Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Cộng hòa Ả Rập Sahrawi Dân chủ”

Nội dung được xóa Nội dung được thêm vào
Không có tóm lược sửa đổi
Dòng 16:
Đứng hàng dân số ước lượng = 237 |
Mật độ dân số = 1,9 |
Đơn vị tiền tệ = [[Peseta]] (tại khu vực do Cộng hòa Dân chủ Xarauy kiểm soát), [[Dirham]] (tại khu vực do Ma rốcMaroc kiểm soát) |
Dấu đơn vị tiền tệ = |
Mã đơn vị tiền tệ = MAD |
Dòng 22:
Tên vùng Internet = không có |
Mã số điện thoại = 212 |
Ghi chú = Trên 80% diện tích nằm dưới quyền kiểm soát của Vương quốc Ma rốcMaroc, 20% diện tích còn lại dưới quyền của Cộng hòa Dân chủ Ả Rập Xarauy.
}}
'''Cộng hòa Dân chủ Ả Rập Xarauy''' ([[tiếng Ả Rập]]:'الجمهورية العربية الصحراوية الديمقراطية‎) là một quốc gia chưa hoàn toàn được công nhận,. vốnQuốc gia này tuyên bố chủ quyền toàn vùng [[Tây Sahara]], vốn đang bị [[Maroc]] kiểm soát 80% lãnh thổ, còn chính phủ phải lưu vong. Thủ phủ: [[El Aaiún|El Aaiun]]. [[Mặt trận Politsario]] tuyên bố thành lập nhà nước vào năm 1976 và hiện nhà nước đó được [[Liên minh châu Phi|Liên minh Châu Phi]] cũng như 27 nước trên thế giới công nhận.
__TOC__
== Lịch sử ==
Dòng 39:
[[Người Tây Ban Nha]] chỉ có thể tái lập được quyền thống trị với sự hỗ trợ của [[Pháp]] vào năm 1958, và bắt tay vào một chiến thuật cứng rắn để trả thù hướng về vùng nông thôn, dùng vũ lực buộc định cư nhiều người du cư trước đây của Sahara thuộc Tây Ban Nha và tăng cường [[đô thị hóa]], trong khi nhiều người khác bị buộc đi đày đến Maroc. Trong cùng năm đó, Tây Ban Nha trả tỉnh [[Tarfaya]] và [[Tantan]] cho [[Maroc]].
 
Vào thập niên 1960, Maroc tiếp tục tuyên bố chủ quyền ở Sahara thuộc Tây Ban Nha và thành công trong việc liệt vùng đất này vào danh sách các vùng lãnh thổ cần phải phá bỏ chế độ thuộc địa. Vào năm 1969, Tây Ban Nha trả cho [[Maroc]] cùngvùng [[Ifni]], điều này sẽ duy trì sự quản lý của Tây Ban Nha đối với Sahara thuộc Tây Ban Nha.
 
Vào năm 1967, sự thuộc địa hóa của Tây Ban Nha lại bị thách thức lần nữa bởi một phong trào phản kháng ôn hòa, [[Harakat Tahrir]], yêu cầu kết thúc sự chiếm đóng. Sau sự đàn áp bạo lực vào năm 1970 [[Zemla Intifada]], chủ nghĩa quốc gia Sahrawi quay trở về nguồn gốc quân sự của nó, với việc thành lập Mặt trận Polisario vào năm 1970.
Dòng 48:
 
=== Yêu cầu độc lập ===
Tuy nhiên, ngay trước cái chết của nhà độc tài [[người Tây Ban Nha]] [[Francisco Franco]] vào mùa đông năm 1975, Tây Ban Nha phải đương đầu với một chiến dịch đòi lãnh thổ mạnh mẽ của Maroc, và sự mở rộng ít hơn của [[Mauritanie]], nổi lên tột cùng trong Cuộc [[Diễu hành Xanh]].
 
Tây Ban Nha khi đó đã rút quân đội và người định cư của mình ra khỏi lãnh thổ, sau khi đàm phán vào năm 1975, một thỏa thuận tay ba với [[Maroc]] và [[Mauritanie]], từ đó cả hai nước sẽ cùng điều hành khu vực này.
Dòng 61:
Trong một thập kỉ qua, Liêp hiệp quốc thất bại trong cuộc tổ chức cuộc trưng cầu ý dân; những tranh cãi về tư cách cử tri là trở ngại chính và Maroc phản đối cuộc trưng cầu ý dân.
 
[[Tháng tám|Tháng 8]] năm [[2001]], [[James A. Baker]], đặc phái viên của [[Liên Hiệp Quốc]] ở XarauySahrawi đề nghị thay vì tổ chức cuộc trưng cầu ý dân về vấn đề độc lập, Xarauy được xem như là vùng tự trị của Maroc. Chính quyền Xarauy phản đối và cho rằng đề nghị này trái ngược với lời hứa trước đây của [[Liên Hiệp Quốc]] là tổ chức một cuộc [[trưng cầu dân ý|trưng cầu ý dân]] về [[quyền tự quyết]].
 
Sau khi tuyên bố thành lập, Cộng hòa Dân chủ Ả Rập XarauySahrawi được trên 70 nước (trong đó có [[Việt Nam]] năm 1979), chủ yếu là các nước [[châu Phi]] và [[Mỹ Latinh]] công nhận (chưa có nước lớn nào công nhận Cộng hòa Dân chủ Ả Rập XarauySahrawi). Nhưng những năm gần đây đã có trên 20 nước rút sự công nhận Cộng hòa Dân chủ Ả Rập Xarauy trong đó đáng chú ý là [[Ấn Độ]] vì Cộng hòa Dân chủ Ả Rập Xarauy thực sự yếu, nội bộ bị các lực lượng thân [[Maroc|Ma rốc]] chia rẽ, phân hoá. Gần đây nhiều lãnh đạo cao cấp của Cộng hòa Dân chủ Ả Rập Xarauy đã chạy sang Ma rốc, ngoài ra Cộng hòa Dân chủ Ả Rập XarauySahrawi lại thiếu sự hỗ trợ mạnh mẽ và hiệu quả của quốc tế, kể cả Liên Hiệp Quốc. Còn [[AngeriaAlgérie]], nước đỡ đầu của Cộng hòa Dân chủ Ả Rập XarauySahrawi, do tình hình trong nước khó khăn, lại chịu nhiều áp lực trong việc ủng hộ Cộng hòa Dân chủ Ả Rập XarauySahrawi nên buộc phải điều chỉnh chính sách, không ủng hộ và giúp Cộng hòa Dân chủ Ả Rập XarauySahrawi mạnh mẽ như trước.<ref>The World Factbook</ref>
 
[[Liên Hiệp Quốc]] xem [[Sahara thuộc Tây Ban Nha]] cũ là một lãnh thổ phi thực dân, với Tây Ban Nha là quyền lực điều hành hình thức. Những nỗ lực hòa bình của Liên Hiệp Quốc đã nhắm tới tổ chức một cuộc trưng cầu ý dân về sự dộc lập trong dân cư [[Sahrawi]], nhưng điều này vẫn chưa diễn ra. Liên minh châu Phi và trong lịch sử đã có ít nhất 41 chính phủ nhìn nhận lãnh thổ có chủ quyền, mặc dù bị chiếm đóng, là quốc gia dưới tên Cộng hòa Dân chủ Ả Rập Sahrawi (SADR), với một chính phủ lưu vong do Mặt trận Polisario hỗ trợ.<ref name="dulichhue.com.vn">http://dulichhue.com.vn/gioi-thieu-dat-nuoc---con-nguoi-tay-sahara-575.html</ref>
 
== Về giải pháp cho vấn đề Xarauy ==
Năm 1991, [[Liên Hiệp Quốc]] đưa ra Nghị quyết số 690, vạch kế hoạch tổ chức [[trưng cầu dân ý]] để nhân dân Tây Xarauy tự quyết định: độc lập hay sáp nhập vào Ma rốc. Nhưng hơn 10 năm nay, giải pháp này không thực hiện được do [[Maroc|Ma rốc]] và [[Mặt trận Polisario]] bất đồng về thành phần cử tri và thể thức [[trưng cầu dân ý]].
 
Tháng 7 năm 2002, [[Tổng Thư ký Liên Hiệp Quốc]] đưa ra một số giải pháp:
*Giải pháp Con đường thứ ba, theo đó XarauySahrawi sẽ được hưởng quyền tự trị, nhưng vẫn nằm trong [[Maroc|Ma rốc]].
*Giải pháp chia lãnh thổ XarauySahrawi giữa Ma rốcMaroc và Polisario.
*Trường hợp những giải pháp trên không được chấp nhận, Liên Hiệp Quốc cảnh báo sẽ rút hoàn toàn sự tham gia của mình khỏi giải pháp Xarauy.Sahrawi
 
Ngày [[31 tháng 7]] năm [[2003]], [[Hội đồng Bảo an Liên Hiệp Quốc|Hội đồng bảo an]] [[Liên Hiệp Quốc]] đã thông qua Nghị quyết 1495 kêu gọi Ma rốc và Polisario thực hiện kế hoạch hoà bình cho XarauySahrawi do James. Baker, Đặc phái viên của Tổng Thư ký Liên Hiệp Quốc về Xarauy soạn thảo và chỉnh sửa, thực chất dung hoà giải pháp Con đường thứ ba ([[Maroc|Ma rốc]] ủng hộ) và việc tổ chức [[trưng cầu dân ý]] (Polisario ủng hộ) với nội dung chính là thành lập một chính quyền tạm thời quản lý vùng này với một số quyền hạn chế (nắm hành chính địa phương, thuế, an ninh nội bộ) còn các quyền chủ quyền (ngoại giao, an ninh quốc gia, quốc phòng, nội vụ) do [[Maroc|Ma rốc]] nắm với mục tiêu xây dựng quy chế vĩnh viễn cho Cộng hòa Dân chủ Ả Rập XarauySahrawi bằng trưng cầu dân ý sau 5 năm. Kế hoạch này được Mặt trận Polisario, [[AngeriaAlgérie]], [[Anh]], [[Tây Ban Nha]] ủng hộ, nhưng bị [[Maroc|Ma rốc]], [[Pháp]] phản đối. [[Hoa Kỳ|Mỹ]] giữ thái độ trung lập, thực tế ủng hộ Ma rốc.Maroc
 
Cộng hòa Dân chủ Ả Rập Sahrawi (SADR) hiện đang gặp nhiều khó khăn: Hiện nay nước này chỉ kiểm soát được 35% lãnh thổ, còn Maroc kiểm soát 65%.
Cộng hòa Dân chủ Ả Rập Xarauy hiện đang gặp nhiều khó khăn: Hiện nay Cộng hòa Dân chủ Ả Rập Xarauy chỉ kiểm soát được 35% lãnh thổ, còn Ma rốc kiểm soát 65%. [[Tháng một|Tháng 1]] năm [[2003]], [[Campuchia]] tuyên bố không công nhận Cộng hòa Dân chủ Ả Rập Xarauy. Ngày [[26 tháng 10]] năm [[2004]], [[Serbia và Montenegro]] rút sự công nhận Cộng hòa Dân chủ Ả Rập Xarauy ([[Nam Tư]] cũ đã chính thức công nhận Cộng hòa Dân chủ Ả Rập Xarauy năm 1984). Ngày [[5 tháng 4]] năm [[2005]], [[Tổng thống]] [[Madagascar]] tuyên bố ngừng việc công nhận Cộng hòa Dân chủ Ả Rập Xarauy. Ngày [[17 tháng 3]] năm [[2006]], Bộ trưởng Ngoại giao [[Tchad]] tuyên bố: [[Chính phủ]] [[Tchad]] đã quyết định rút công nhận Cộng hòa Dân chủ Ả Rập Xarauy. Trong khi đó ngày [[15 tháng 9]] năm 2004]], [[Cộng hòa Nam Phi|Nam Phi]] lại công nhận và đặt quan hệ ngoại giao với Cộng hòa Dân chủ Ả Rập Xarauy (có thể do trụ sở Nghị viện [[Liên minh châu Phi]]-[[Au|AU]] nằm tại [[Cộng hòa Nam Phi|Nam Phi]] trong khi Cộng hòa Dân chủ Ả Rập Xarauy vẫn là thành viên của [[Au|AU]]). [[Kenya]] và Cộng hòa Dân chủ Ả Rập Xarauy (ngày [[25 tháng 6]] năm [[2005]]), [[Zambia]] và Cộng hòa Dân chủ Ả Rập Xarauy (ngày [[10 tháng 7]] năm [[2005]]) ra thông cáo chung thiết lập quan hệ ngoại giao cấp đại sứ. Ngày [[19 tháng 10]] năm [[2006]], [[Kenya]] lại ra thông cáo rút sự công nhận Cộng hòa Dân chủ Ả Rập Xarauy.
 
[[Tháng một|Tháng 1]] năm [[2003]], [[Campuchia]] tuyên bố không công nhận SADR.
[[Tháng sáu|Tháng 6]] năm [[2004]], [[James Baker]], đặc phái viên của [[Tổng Thư ký Liên Hiệp Quốc]] về Tây Xa-ha-ra từ chức, ông [[Alvaro de Soto]] thay thế, tuy nhiên vào [[tháng năm|tháng 5]] năm [[2005]], Alvaro được cử chức Đặc phái viên Tổng thư kí Liên Hiệp Quốc tại [[Trung Đông]] và sau đó vị trí Đặc phái viên Tổng Thư ký Liên Hiệp Quốc về Tây Sahara bị bỏ lửng cho đến cuối [[tháng bảy|tháng 7]] năm [[2005]] thì Tổng Thư ký Liên Hiệp Quốc cử [[Francesco Bastagli]] làm đại biện. Ngày [[1 tháng 10]] năm [[2005]], ông Bastagli, sau khi gặp Ngoại trưởng [[Algérie]], tuyên bố với giới báo chí: Kế hoạch Baker đã được Hội đồng bảo an Liên Hiệp Quốc nhất trí thông qua tháng 7 năm 2003 vẫn là tài liệu cơ bản để giải quyết vấn đề Tây Sahara, đồng thời khẳng định: Cuộc xung đột ở [[Tây Sahara]] là vấn đề phi thực dân hoá và nó thuộc về Uỷ ban phi thực dân hoá của [[Liên Hiệp Quốc]] (thực chất Nghị quyết ủng hộ kế hoạch Baker). [[Tháng mười|Tháng 10]] năm [[2005]], đặc phái viên mới của Tổng Thư ký Liên Hiệp Quốc là ông [[Peter Van Walsum]] trong chuyến thăm và làm việc tại [[Maroc|Ma rốc]], [[Algérie]] và [[Mauritanie]] đã nêu rõ: Giải pháp cho vấn đề này phải nằm trong chương trình nghị sự của Liên Hiệp Quốc, nó phụ thuộc vào ý chí của Tổng Thư ký Liên Hiệp Quốc cũng như sự quan tâm của các nhà lãnh đạo các nước trong việc đóng góp thiện chí tháo gỡ vấn đề này.
 
Ngày [[26 tháng 10]] năm [[2004]], [[Serbia và Montenegro]] rút sự công nhận SADR ([[Nam Tư]] cũ đã chính thức công nhận nước này năm 1984).
Ngày [[28 tháng 4]] năm [[2006]], Hội đồng bảo an Liên Hiệp Quốc thông qua Nghị quyết 1675 về Tây Sahara khẳng định lại lập trường về quyền tự quyết của nhân dân Xarauy được bày tỏ ý nguyện thông qua tổng tuyển cử có sự giám sát của lực lượng bảo vệ hoà bình Liên hiệp quốc, đề nghị các bên (Ma rốc và Mặt trận Polisario) và các Nhà nước trong khu vực tiếp tục hợp tác chặt chẽ với LHQ để chấm dứt tình trạng bế tắc hiện nay và hướng tới một giải pháp chính trị bền vững, công bằng, được các bên đồng thuận, kéo dài thời gian hoạt động của Phái đoàn Liên Hiệp Quốc về trưng cầu dân ý tại [[Tây Sahara]] đến ngày [[31 tháng 10]] năm [[2006]].<ref name="dulichhue.com.vn"/>
 
Ngày [[5 tháng 4]] năm [[2005]], [[Tổng thống]] [[Madagascar]] tuyên bố ngừng việc công nhận SADR
 
Ngày [[17 tháng 3]] năm [[2006]], Bộ trưởng Ngoại giao [[Tchad]] tuyên bố: [[Chính phủ]] [[Tchad]] đã quyết định rút công nhận SADR
 
Trong khi đó ngày [[15 tháng 9]] năm 2004]], [[Cộng hòa Nam Phi|Nam Phi]] lại công nhận và đặt quan hệ ngoại giao với SADR (có thể do trụ sở Nghị viện [[Liên minh châu Phi]] nằm tại [[Cộng hòa Nam Phi|Nam Phi]] mà SADR vẫn là thành viên của [[AU]]).
 
[[Kenya]] và SADR (ngày [[25 tháng 6]] năm [[2005]]), [[Zambia]] và SADR (ngày [[10 tháng 7]] năm [[2005]]) ra thông cáo chung thiết lập quan hệ ngoại giao cấp đại sứ.
 
Ngày [[19 tháng 10]] năm [[2006]], [[Kenya]] lại ra thông cáo rút sự công nhận SADR
 
[[Tháng sáu|Tháng 6]] năm [[2004]], [[James Baker]], đặc phái viên của [[Tổng Thư ký Liên Hiệp Quốc]] về Tây Xa-ha-raSahara từ chức, ông [[Alvaro de Soto]] thay thế, tuy nhiên vào [[tháng năm|tháng 5]] năm [[2005]], Alvaro được cử chức Đặc phái viên Tổng thư kí Liên Hiệp Quốc tại [[Trung Đông]] và sau đó vị trí Đặc phái viên Tổng Thư ký Liên Hiệp Quốc về Tây Sahara bị bỏ lửng cho đến cuối [[tháng bảy|tháng 7]] năm [[2005]] thì Tổng Thư ký Liên Hiệp Quốc cử [[Francesco Bastagli]] làm đại biện. Ngày [[1 tháng 10]] năm [[2005]], ông Bastagli, sau khi gặp Ngoại trưởng [[Algérie]], tuyên bố với giới báo chí: Kế hoạch Baker đã được Hội đồng bảo an Liên Hiệp Quốc nhất trí thông qua tháng 7 năm 2003 vẫn là tài liệu cơ bản để giải quyết vấn đề Tây Sahara, đồng thời khẳng định: Cuộc xung đột ở [[Tây Sahara]] là vấn đề phi thực dân hoá và nó thuộc về Uỷ ban phi thực dân hoá của [[Liên Hiệp Quốc]] (thực chất Nghị quyết ủng hộ kế hoạch Baker). [[Tháng mười|Tháng 10]] năm [[2005]], đặc phái viên mới của Tổng Thư ký Liên Hiệp Quốc là ông [[Peter Van Walsum]] trong chuyến thăm và làm việc tại [[Maroc|Ma rốc]], [[Algérie]] và [[Mauritanie]] đã nêu rõ: Giải pháp cho vấn đề này phải nằm trong chương trình nghị sự của Liên Hiệp Quốc, nó phụ thuộc vào ý chí của Tổng Thư ký Liên Hiệp Quốc cũng như sự quan tâm của các nhà lãnh đạo các nước trong việc đóng góp thiện chí tháo gỡ vấn đề này.
 
Ngày [[28 tháng 4]] năm [[2006]], Hội đồng bảo an Liên Hiệp Quốc thông qua Nghị quyết 1675 về Tây Sahara khẳng định lại lập trường về quyền tự quyết của nhân dân XarauySahrawi được bày tỏ ý nguyện thông qua tổng tuyển cử có sự giám sát của lực lượng bảo vệ hoà bình Liên hiệp quốc, đề nghị các bên (Ma rốc và Mặt trận Polisario) và các Nhà nước trong khu vực tiếp tục hợp tác chặt chẽ với LHQ để chấm dứt tình trạng bế tắc hiện nay và hướng tới một giải pháp chính trị bền vững, công bằng, được các bên đồng thuận, kéo dài thời gian hoạt động của Phái đoàn Liên Hiệp Quốc về trưng cầu dân ý tại [[Tây Sahara]] đến ngày [[31 tháng 10]] năm [[2006]].<ref name="dulichhue.com.vn"/>
 
== Chính trị ==
Tư cách pháp lý của lãnh thổ Tây Sahara và câu hỏi về chủ quyền của nó vẫn chưa được giải quyết, XarauySahrawi hiện vẫn là lãnh thổ đang tranh chấp giữa [[Maroc|Ma rốc]] và Mặt trận Polisario. Theo luật pháp quốc tế nó được coi là lãnh thổ dưới quyền của [[Liên Hiệp Quốc|Liên Hợp Quốc]].
 
Các bộ phận của XarauySahrawi dưới quyền kiểm soát của Ma rốcMaroc được chia thành một số tỉnh được cai trị và được xem như các bộ phận tách rời của vương quốc Ma rốc.Maroc
 
Chính phủ lưu vong của Cộng hòa Dân chủ Ả Rập XarauySADR là một hình thức của hệ thống nghị viện và cộng hòa tổng thống do Mặt trận Polisario lãnh đạo, nhưng theo hiến pháp, điều này sẽ được thay đổi thành một hệ thống chính trị [[hệ thống đa đảng|đa đảng]] khi nào Mặt trận Polisario kiểm soát được toàn bộ lãnh thổ Tây Sahara. Hiện nay, các trại tị nạn Tindouf ở [[Algérie]], dưới quyền điều khiển của Mặt trận Polisario. Mặt trận Polisario cũng kiểm soát một phần của Tây Sahara ở phía đông của Bức tường Ma rốcMaroc chia cắt lãnh thổ Tây Sahara, và nó được gọi là các vùng lãnh thổ giải phóng. Khu vực này có dân số rất nhỏ, ước tính khoảng 30.000 người du mục.
 
== Địa ==
Tây Sahara là vùng lãnh thổ phía Tây của [[Bắc Phi]], Bắc giáp [[Maroc]], Đông giáp [[Algérie]], Đông Nam giáp [[Mauritanie]], Tây giáp [[Đại Tây Dương]].
 
Hàng 98 ⟶ 112:
 
== Kinh tế ==
XarauySahrawi là vùng đất nghèo tài nguyên và thiếu các nguồn nước. Kinh tế phụ thuộc vào chăn nuôi du mục ([[dê]], [[cừu nhà|cừu]], [[lạc đà]]), khai thác [[phosphat]] và quặng [[sắt]], đánh bắt cá biển. Phần lớn [[thực phẩm]] phải [[nhập khẩu]]. Tất cả các hoạt động [[thương mại]] và [[kinh tế]] đều do [[chính phủ]] [[Maroc]] kiểm soát. [[Du lịch]] được khuyến khích phát triển. Phosphat và cá khô là hai mặt hàng [[xuất khẩu]] chính.
 
== Xem thêm ==