèn giết vợ để tỏ rằng mình không liên hệ gì với Tề. Lỗ Cung Công phong ông làm tướng, cầm quân đánh tan quân Tề.
Trong lúc ông đang cầm quân ngoài chiến trường thì có người nước Lỗ ghét ông, gièm pha với vua Lỗ. Vua Lỗ lại nghi ngờ ông, không tin dùng nữa.
Ngô Khởi bỏ đi, nghe tin Ngụy Văn Hầu hiền, muốn đến theo. Do sự tién cử của Lý Khắc, Ngụy Văn hầu bèn thu dụng ông, phong làm tướng. Ông được lệnh cầm quân đi đánh nước Tần, chiếm được năm thành.
Khi Ngô Khởi làm tướng, ông thường cùng ăn mặc như người lính bậc thấp nhất, lúc ngủ không trải chiếu, đi không ngồi xe, thân hành mang lương thực, cùng chia khó nhọc với quân sĩ. Có người lính mắc bệnh ung thư, ông tự đến hút mủ cho anh ta. Vì sự gần với quân sĩ nên ông rất được lòng mọi người.
Nguỵ Văn hầu thấy Ngô Khởi giỏi dùng binh, thanh liêm công bằng, được lòng quân sĩ, nên cho ông làm quan thú Tây Hà để chống lại nước Tần và nước Hàn.
Năm 396 TCN, Ngụy Văn hầu mất, thế tử Kích lên thay, tức là Ngụy Vũ hầu. Một hôm Vũ hầu bơi thuyền xuôi theo dòng sông Tây Hà, nói với Ngô Khởi: Núi sông hiểm trở quả là của quí của nước Ngụy. Ngô Khởi thưa:
:''Giữ nước cốt ở đức chứ không ở chỗ đất đai hiểm yếu. Ngày xưa, Tam Miêu bên trái là [[hồ Động Đình]], bên phải là hồ Bành Lãi, nhưng vì không trau giồi đức nghĩa, nên bị vua [[Hạ Vũ|Vũ]] diệt. Đô thành [[vua Kiệt nhà Hạ]], bên trái là [[Hoàng Hà]], bên phải là [[Thái Sơn]], Hoa Sơn, núi Y K huyết ở phía nam, núi Dương Trường ở phía bắc nhưng vì chính sự bất nhân, nên bị vua Thang diệt. Nước của [[Trụ vương|vua Trụ]] nhà Ân, bên trái là núi Mạnh Môn, bên phải là núi Thái Hàng, núi Trường Sơn ở phía bắc, sông Đại Hà chạy dọc phía nam, nhưng vì chính sự không có đức cho nên bị Vũ vương diệt. Do đó mà xem, thì giữ nước ở đức chứ không ở chỗ hiểm. Nếu mà vua không lo tu đức, thì người trong thuyền đều là nước địch vậy.''
Ngụy Vũ hầu tán đồng ý kiến của ông, bèn phong Ngô Khởi làm Tây Hà thú. Ông trở nên rất nổi tiếng.
Ngụy Vũ hầu phong Điền Văn làm tể tướng. Ngô Khởi không bằng lòng, nhưng cuối cùng được Điền Văn giải thích nên ông chịu lý rằng tài năng của mình không bằng Điền Văn.
Sau khi Điền Văn chết, Công Thúc làm tể tướng, lấy Ngụy công chúa, ganh ghét ông và muốn làm hại ông. Công Thúc bày mưu gièm pha ông với Ngụy Vũ Hầu khiến Ngụy Vũ Hầu nghi và không tin ông. Ngô Khởi sợ bị tội nên phải bỏ đi nơi khác.
[[Sở Điệu Vương]] vốn nghe tiếng Ngô Khởi là người hiền, nên triệu ông đến phong làm tể tướng.
Ngô Khởi nêu rõ pháp luật, ông tâu với vua Sở tiến hành cải cách trong nước: bỏ những chức quan không cần thiết, bỏ không chu cấp cho những người họ nhà vua đã xa đời để hậu đãi nuôi dưỡng những người chiến đấu, cốt làm cho quân mạnh, không theo thuyết của của những người chỉ đi nói suông về việc "hợp tung" hay "liên hoành".
Ngô Khởi giúp nước Sở giàu mạnh, phía nam bình định Bách Việt, phía bắc tiêu diệt nước Trần, nước [[Sái (nước)|Sái]], cự tuyệt Tam Tấn (Hàn, Triệu, Ngụy), phía tây đánh Tần.
Chư hầu lo lắng vì nước Sở mạnh; trong khi đó các người quý tộc Sở bị đụng chạm quyền lợi cũng muốn hại Ngô Khởi.
Năm 381 TCN, Sở Điệu Vương mất, các đại thần, tôn thất làm loạn đánh Ngô Khởi. Ông chạy đến nấp bên thây vua. Những người nổi loạn bắn và đâm chết Ngô Khởi, nhưng cũng bắn phải thi thể Điệu vương.
Sau đó thái tử Hùng Tang lên nối ngôi tức là Sở Túc vương. Túc vwowng chôn cất Điệu vương sai lệnh doãn giết tất cả những người bắn Ngô Khởi và bắn trúng cả thi thể nhà vua, hơn 70 người bị giết cả họ.
== Tư tưởng chính trị và quân sự ==
Hàng 16 ⟶ 53:
Ông là người tham tài, hiếu sắc và biện pháp thi hành có phần tàn ác như: giết vợ để cầu quan, tham quyền, thi hành chính sách khắc nghiệt làm các quan lại triều thần cũng như những người trong hoàng tộc không đồng tình, ghen ghét hãm hại nhiều lần và cuối đời bị quân nổi loạn giết chết.
==
* [[Chiến Quốc]]▼
▲===Làm tướng ở nước Lỗ===
▲===Làm tướng ở nước Ngụy===
▲===Tướng Quốc nước Sở===
==Tham khảo==
* [[Đông Chu Liệt Quốc]]
* [[Sử ký Tư Mã Thiên]]
▲* [[Chiến Quốc]]
{{thời gian sống|sinh=440 TCN|mất=381 TCN}}
[[Thể loại: Nhân vật quân sự Xuân Thu-Chiến Quốc]]
| |||