Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Sô-cô-la”

n
Đã lùi lại sửa đổi của Bayes123 (Thảo luận) quay về phiên bản cuối của OctraBot
Nội dung được xóa Nội dung được thêm vào
Thay cả nội dung bằng “{{1000 bài cơ bản}}Tập tin:Chocolate.jpg|250px|nhỏ|phải|Sô-cô-la thường có ở dạng sô-cô-la trắng, sô-cô-la đen hay sô…”
Thẻ: Tẩy trống trang (hoặc lượng lớn nội dung) Soạn thảo trực quan
n Đã lùi lại sửa đổi của Bayes123 (Thảo luận) quay về phiên bản cuối của OctraBot
Dòng 1:
{{otheruses}}
{{1000 bài cơ bản}}[[Tập tin:Chocolate.jpg|250px|nhỏ|phải|Sô-cô-la thường có ở dạng sô-cô-la trắng, sô-cô-la đen hay sô-cô-la sữa]]
'''Sô-cô-la''' hay '''súc-cù-là''' (xuất phát từ [[tiếng Pháp]]: ''chocolat''; gốc [[tiếng Nahuatl]]: ''chocoatl'', "thức uống [[cacao]]") là một từ được dùng để diễn tả một loại [[thực phẩm|thức ăn]] (còn nguyên hay đã [[chế biến]]) được làm từ quả của cây [[cacao]]. Sô-cô-la là nguyên liệu cơ bản trong rất nhiều những loại [[kẹo]], [[kẹo sô-cô-la]], [[Kem (thực phẩm)|kem]], [[bánh quy]], [[bánh ngọt]],... [[Hương vị]] sô-cô-la là một trong số những hương vị được yêu thích nhất trên [[thế giới]].
*
 
== Nguồn gốc ==
Sô-cô-la được làm từ những hạt của cây cacao (tên khoa học là ''[[Theobroma cacao]]'', trong [[tiếng Hy Lạp]] ''Theobroma'' có nghĩa là "thức uống của các vị thần"<ref>{{chú thích web | url = http://www.wordinfo.info/words/index/info/view_unit/2421/?letter=B&spage=4 | tiêu đề = broma | author = | ngày = | ngày truy cập = 7 tháng 2 năm 2015 | nơi xuất bản = | ngôn ngữ = }}</ref>) được sấy khô và nghiền nhỏ. Nguồn gốc của cây cacao là từ [[Trung Mỹ]] và [[México|Mexico]], được những người [[Maya]] và [[Aztec]] bản xứ khám phá, nhưng ngày nay hầu hết những nước [[nhiệt đới]] đều có thể trồng được loại cây này. Những hạt cây cacao có một mùi vị đặc trưng (hơi đắng). Kết quả của quá trình đó được biết đến với tên gọi là "sô-cô-la", hay ở một số vùng khác trên thế giới là "cocao".
 
Sản phẩm từ hạt cacao được biết đến với những tên gọi khác nhau tại những vùng khác nhau trên [[Trái Đất]]. Đối với những nhà công nghiệp ở [[Bắc Mỹ]] phân loại các sản phẩm của cacao như sau:
* [[Bột cacao]] là phần nhân đặc của hạt được nghiền mịn, ép bơ.
* [[Bơ cacao]] là phần chất béo bên trong hạt được ép từ bột của hạt
* Sô-cô-la là hỗn hợp giữa hai thành phần trên cùng đường, sữa
 
[[Tập tin:Hot chocolate.jpg|nhỏ|phải|Sô-cô-la nóng với lớp kem ở trên]]
Sô-cô-la là hỗn hợp giữa cocao và bơ cacao, được cho thêm [[Đường (chất)|đường]], [[sữa]], và những chất khác vào, cuối cùng được đóng thành dạng những thanh. Sô-cô-la còn có thể được chế thành thức uống (được gọi là ''cacao'' hay ''sô-cô-la nóng''). Thức uống như thế đầu tiên được người Aztec và người Maya phát minh ra đầu tiên rồi được lan truyền rộng rãi khắp [[châu Âu]].
 
Sô-cô-la còn được đóng thành những dạng hình thù khác nhau, từ người, thú vật, đồ vật để chào mừng những sự kiện khác nhau như hình con [[thỏ]] hay [[trứng]] cho ngày [[lễ Phục Sinh]], hình [[ông già Noel]] cho ngày [[lễ Giáng Sinh]] và hình trái tim cho [[ngày Valentine]].
 
== Các loại sô-cô-la ==
 
=== Phân loại ===
[[Tập tin:Bowl of truffles.jpg|300px|nhỏ|Kẹo sô-cô-la thường có một lớp vỏ kẹo bên ngoài và một lớp nhân mềm bên trong]]
Sô-cô-la là một trong những loại nguyên liệu phổ biến và có ở nhiều dạng khác nhau. Sự khác nhau về dạng và mùi vị là do sự pha trộn các thành phần khác nhau hay cũng có thể do [[nhiệt độ]] và [[thời gian]] nướng hạt ca-cao.
 
* '''Sô-cô-la đắng''', hay bột sô-cô-la: là loại sô-cô-la nguyên chất, đậm mùi và có vị đắng tự nhiên của cây cacao. Sau khi được trộn với đường, nó là nguyên liệu của những sản phẩm bánh có chứa sô-cô-la khác như bánh ngọt, bánh quy...
* '''Sô-cô-la đen''' là sô-cô-la không pha lẫn [[sữa]]. Đôi khi nó còn được gọi là "sô-cô-la nguyên chất". [[Chính quyền Hoa Kỳ|Chính phủ Hoa Kì]] quy định phải có ít nhất 15% chất sô-cô-la đặc, còn ở [[châu Âu]] thì quy định là 35%
* '''Sô-cô-la sữa''' là sô-cô-la được pha lẫn với [[bột sữa]] hay sữa đặc nhằm tạo vị ngọt. Chính phủ Mỹ quy định ít nhất phải có ít nhất 10% chất sô-cô-la đặc, còn [[Liên minh châu Âu|EU]] thì quy định là 25%
* '''Sô-cô-la ngọt vừa''' thường được dùng trong nấu ăn. Nó chính là sô-cô-la đen với hàm lượng đường rất cao bên trong
* '''Sô-cô-la ngọt đắng''' là một loại sô-cô-la chứa đường, nhiều bơ ca-cao hơn, ngoài ra còn chứa thêm [[lecithin]] và [[vani]]. Rất nhiều hãng sản xuất thường ghi trên bao bì hàm lượng ca-cao chứa bên trong. Có một quy luật như sau: càng nhiều ca-cao thì sô-cô-la sẽ càng đắng.
* '''Couverture''' là một loại sô-cô-la chứa nhiều bơ ca-cao hơn. Những loại này có chứa rất nhiều ca-cao (hơn 70%) và có hàm lượng chất béo cao (30-40%)
* '''Sô-cô-la trắng''' là bơ ca-cao được pha chế mà không có ca-cao đặc
* '''Bột ca-cao''' là loại ca-cao đặc gần như [[nguyên chất]] mà không có bơ ca-cao. Bột ca-cao có màu nhạt, có tính axit và mùi sô-cô-la rất mạnh. Người ta thường dùng bột ca-cao khi làm bánh cùng với [[bột nở]]. Do bột nở là một loại [[baz]]{{fact|date=7-2014}} nên chúng sẽ giúp cho bánh có độ xốp. Bột ca-cao có thể được chế tạo theo hai trường phái: tự nhiên hay theo kiểu Hà Lan. Bột ca-cao kiểu Hà Lan thường được xử lí với [[bazơ|kiềm]] trước khi thành phẩm nên người ta thường dùng nó để làm những thức uống mặc dù quá trình xử lý đó phần nào đã phá hỏng hương vị của sô-cô-la.<ref>{{Chú thích web | url=http://lowfatcooking.about.com/od/healthandfitness/a/chochealth.htm | title=Liệu sô-cô-la có thể là một loại thức ăn tốt hay không? | accessdate=2006-03-03}}</ref>
* '''Hỗn hợp''' là một từ chuyên môn được dùng để chỉ hỗn hợp ca-cao với [[chất béo thực vật]] thay cho bơ ca-cao. Loại này thường được dùng để bao phủ những [[Sô-cô-la thỏi|thanh kẹo sô-cô-la]] thành phẩm, nhưng ở Hoa Kì, nó cũng được dùng để làm những thanh kẹo sô-cô-la.
 
Những hương vị khác nhau như [[bạc hà]], [[cam]], [[dâu]], thường được thêm vào kẹo. Ngoài ra, những thành phần phụ thường thấy như [[lạc|đậu phộng]], [[đào lộn hột|điều]], [[quả|trái cây]], [[caramel]],...
 
=== Định nghĩa ===
[[Tập tin:Chocolate Valencia.jpg|nhỏ|250px|Sô-cô-la có thể được đúc thành những thanh kẹo hay còn có thể được điêu khắc, như trong nghệ thuật Tây Ban Nha]]
Nếu nói theo một cách chặt chẽ, sô-cô-la là những sản phẩm chứa 99% chất ca-cao đặc và/hoặc bơ ca-cao. Bởi vì chúng được dùng rất nhiều trong những loại thức ăn khác nhau, sự giảm giá thành của sô-cô-la sẽ ảnh hưởng rất nhiều đến nền công nghiệp. Vì thế, người ta thường thêm vào những [[gia vị]], thành phần khác nhau có tác dụng thay thế ca-cao, hay thay thế ca-cao đặc và bơ ca-cao bằng những nguyên liệu khác rẻ tiền hơn. Vì vậy, có những bất đồng ngay trong các nước EU về vấn đề định nghĩa sô-cô-la.
 
* Một số người muốn áp dụng định nghĩa trên một cách chặt chẽ cho tất cả các loại sô-cô-la. Khi đó, sô-cô-la thành phẩm có dạng như những mảnh bơ thực vật có mùi, màu nâu đậm. Ở một số quốc gia yêu cầu phải chứa trên 50-70% sô-cô-la đặc, không có chất phụ gia khác. Tuy nhiên, sô-cô-la như trên rất khó tìm và có giá rất cao.
* Một số khác thì tin rằng sô-cô-la chỉ mùi đặc trưng của sô-cô-la, được chiết xuất từ bơ ca-cao hay ca-cao đặc mà thôi, và ngay cả những hợp chất tạo mùi sô-cô-la nhân tạo. Những loại thức ăn mang mùi sô-cô-la thường có từ sô-cô-la đi kèm (như bánh sô-cô-la, kem sô-cô-la, sữa sô-cô-la...)
 
Những tập đoàn công nghiệp hiện nay có xu hướng thay thế lượng bơ ca-cao trong kẹo sô-cô-la bằng cách sử dụng [[polyglycerol polyricinoleate]] (PGPR), vốn là một chất dẫn xuất từ dầu bôi trơn nhằm giả lập cảm giác ở miệng khi tiếp xúc với chất béo.
 
==Sản xuất==
{{Xem thêm|Trẻ em và việc sản xuất cacao}}
[[Tập tin:Cocoa Pods.JPG|nhỏ|upright|Sô-cô-la được làm từ hạt ca cao. Trong ảnh là vỏ quả ca cao ở các giai đoạn chín khác nhau.]]
Gần 2/3 sản lượng cacao trên toàn thế giới được sản xuất ở Tây Phi, với khoảng 43% từ [[Bờ Biển Ngà|Côte d'Ivoire]],<ref name="AriyoshiRarestAloha">{{Chú thích web|first=Rita|last=Ariyoshi|url=http://www.spiritofaloha.com/features/0907/rarest.html|archiveurl=http://web.archive.org/web/20071018033010/http://www.spiritofaloha.com/features/0907/rarest.html|archivedate=2007-10-18|title=The Rarest Chocolate in the World - Surprise: It’s made in Hawai‘i|publisher=Spirit of Aloha|accessdate=ngày 2 tháng 5 năm 2007}}</ref> ở đây lao động trẻ em được sử dụng rất nhiều vào việc thu hoạch sản phẩm.<ref name="BBC">{{Chú thích báo|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/africa/2042474.stm |title=Africa &#124; Meeting the 'chocolate slaves' |publisher=BBC News |date=ngày 13 tháng 6 năm 2002 |accessdate=ngày 22 tháng 1 năm 2010}}</ref><ref name="American University">{{Chú thích web|url=http://www1.american.edu/ted/chocolate-slave.htm |title=Chocolate and Slavery |publisher=.american.edu |date= |accessdate=ngày 22 tháng 1 năm 2010}}</ref> Theo Tổ chức Cacao thế giới, khoảng 50 triệu người trên khắp thế giới sống nhờ vào các hoạt động liên quan đến cacao.<ref name="pantograph">{{Chú thích web|first=Andrew|last=Bridges|url=http://www.pantagraph.com/articles/2007/08/07/money/doc46b877b718f6e292646985.txt|title=Sides square off in chocolate fight|publisher=[[Pantagraph]]|accessdate=ngày 17 tháng 5 năm 2008}}</ref>
 
== Các nhãn hiệu Sô-cô-la nổi tiếng ==
* [[Barry Callebaut]] (tập đoàn lớn nhất hiện nay, trụ sở tại [[Zürich|Zurich]])
* [[Cadbury Schweppes]]
* [[Fazer]]
* [[Godiva (sô-cô-la)|Godiva]] ([[Godiva|Lady Godiva]])
* [[Hershey]]
* [[Mars, Incorporated|Mars]]
* [[Nestlé]]
 
==Đối với sức khỏe==
{{chính|Ảnh hưởng của Sô-cô-la đến sức khỏe}}
Chocolate có những tác động tích cực và tiêu cực đến sức khỏe. Sô-cô-la trắng khi ăn thường cho cản giác sảng khoái, [[Cacao đen]] có thể có tác động tích cực đến [[hệ tuần hoàn]].<ref name="dark">{{Chú thích web|first=Daniel J.|last=DeNoon|url=http://www.webmd.com/diet/news/20030827/dark-chocolate-is-healthy-chocolate|title=Dark Chocolate Is Healthy Chocolate|publisher=[[WebMD]]|accessdate=ngày 20 tháng 5 năm 2008}}</ref> Các tác động có thể có khác đang trong giai đoạn [[nghiên cúu cơ bản]] như [[chống ung thư]], [[nootropic|kích thích não]], [[thuốc trị ho|trị bệnh ho]] và [[chống tiêu chảy]].<ref>{{Chú thích báo|first=Marjorie|last=Ingall|url=http://www.cnn.com/2006/HEALTH/12/20/health.chocolate/|title=Chocolate can do good things for your heart, skin and brain|publisher=[[CNN|CNN Health]]|accessdate=ngày 20 tháng 5 năm 2008}}</ref>
 
Chocolat hấp thụ chì từ môi trường trong quá trình sản xuất và có ảnh hưởng nhỏ đến [[ngộ độc chì]] trong một số loại sản phẩm của chocolate. Hàm lượng chì trung bình trong bánh cacao là rất thấp ≤ 0.5&nbsp;ng/g, là một trong những giá trị thấp nhất của thực phẩm từ thiên nhiên được báo cáo.
 
== Đọc thêm ==
* {{Chú thích sách | last = Coe | first = Sophie D. | coauthors = [[Michael D. Coe]] | title = The True History of Chocolate | edition = | publisher = Thames & Hudson | year = 2000 | isbn = }}
* {{Chú thích sách | last = Almond | first = Steve | authorlink = Steve Almond | title = [[Candyfreak|Candyfreak: A Journey Through the Chocolate Underbelly of America]] | publisher = [[Algonquin Books]] | year = 2004 | isbn = 1-565-12421-9}}
* {{Chú thích sách | last = Doutre-Roussel | first = Chloe | title = The Chocolate Connoisseur | publisher = Piatkus | year = 2005 | isbn = 1-585-42488-9}}
* {{Chú thích sách | last = Lebovitz | first = David | title = The Great Book of Chocolate | publisher = [[Ten Speed Press]] | year = 2004 | isbn = 1-580-08495-8}}
* {{Chú thích sách | last = McNeil | first = Cameron | title = Chocolate in Mesoamerica: A Cultural History of Cacao | publisher = [[University of Florida Press]] | year = 2006 | isbn = 0-813-02953-8 }}
* {{Chú thích sách | last = Off | first = Carol | authorlink = Carol Off | title = Bitter Chocolate: Investigating the Dark Side of the World's Most Seductive Sweet | publisher = [[Random House]] | year = 2006 | isbn = 1-595-58330-0 }}
* {{Chú thích sách | last = Wolfe | first = David | coauthors = [[Shazzie]] | title = [http://www.amazon.co.uk/dp/0954397711 Naked Chocolate] | publisher = Rawcreation | year = 2005 | isbn = 1-556-43731-5}}
 
== Ghi chú ==
{{cookbook}}
{{wiktionarypar|sô-cô-la}}
{{wikiquote}}
{{commonscat|Chocolate}}
{{Tham khảo}}