|
Châm biếm là một trong những thủ pháp nghệ thuật dùng lời lẽ sắc sảo, cay độc, thâm thuý để vạch trần thực chất xấu xa của những đối tượng (cá nhân) và hiện tượng này hay khác trong xã hội.
== Các thểphương loại văn họcpháp ==
Châm biếm có thể sử dụng một loạt các phương pháp:
* giảm làm giảm kích thước của một điều gì đó để làm cho nó trông thật lố bịch.
* Phóng đại là một phương pháp châm biếm phổ biến mà chúng ta mất một tình huống thậtnhất hay thái quá đến mức nó trở nên nực cười. Những bức tranh biếm họa có liên quan đến phương pháp này.
* vị trí kề nhau so sánh những điều quan trọng không đồng đều, trong đó đặt tất cả cùng ít quan trọng hơn.
* các thơ văn bắt chước và phong cách của một con người, địa điểm hoặc điều để chế giễu.
* châm biếm nặng là mỉa mai hay châm chọc, so sánh (so bì thua kém), và lời nói bóng gió.
== XuấtCác xứthể loại ==
Châm biếm là một [[thể loại]] đa dạng, phức tạp để phân loại và xác định.
=== Một số thể loại văn học Latin ===
==== ''Văn học Latin'' ====
Châm biếm là điển hình của văn học Latin , ngay cả khi các nhà văn không có độc quyền: nó đã trải qua sự tăng trưởng mạnh mẽ ở Rome, bao gồm cả thể chế (các câu thơ trào phúng nói bởi những lính lê dương đến tổng thể của họ: Suetonius , ''Cuộc sống của Caesar'' , 49.51.52 ví dụ).
[[File:Satire (Orazio) - pag. 12.JPG|thumb|364x364px|Châm biếm ''Epistole e di Orazio Flacco Q.'', in năm 1814]]
''châm biếm thuyết giáo ''Horace ''châm biếm ''Lucilius Ba Tư Juvenal. Nếu chúng ta mở rộng ý nghĩa với cảm hứng trào phúng, một người có thể mang lại một số " ''Carmina'' "củaCatullus , một số ''dí dỏm'' của Võ . Giới tính là rất dễ uốn, cho phép quá trình tiến hóa của nó đối với thiết kế của chúng tôi, gần gũi hơn.
Các tác giả châm biếm -cổ chínhchủ làyếu:
* '''Lucilius''' , rằng chúng tôi có nhiều mảnh vỡ và nhiều nhà thơ tham khảo.
* '''Varro''' , tác giả của ''các menippea châm biếm'' , loại đặc biệt của châm biếm nhận vào hỗn hợp của câu thơ và văn xuôi, và rõ ràng vào triển vọng của một di sản của Hy Lạp, khi họ tham khảoMenippus của Gadara , hoài nghi Hy Lạp II <sup>th</sup> thế kỷ trước AD.
* '''Juvenal''' rằng sẽ kết thúc bạo lực coi mật trào phúng, niềm tin cá nhân trong thời kỳ hoàng kim của nó tấn công xã hội trong tất cả các tệ nạn của mình: chế độ độc tài , perversities nữ tính, mê tín dị đoan, đặc quyền ...
==== ''Văn học Việt Nam'' ====
[[Tập tin:Hoangdaotanda.jpg|thumb|Tranh châm biêm của Hoàng Đạo vẽ [[Tản Đà]]]]
{{ambox
Một số các tác phẩm văn chương được các nhà văn như: [[Ngô Tất Tố]], [[Vũ Trọng Phụng]], vv... , sử dụng giọng văn hài hước, châm biếm nhẹ nhàng.<ref>Tạp chí Sông Hương -{{Chú thích web|url = http://tapchisonghuong.com.vn/tap-chi/c169/n2961/Nghe-thuat-cham-biem-va-su-dung-ngon-ngu-trong-phong-su-1932-1945.html|title = Nghệ thuật châm biếm và sử dụng ngôn ngữ}}</ref>
| type = serious
| image = [[Tập tin:NotCommons-emblem-copyrighted.svg|50px]]
| text = <div style="padding-top: 4px;"><span style="font-size: 130%; font-weight: bold;">Có thể vi phạm bản quyền!</span><br />
Văn bản đã viết ở đây có thể '''vi phạm [[Wikipedia:Quyền tác giả|quyền tác giả]]''' của những nguồn sau:
*http://tapchisonghuong.com.vn/tap-chi/c169/n2961/Nghe-thuat-cham-biem-va-su-dung-ngon-ngu-trong-phong-su-1932-1945.html
*
*
*
*
----
'''Gửi người viết bài:'''<br />
Cảm ơn sự hợp tác nhiệt tình của bạn. Tuy nhiên, bài hay là phần chép nguyên văn từ ngoài vào đã '''tạm thời bị xóa''' và bài sẽ bị '''xóa hẳn sau 7 ngày''', vì việc sao chép văn bản còn thời hạn bản quyền là vi phạm luật pháp và [[Wikipedia:Quyền tác giả|quy định của Wikipedia về quyền tác giả]]. Những người [[vi phạm bản quyền]] nhiều lần có thể sẽ bị [[Wikipedia:Quy định cấm người dùng|cấm]] sửa đổi. Tuy nhiên, chúng tôi hy vọng không phải dùng biện pháp đó.
'''Gợi ý:''' Nếu bạn không chắc chắn về bản quyền và không có thời gian tự viết bài, bạn có thể viết ngắn gọn để giới thiệu chủ đề, kèm theo địa chỉ dẫn đến trang web hay sách báo có tư liệu, để người khác có thể tham khảo và viết lại bài.
'''[[Wikipedia:Đừng chép nguyên văn bài bên ngoài|Không nên chép nguyên văn]]''' từ bài viết bên ngoài hay là trên mạng toàn cầu vào Wikipedia tiếng Việt, dù là chỉ chép nguyên văn vài câu trộn lẫn với những nguồn khác, vì điều này là vi phạm bản quyền và bị xóa ngay. '''Bạn hãy biên tập lại, tóm lược và tự viết bằng giọng văn của bạn và [[Wikipedia:Chú thích nguồn gốc|dẫn nguồn]] cho nội dung vừa biên tập đó'''.
</div>
}}
[[Thể loại:Có vấn đề bản quyền 2015-01-14]]
[[Thể loại:Có vấn đề bản quyền|{{TÊNTRANG}}]]
[[Thể loại:Tiêu bản hết hạn định ngày|{{PAGENAME}}]]
== Nghệ thuật sử dụng ngôn ngữ: ==
Ngôn ngữ trong một [[tác phẩm văn học]] là những ký hiệu nghệ thuật vừa thể hiện tài năng, phong cách của nhà văn, vừa tham gia trực tiếp vào việc xây dựng và kiến trúc nội dung của tác phẩm. Ngoài nghệ thuật tiếp cận và phản ánh hiện thực, nghệ thuật châm biếm, nghệ thuật sử dụng ngôn ngữ cũng là một nét nghệ thuật đặc sắc tạo.
====== '''Phóng sự Việt Nam 1932-1945.''' ======
Đọc hàng loạt thiên phóng sự, trước hết ta thấy các tác giả rất có ý thức trong việc dùng ngôn ngữ sao cho thật gây ấn tượng. Ngay từ cách đặt các tiêu đề của các thiên phóng sự, từ ngữ đã gây tò mò và kích động trực tiếp vào trí não độc giả: Loài động vật ngắn cổ, Mồ hôi và mồ hôi, Mùa gặt của hương lý, Một thiên kết luận đẫm máu... (<em>Túp lều nát</em> - Nguyễn Trần Ai), Đền con, Từ miếng thịt đến công lý. Tội ác, Vì chẳng tội gì, Giá của những bằng cấp, “Ăn” trên thây ma, Một con mắt gặp một con vắt (<em>Làm dân - </em>Trọng Lang<em>), </em>Ông quân sư của bạc bịp, Đố anh nào bịt được mắt ta, Xưởng chế tạo khí giới (<em>Cạm bẫy người - </em>Vũ Trọng Phụng), Hối hận, Chỉ vì con chó săn, Ông lang Tây trái phép, Nhẫn nhục, Bộ râu dài... Lạy chị em chừa, May cho lũ ăn mày... <em>(Trước vành móng ngựa), </em>Nụ cười thâm, Cái cọc bất nhân, Hối lộ thánh. Ngoài ra, các tác giả phóng sự cũng chú ý đến việc sử dụng đan xen nhiều dạng thức ngôn ngữ: ngôn ngữ đời thường, ngôn ngữ nghề nghiệp, ngôn ngữ báo chí ngắn gọn, đanh thép, giàu thông tin và ngôn ngữ văn chương giàu hình ảnh.<ref>TẠP CHÍ SÔNG HƯƠNG - SỐ 181 (THÁNG 3){{Chú thích web|url = http://tapchisonghuong.com.vn/tap-chi/c169/n2961/Nghe-thuat-cham-biem-va-su-dung-ngon-ngu-trong-phong-su-1932-1945.html|title = Nghệ thuật châm biếm và sử dụng ngôn ngữ trong phóng sự 1932 - 1945}}</ref>
Ở lớp ngôn ngữ đời thường, một đặc điểm dễ nhận thấy là dù các tác giả đã chú ý sử dụng rất nhiều các lớp từ mang đậm yếu tố dân gian như các thành ngữ, tục ngữ: “nước chảy chỗ trũng”, “mất tiền mua mâm phải đâm cho thủng”, “dầu mưa dãi nắng”, “tình ngay lý gian”, “năm cha ba mẹ”, “gà què ăn quẩn cối xay”, “đâm bị thóc chọc bị gạo”, “tuỳ cơ ứng biến”, “bán trời không văn tự”, “bắt được quả tang”... Thử làm một thống kê nhỏ ta thấy trong <em>Cạm bẫy người </em>của Vũ Trọng Phụng trong khoảng 300 trang sách số lượng thành ngữ sử dụng là 62, số lượng tục ngữ là 2; ở <em>Kỹ nghệ lấy Tây </em>số lượng thành ngữ tục ngữ là 36/2/800 trang; ở <em>Lục xì </em>là 10/2/180 trang; ở <em>Tôi kéo xe </em>của Tam Lang 12/1/150 trang; ở<em>Việc làng </em>20/1/100 trang; ở <em>Làm dân </em>của Trọng Lang là 30/2/100 trang.
=== Phương tiện truyền thông ===
[[Thành ngữ Hán Việt|Thành ngữ]], tục ngữ là lối văn mang tính khái quát cao. Việc sử dụng các thành ngữ và [[tục ngữ]] không chỉ làm tăng sắc thái biểu cảm của câu văn mà còn có tác dụng lột tả hết bản chất của đối tượng được miêu tả, làm cho người đọc hiểu đến tận ngọn nguồn của nó.
Trong ý nghĩa phổ biến hiện đại, chúng ta có xu hướng để xác định với một sự châm biếm trong những hình thức có thể có của hài hước, và trong một số trường hợp, các bộ phim hài.
Mặc dù châm biếm thường có nghĩa là phải hài hước, mục đích lớn hơn của nó thường là mang tính xây dựng phản biện xã hội, sử dụng trí thông minh như một vũ khí, và là một công cụ để gây sự chú ý cho cả hai vấn đề cụ thể và rộng hơn trong xã hội.
Trong khi sử dụng ngôn ngữ đời thường, các tác giả phóng sự cũng rất chú ý sử dụng các lớp khẩu ngữ tự nhiên phù hợp với từng loại nhân vật. Có lời nói mộc mạc đầy vẻ cầu cứu của cô bé nhà quê ra thành thị đi làm thuê để kiếm miếng ăn: “<em>Khốn nạn, </em>nào tôi có tài giỏi gì mà <em>dám nếm cơm ai! </em>Tôi chỉ <em>'''cầu''' </em>vào một <em>'''cửa đãi''' </em>mình cho vừa phải, đừng bắt mình làm quá sức, đừng đánh chửi mình như cái nhà tôi vừa bỏ đi thì <em>khốn nạn, nó năm cha ba mẹ</em> quá, ai cũng đánh chửi được mình. Người này sai chưa xong việc này, người khác đã lại <em>ới. </em>Thành ra mình là cái thân <em>ba vạ” (Cơm thầy cơm cô - </em>Vũ Trọng Phụng).
Kể từ châm biếm thuộc về lĩnh vực nghệ thuật và thể hiện nghệ thuật, nó mang lại lợi ích từ các giới hạn hợp pháp rộng hơn so với chỉ tự do thông tin của loại hình báo chí. Trong một số quốc gia "quyền được châm biếm" cụ thể được công nhận và giới hạn của nó đi xa hơn "quyền để báo cáo "của báo chí và ngay cả những "quyền chỉ trích". Châm biếm mang lại lợi ích không chỉ của bảo vệ để tự do ngôn luận nhưng cũng cho rằng để nền văn hóa, và rằng để sản xuất khoa học và nghệ thuật.
Có ngôn ngữ của bọn du thủ, du thực “Phải chưa ăn cắp nhưng lúc này đã <em>nhờ nhẹ </em>của một bà đi chợ mua hoa một chục bánh ga tô đem ra xó chợ chia nhau <em>ngốn lấy ngốn để” </em>(<em>Trong làng chạy - </em>Trọng Lang).
==== Châm biếm trong nước Anh thời Victoria ====
Có khẩu ngữ nhuốm màu thị thành của những me Tây đã già đời trong nghề: “Việc gì mà sợ? Có đánh chết cái ba vạn? Bọn họ toàn một thứ tính mềm nắn rắn buông mà thôi. Trừ phi bắt được quả tang ngủ với giai hãy chịu, chứ đường đường chính chính ra, mình phải mà họ trái, thì... chửi thì chửi trả, đánh cũng đánh trả. Các cô có biết gái này thế nào không? Đã có lần bị đấm một cái mà tát lại được ba cái đấy. Giơ dao lên dọa, gái này cũng tốc phăng ngay cái coóc xê lên. Anh nào cũng phải gờm! (<em>Kỹ nghệ lấy Tây</em> - Vũ Trọng Phụng).
Một số bài báo châm biếm cạnh tranh cho sự chú ý của công chúng trong thời đại Victoria (1837-1901) và thời Edwardian, chẳng hạn như: ''Punch'' (1841) và ''Fun'' (1861).
Ở Anh, một trào phúng hiện đại phổ biến là [[Sir Terry Pratchett]] , tác giả của quốc tế bán chạy nhất ''Discworld'' loạt cuốn sách. Một trong những nổi tiếng nhất và gây tranh cãi thơ trào phúng Anh là [[Sir Chris Morris]] , đồng biên kịch và đạo diễn của ''Four Lions''.
Ngôn ngữ của một mụ cai xe mắng chửi phu xe khi anh ta thiếu tiền thuế, cũng là thứ ngôn ngữ rất đặc trưng: “Mai mấy kia cái gì! Ao nó đâu, bắt lấy!... Mày thiếu tiền thuế còn bướng phải không? Nó nỏ mồm, đánh bỏ mẹ nó đi cho bà... quai thêm cho nó mấy cái. Mày nắn lưng nó cho bà. Bà đánh cho mày biết, từ rầy thì chừa thói ăn gian... <em>(Tôi kéo xe - </em>Tam Lang).
==== <em>Tuổi Trẻ Cười</em> và biếm họa ====
Bên cạnh ngôn ngữ thường ngày, ngôn ngữ nghề nghiệp - một thứ ngôn ngữ đặc trưng cũng được các tác giả phóng sự sử dụng khá thành công trong các phóng sự. Trong <em>Cạm bẫy người </em>các tiếng lóng của bọn cờ bạc như <em>chếch, giát, mòng, quých, thiếc... </em>Tiếng lóng của bọn ăn cắp như <em>hiếc </em>(lấy), <em>khai </em>(rạch túi), <em>nẩy </em>(cắt khuy, <em>moi cá </em>(móc ví), <em>viết bút </em>(rạch túi bằng dao) <em>bơm giàng, bờm sách </em>(bắt gà, bắt chó) trong tác phẩm <em>Trong làng chạy, </em>cũng được Vũ Trọng Phụng và Tam Lang sử dụng khá nhuần nhuyễn.
[[Tuổi Trẻ Cười|Báo Tuổi Trẻ Cười]] là tờ báo trào phúng đầu tiên sử dụng rất thành công với đặc trưng thể loại của một tờ báo châm biếm Việt Nam, chân dung biếm dành cho các tác giả, các nhân vật...<ref>Trao giải cuộc thi biếm họa - {{Chú thích web|url = http://saigongiaitri.net/vi/news/TRIEN-LAM-ONLINE/Trao-giai-cuoc-thi-biem-hoa-Cuoi-voi-Tuoi-Tre-Cuoi-588/|title = Tuổi Trẻ Cười}}</ref>
== Châm biếm hiện nay ==
Việc sử dụng các loại khẩu ngữ tự nhiên phù hợp với từng loại nhân vật cũng như ngôn ngữ nghề nghiệp không chỉ chứng tỏ sự am hiểu kỹ lưỡng của các tác giả đối với từng đối tượng được miêu tả mà còn góp phần đắc lực trong việc cá tính hoá ngôn ngữ nhân vật.
Trong năm 2005, các Jyllands-Posten Muhammad phim hoạt hình tranh cãi gây ra các cuộc biểu tình toàn cầu của người Hồi giáo bị xúc phạm và tấn công bạo lực với nhiều trường hợp tử vong ở Cận Đông. Đây không phải là trường hợp đầu tiên của Hồi giáo biểu tình phản đối những lời chỉ trích trong các hình thức châm biếm, nhưng thế giới phương Tây đã rất ngạc nhiên bởi sự thù địch của các phản ứng: cờ Bất kỳ của đất nước, trong đó một tờ báo đã chọn để xuất bản các nhại đang bị đốt cháy trong một vùng Cận Đông nước, sau đó các đại sứ quán bị tấn công, giết chết 139 người tại chủ yếu là bốn quốc gia; các chính trị gia trên khắp châu Âu đã đồng ý rằng châm biếm là một khía cạnh của tự do ngôn luận, và do đó là một phương tiện bảo vệ của đối thoại. Iran đe dọa sẽ bắt đầu một Cartoon thi Holocaust quốc tế, mà ngay lập tức được đáp ứng bởi người Do Thái với một Phim hoạt hình Anti-Semitic Israel Contest.
Ngày 29 tháng 12 năm 2009, Samsung đã kiện Mike Breen , và Korea Times cho 1.000.000 [[Dollar Mỹ|dollar mỹ]], tuyên bố phỉ báng pháp hình sự trên một cột trào phúng được công bố vào ngày Giáng sinh năm 2009.[[Thể loại:Có vấn đề bản quyền 2015-01-14]][[Thể loại:Có vấn đề bản quyền|{{TÊNTRANG}}]][[Thể loại:Tiêu bản hết hạn định ngày|{{PAGENAME}}]]
Ngoài ngôn ngữ nhân vật, ngôn ngữ miêu tả cũng được các tác giả phóng sự quan tâm và thể hiện rất hiệu quả. Nhiều thiên phóng sự lôi cuốn được bạn đọc chính là ở sự kết hợp tinh xảo giữa ngôn ngữ báo chí ngắn gọn, giàu thông tin với ngôn ngữ tiểu thuyết giàu hình ảnh. Đây là cảnh Yến Đình miêu tả một canh bạc; “Năm sáu cánh tay khua động. Năm sáu bàn tay vồ nhau, chộp nhau, tranh nhau chặn lấy đồng hào. Mấy cái đầu bù chạm nhau công cốc. Cái chiếu xô lệch. Những quân bài tổ tôm văng tứ tung. Và tiếng cười ròn tan. Và tiếng kêu hỗn độn”. <em>(Thanh niên trụy lạc. </em>Đây nữa hình ảnh những chú bé đói ăn: “chúng nhướng lông mày lên, chớp mắt rất thong thả, rồi thở dài. Chỉ trong một giây đồng hồ, cái đói âm thầm diễn ra dưới những nét mặt đau đớn, ngây thơ” <em>(Trong làng chạy - </em>Tam Lang). Với những hình ảnh miêu tả trên, bạn đọc như tự hỏi: không biết mình đang đọc một thiên phóng sự hay đang xem một thước phim cận cảnh? Trong phóng sự <em>Thanh niên trụy lạc, </em>hình ảnh một người con gái đi bán mình trong đêm tối cũng được Yến Đình miêu tả vừa chua xót, vừa lãng mạn: “Một cơn gió thổi mạnh. Một chiếc lá ném xuống con đường xi măng bóng nhoáng. Chiếc lá xoay mấy vòng, lăn lăn trên đường rồi đuổi theo bóng người con gái nhoà dần trong đêm tối”. Một làng quê qua ngôn ngữ miêu tả của Trọng Lang thê lương mà vẫn có chút gì đó thi vị: “Trong một rừng tre, làng của Loan nhỏ như cái xóm. Nhà của Loan lại nhỏ quá, trong cái đã nhỏ rồi. Nó như cái nấm, ẩm thấp, đầy rêu phủ. Con chó cũng vậy, già ghê người, lê thê một giãy vú gần chạm đất. Cả đến ông cụ đẻ ra Loan, già và yếu đến thũng quần áo xuống” (<em>Tết trong lòng người ta). </em>Cách sử dụng ngôn ngữ đầy gợi cảm và giàu chất tạo hình trên ta còn gặp rất nhiều trong các phóng sự của Vũ Trọng Phụng, Ngô Tất Tố, [[Nguyễn Trần Ai]], [[Thạch Lam]], [[Nguyễn Tuân]]... Với cách sử dụng ngôn ngữ này, nghệ thuật miêu tả trong các tác phẩm, phóng sự đã đạt đến mức hoàn hảo và cho đến hôm nay nó vẫn là những mẫu mực.
== Xem thêm ==
* [[Báo trào phúng|Báo trào phúng.]]
* [[q:Ca_dao_Việt_Nam_châm_biếm,_hài_hước|Ca dao Việt Nam châm biếm]]
* [[Lộng ngữ]]
| 