Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Dị thường từ”

Trong [[địa vật lý]], '''dị thường từ''' là sự biến động cục bộ [[từ trường Trái Đất]] do các thay đổi về hóatừ họctính hay từhóa tínhhọc của đất đá. Việc thành lập bản đồ dị thường cho một khu vực nhằm phát hiện các cấu trúc bên dưới các lớp vật liệu. Có một sự tương đối về ''kích thước'' dị thường. Các dị thường rộng lớn liên quan đến đối tượng nằm sâu hay trải rộng như các mảng đất đá lớn, gọi là dị thường khu vực (Regional). Các dị thường chiếm diện tích nhỏ hơn là dị thường địa phương (Local), và nhỏ nữa - dị thường cục bộ, có nguồn gốc nằm nông.

Trong [[Vật lý Địa cầu]], nghiên cứu dị thường khu vực, ví dụ các thay đổi [[từ trường]] ở dạng dải song song với các [[sống núi giữa đại dương]] dưới đáy biển là dấu hiệu quan trọng trong học thuyết [[tách giãn đáy đại dương|tách giãn đáy biển]], phần trọng tâm của [[kiến tạo mảng]].

Trong [[Địa vật lý Thăm dò]], nghiên cứu dị thường địa phương như dị thường [[Thạch Khê]] (tỉnh Hà Tĩnh) đã xác định được mỏ sắt lớn nhất Đông Nam Á bị phủ bởi đất cát ven biển. Nghiên cứu dị thường cục bộ thực hiện ví dụ tại bãi [[bom]] [[mìn]] do [[chiến tranh]] để lại, để biết chính xác [[vật chưa nổ]] (UXO) mà khai quật và phá hủy.

Dị thường từ nói chung là một phần nhỏ của từ trường. [[Từ trường Trái Đất]] là đại lượng vec-tơ, giá trị toàn phần dao động từ 25.000 đến 65.000 nano Tesla (nT)<ref>"Geomagnetism Frequently Asked Questions". National Geophysical Data Center. Truy cập ngày 21 tháng 10 năm 2013.</ref>. Để đo dị thường, các [[máy đo từ]], còn gọi là Từ[[từ kế]], phải có độ nhạy nhỏ hơn 10 nT và thường phải định hướng đầu thu, còn gọi là Cảm biến, thích hợp. Có ba loại [[máy đo từ]] chính được sử dụng trong đo [[từ trường Trái Đất]]:

* ''[[Máy đo từ fluxgate]]'' được phát triển trong [[Thế chiến II]] để phát hiện [[tàu ngầm]]. Máy đo thành phần trường dọc theo trục vật lý của đầu thu, do đó đầu thu cần phải được định hướng. Trên mặt đất, đầu thu được định hướng theo phương thẳng đứng, và gọi là đo thành phần Z (của vec-tơ trường từ). Hiện nay máy này ít được dùng.

* ''[[Máy đo từ tuế sai proton,]]'' còn gọi gọn là '''[[Máy đo từ tuế sai proton]]''', đo giá trị toàn phần trường, có độ nhạy cỡ 0,1 - 1 nT, Các máy thế hệ mới dùng từ hóa tần cao thì đạt độ nhạy 0,001 nT. Mỗi lần đo mất cỡ 1-3 giây. Kết quả đo không phụ thuộc định hướng đầu thu, tuy nhiên để có tín hiệu tuế sai mạnh thì trục vật lý của đầu thu cần định hướng gần vuông góc với phương trường. Nó được sử dụng trong hầu hết các cuộc khảo sát mặt đất và máy bay, ngoại trừ đo trong giếng khoan và trong khảo sát đo trường độ phân giải cao.

* ''[[Máy đo từ kiểulượng bơm quang học,tử]]'' còn gọi gọn là '''[[Máy đo từ lượngkiểu tử]]'''bơm quang học, trong đó sử dụng hơi [[kim loại kiềm]] (thường dùng [[Rubidi]] hay [[Cesium]], và do đó gọi gọn là Máy đo từ Rubidi hay Máy đo từ Cesium), có độ nhạy dưới 0,001 nT. Mỗi giây có thể đo vài chục lần. Máy được sử dụng trên các vệ tinh và trên máy bay.

Do tác động của nhiều hiện tượng trong vũ trụ mà trường [[từ trường Trái Đất]] luôn luôn biến đổi. Để thu được giá trị chân thực của dị thường từ, phải xác định và loại bỏ các biến đổi đó ra khỏi giá trị đo. Những biến đổi giá trị trường từ Trái Đất có:

Trong Đo từ đường bộ, còn gọi là đo từ trên mặt đất, phép đo thực hiện tại các điểm đo (tiếng Anh: Station), nằm cách nhau 10 – 60 m dọc theo các tuyến đo (tiếng Anh: Line). Máy đo đường bộ hiện được thiết kế có kèm đo tọa độ theo GPS và có bộ nhớ lớn, nên có thể "đến và bấm nút" và có thể đo theo hành trình cong.

Để tránh nhiễu do các vật thể ở mặt đất có từ tính, sắt, niken,... gây ra, đầu thu được lắp vào thanh nhựa và nâng lên cao trên đỉnh đầu người đo máy. Người đo không được cầm theo chìa khóa, dao, [[la bàn]],... Nếu vật gây nhiễu quá lớn thì cần dịch ra đo tại điểm đủ xa nó.

Trong Đo từ bằng máy bay ([https[://en.wikipedia.org/wiki/Aeromagnetic_survey:Aeromagnetic survey|Aeromagnetic survey]]) thì dùng [[máy bay]] cánh quạt hoặc trực thăng, bay đo trên đất liền hoặc trên biển. Tùy theo diện tích khảo sát, nhiệm vụ và mức độ chi tiết yêu cầu, mà có những lựa chọn máy bay, số máy đo từ, mạng lưới bay đo khác nhau. Máy bay là vật nhiễm từ, có tác động đến kết quả đo từ trường khác nhau tùy theo phương vị đường bay, nên khi khảo sát phải bố trí các tuyến bay kiểm tra vuông góc với các tuyến chính, và bố trí 1 điểm bay 4 hướng gọi là "bay deviation" để xác định giá trị hiệu chỉnh theo hướng bay.<ref>Quy phạm đo địa vật lý máy bay. Tổng cục Địa chất và Khoáng sản Việt Nam, 1987</ref>

Trong khảo sát [[địa chất]] tổng quát và trong hỗ trợ tìm [[dầu khí]], thì dùng [[máy bay]] cánh quạt, bay theo mạng lưới thưa và giữ cố định cao bay ở tầm 100-500m. Ở một số nước như Canada, cơ quan chính phủ đã thực hiện các cuộc khảo sát có hệ thống các khu vực rộng lớn. Tại miền bắc Việt Nam, với sự trợ giúp của Liên Xô cũ, đã hoàn thành đo từ bằng [[máy bay]] năm 1960. Tại miền nam Việt Nam, Hải quân Mỹ đã đảm nhận bay đo trên đất liền và [[thềm lục địa]] năm 1964.

Trong khảo sát chi tiết và tìm kiếm khoáng sản, thì rất đa dạng các chọn lựa, và thường đo cùng với các phương pháp [[địa vật lý]] khác, tạo thành tổ hợp. Vùng đo là vùng núi, nên việc bám giữ độ cao bay nhỏ đòi hỏi trình độ cao của phi công. Các [[trực thăng]] có thể bay thấp và bám độ cao tốt, nhưng chi phí bay cao.

Đo từ bằng [[tàu thủy]] luôn là thành phần trong khảo[[địa sátvật lý biển]], bằngthực hiện trên tàu biển để nghiên cứu [[địa chất biển]] hoặc tìm kiếm [[khoáng sản]].

Để thu được số liệu dị thường từ thật sự, cần hiệu đính loại bỏ biến thiên và phần [[trường bình thường]]. Bản đồ trường từ [[trường bình thường]] do cơ quan khoa học hữu trách lập và cung cấp.

Số liệu được vẽ thành bản đồ đẳng trị, thực hiện bằng các phần mềm như [http://www.goldensoftware.com/products/surfer ''Surfer'']. Bản đồ náy là tài liệu cơ sở để đánh giá quy mô, nguồn gốc dị thường và các xử lý tiếp theo.