|
Sách hướng dẫn cách sửa đổi trong Wikipedia — Lời nói đầu
[[Tập tin:Sông Tô Lịch.jpg|nhỏ|phải|250px|Khu vực sông Tô Lịch nơi xảy ra sự kiện "thánh vật"]]
'''Thánh vật ở sông Tô Lịch''' là tên chuỗi bài viết được đăng trên báo ''Bảo vệ Pháp luật'' tại Việt Nam trong các số 13, 14, 15 ra từ ngày [[31 tháng 3]] đến [[14 tháng 4]] năm [[2007]].
Wikipedia là một bách khoa toàn thư được cộng tác sửa đổi mà chính bạn có thể đóng góp. Sách hướng dẫn này sẽ giúp bạn trở thành một cộng tác viên của Wikipedia.
Chuỗi bài viết này thống kê một loạt các sự việc không lành diễn ra trong cùng thời gian xử lý các di vật cổ, được phát hiện vào năm [[2001]] dưới lòng [[sông Tô Lịch]] tại [[Hà Nội]], [[Việt Nam]] mà có nhiều người cho rằng giữa các sự kiện này có mối liên hệ với nhau.
Các trang sách sau sẽ cung cấp cho bạn những hướng dẫn về hình thức và nội dung của các bài viết Wikipedia, đồng thời giới thiệu cộng đồng Wikipedia với bạn và các quy định và quy ước quan trọng của Wikipedia.
Đề tài này tiếp tục nổi lên sau khi bài báo của đội trưởng xây dựng, ông Nguyễn Hùng Cường, người trực tiếp phát hiện di vật cổ được đăng trên tờ báo ''Bảo vệ pháp luật'' của [[Viện Kiểm sát Nhân dân Tối cao (Việt Nam)|Viện Kiểm sát Nhân dân Tối cao Việt Nam]].
Đây là sách hướng dẫn những điều cơ bản, không phải là một tài liệu hướng dẫn chi tiết. Nếu bạn muốn hiểu tường tận hơn, có những liên kết đến những trang thông tin khác. Để đọc song song các trang đó cùng với sách này, bạn có thể mở chúng trong những tab khác hay cửa sổ khác của trình duyệt.
Liên quan những vấn đề trên, ngày [[9 tháng 5]] năm 2007, Chánh Thanh tra [[Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch (Việt Nam)|Bộ Văn hóa - Thông tin]] Việt Nam đã ra quyết định số 15/QĐ-XPHC xử phạt vi phạm hành chính trong hoạt động văn hóa thông tin đối với Tổng biên tập báo ''Bảo vệ Pháp luật'', với số tiền phạt là 20 triệu đồng <ref name=tn1/>.
Luôn có liên kết đến trang "chỗ thử", đó là nơi để bạn thực hành những gì vừa học được trong sách hướng dẫn. Hãy thử sửa và vọc tay thoải mái với nó! Sẽ không có ai nhắc nhở bạn nếu bạn làm lộn xộn "chỗ thử" trong lúc thử nghiệm cách sửa đổi.
Theo quyết định đó, Tổng biên tập báo ''Bảo vệ Pháp luật'' đã có hành vi "thông tin sai sự thật gây ảnh hưởng nghiêm trọng tới đời sống xã hội, không nộp lưu chiểu sản phẩm thông tin báo chí", hai hành vi này vi phạm Khoản 11 Điều 10 và Khoản 2 Điều 14 của nghị định 56/2006/NĐ-CP ngày 6/6/5006 của [[Chính phủ Việt Nam]] về xử phạt vi phạm hành chính trong hoạt động văn hóa thông tin <ref name=tn1/>.
Nào, hãy bắt đầu học cách sửa đổi!
==Tóm tắt các sự kiện được nêu ra trong báo==
Vào tháng 9 năm 2001, một đội thi công xây dựng<ref>Đội thi công số 12, Công ty xây dựng VIC</ref>, do ông Nguyễn Hùng Cường làm đội trưởng, thi công kè bờ, nạo vét một đoạn sông Tô Lịch thuộc phường Nghĩa Đô, [[cầu Giấy (quận)|quận Cầu Giấy]], Hà Nội - nơi đây xưa thuộc thôn Đoài Môn (nghĩa là "cửa phía Tây", một số người cho là Cửa Tây [[hoàng thành Thăng Long|thành Đại La]]). Trong quá trình thi công, đội đã tìm thấy một số di vật cổ, trong đó có tám bộ hài cốt, nhiều xương răng động vật (voi, ngựa, trâu), hơn mười cái liễn lớn nhỏ bằng sành, nhiều đồ gốm, đồ sắt, đồ dùng như bát đĩa, dao, liềm, kim khâu, một số mảnh gốm men ngọc đã bị vỡ được cho là thuộc đời [[nhà Trần]] và [[Nhà Lê sơ|Lê Sơ]], tiền cổ hình tròn có lỗ vuông. Tại khu vực này còn phát hiện thấy nhiều [[vật liệu xây dựng]] cổ xưa như ngói cổ, đá, nhiều gạch cổ, đặc biệt là [[gạch vồ]] thời [[nhà Lê sơ|nhà Lê]]. Quanh chỗ phát hiện hài cốt là các cọc [[gỗ lim]] đóng theo những hàng ngắn, bố trí lạ.
Với ngoại lệ là một số ít các trang bị khóa, mỗi trang đều có một tab "Sửa mã nguồn" cho phép bạn chỉnh sửa các trang đang tra cứu. Tính năng này cho phép bạn sửa nội dung cho chính xác hơn hay bổ sung các thông tin mới vào bài viết. Nếu bạn thêm thông tin mới, vui lòng cung cấp các nguồn mà bạn đã tham khảo để biết, bởi vì những câu từ thiếu nguồn gốc sẽ bị xóa.
Công trình được dừng lại một thời gian để các nhà khoa học nghiên cứu. Giám đốc [[Bảo tàng Hà Nội]] và các nhà khoa học được mời tới, trong đó có giáo sư [[Trần Quốc Vượng]]. Giáo sư Vượng cho rằng đây là trận đồ bát quái<ref>Bản vẽ một thể trận ngày xưa, có tám cửa tương ứng với tám quẻ bát quái; thường dùng để ví tình thế rắc rối, bế tắc, không có lối ra.</ref> yểm trấn giữ cửa thành Đại La từ [[thế kỷ 9|thế kỷ thứ 9]]. Trong quá trình thi công, ông đã thuật lại những hiện tượng:
* Các công nhân xây dựng gặp các hiện tượng như động kinh, mơ gặp ma.
* Thân nhân của họ gặp nhiều chuyện bất hạnh liên tiếp.
* Các công việc thi công không tiến triển được như [[đê]] đắp lên thì đê vỡ, kè thép không vỡ nhưng nước xói từ dưới lên, đặt đá xuống thì đá chìm, nhiều mũi khoan bị gãy nhanh khi khoan thăm dò ở giữa sông.
* Một số người khác có liên quan đến các di chỉ và những người được mời tới làm lễ giải bị ốm nặng hoặc chết trong vòng một vài tháng. Theo lời ông Nguyễn Hùng Cường, Thượng tọa Thích Viên Thành khảo sát xong và có nói sức ông không giải được nhưng vận ông đã hết và trách nhiệm vẫn phải làm, sau đó ba tháng thượng tọa Thích Viên Thành cũng qua đời.
* Cũng theo lời ông Nguyễn Hùng Cường, giáo sư Trần Quốc Vượng có đề cập đến lực lượng [[âm binh]] tại đây và dặn các công nhân phải cẩn thận kẻo ảnh hưởng đến sức khỏe và tính mạng...
Để thực hành sửa đổi, hãy vào chỗ thử và nhấn tab "Sửa". Khi bạn nhấn tab "Sửa", một cửa sổ soạn thảo chứa phần nội dung bằng văn bản của trang đó sẽ được mở. Hãy viết đại câu gì đó, hoặc chỉ cần thay thế phần văn bản đang có sẵn. Bây giờ, hãy ấn nút Lưu trang và xem kết quả hiện ra.
==Ý kiến==
[[Tập tin:Miếu sông Tô Lịch.jpg|nhỏ|phải|250px|Miếu thờ tại vị trí xảy ra sự kiện "thánh vật"]]
Các nhà khoa học, nghiên cứu lịch sử và các nhà nghiên cứu [[phong thủy]] Việt Nam khác cho rằng đây có thể là nơi trấn yểm của [[Cao Biền]]. Theo truyền thuyết, mục đích Cao Biền trấn yểm chặn [[long mạch]] là để làm cho đất cứng hơn cho thành xây lên không bị đổ, và cũng để ngăn chặn người tài sinh ra tại đất Việt <ref>{{citeweb| url =http://vietbao.vn/Xa-hoi/Chang-le-Thanh-lai-vat-Phat/65089989/157/| title = Chẳng lẽ Thánh lại vật Phật?
| publisher = Vietbao, 24/7/2007| accessdate =24/4/2010}}</ref>
Như vậy là bạn vừa trải qua bước thực hành sửa đổi đầu tiên (ở trên), còn lại hai bước mà bạn nên làm theo nếu bạn đang chỉnh sửa một bài viết hoặc trang nào đó khác mà mọi người sẽ đọc. Vậy hãy nhấn tab "Sửa" lần nữa, gõ thêm vài chữ, và làm thêm hai bước bổ sung.
Về các hiện tượng thân nhân của các công nhân xây dựng gặp nhiều chuyện bất hạnh liên tiếp, ông Đỗ Văn Ninh ([[Viện Sử học (Việt Nam)|Viện Sử học]] ([[Việt Nam]])) nói:
:''"Là người làm khảo cổ, đã từng tham gia đào hàng trăm ngôi mộ các loại, các thời, nhưng tôi và đồng nghiệp chưa ai bị ốm đau vì lý do khai quật mộ táng cả. Cho nên những trường hợp ốm đau, kể cả bị chết của công nhân và người nhà của họ ở công trường này, không nên tìm nguyên nhân ở những hài cốt tìm thấy dưới sông Tô Lịch"''<ref name=vne1/>.
Trước hết, với bất kỳ lần sửa đổi trang nào, sẽ được xem là một phép xã giao tốt nếu bạn giải thích lý do bạn thực hiện sửa đổi đó trong khung Tóm lược sửa đổi, nằm bên dưới cửa sổ soạn thảo. Lời giải thích đó chỉ cần ngắn gọn dễ hiểu là đủ rồi. Ví dụ: nếu đang sửa một lỗi chính tả, bạn chỉ cần gõ vào khung đó là "chính tả". Ngoài ra, nếu sửa đổi bạn thực hiện trong trang đó khá nhỏ, đơn giản như sửa lỗi chính tả và ngữ pháp, sẽ rất hữu ích nếu bạn đánh dấu vào ô "Đây là sửa đổi nhỏ". (Ô này chỉ xuất hiện nếu bạn đã đăng nhập.) Với sửa đổi trong chỗ thử, có lẽ bạn nên thêm vào khung Tóm lược sửa đổi là "Viết thử".
Còn quan điểm của Giáo sư [[Trần Quốc Vượng]] là ''"nên có những tìm hiểu, suy nghĩ thêm và đưa ra lời giải thích hợp lý"'' <ref name=vne1/>.
Soạn thảo trực quan là cách để bạn sửa một trang mà không cần biết về ngôn ngữ đánh dấu wikitext, qua tab "Sửa đổi". Nó hiển thị cho tất cả người dùng, kể cả người dùng chưa đăng nhập, nhưng bạn có thể vô hiệu hóa nó ở trang tùy chỉnh của mình một khi đã đăng nhập. Để biết cách sửa đổi bằng Soạn thảo trực quan, xem Wikipedia:Soạn thảo trực quan/Cẩm nang. (Lưu ý: Soạn thảo trực quan hiện vẫn đang trong giai đoạn thử nghiệm và không hoạt động với trình duyệt Internet Explorer).
Về hiện tượng việc thi công gặp khó khăn, theo nhà sử học [[Dương Trung Quốc]], một trong các cách giải thích có thể là do địa điểm thi công là nơi hợp thủy của 3 con sông nên có địa tầng không ổn định, dẫn tới việc khảo sát thiết kế, xây dựng dự án xây dựng tuyến kè không sát với thực tế; tuy nhiên, vì là nơi hợp thuỷ của ba dòng sông nên cũng có thể có yếu tố phong thuỷ. Ông không loại trừ khả năng đây là di tích của một sự yểm nào đó của thời kỳ tiền [[Thăng Long]] - thời [[Cao Biền]] làm [[Tiết độ sứ]]. Tuy nhiên ông cũng khẳng định:
:''"...Thế nhưng, vận nó vào giữa những yếu tố được giải thích dưới góc độ chuyên môn và hiện tượng xã hội gắn liền với vụ việc cụ thể thì tôi nghĩ rằng thiếu căn cứ. Không ai có thể kết luận được rằng, vì cái vùng đất ấy mà dẫn đến hệ quả mang tính chất thuần tuý là cái sự trả giá về mặt tâm linh..."'' <ref name=tp1/>
Soạn thảo trực quan là cách để bạn sửa một trang mà không cần biết về ngôn ngữ đánh dấu wikitext, qua tab "Sửa đổi". Nó hiển thị cho tất cả người dùng, kể cả người dùng chưa đăng nhập, nhưng bạn có thể vô hiệu hóa nó ở trang tùy chỉnh của mình một khi đã đăng nhập. Để biết cách sửa đổi bằng Soạn thảo trực quan, xem Wikipedia:Soạn thảo trực quan/Cẩm nang. (Lưu ý: Soạn thảo trực quan hiện vẫn đang trong giai đoạn thử nghiệm và không hoạt động với trình duyệt Internet Explorer).
==Tham khảo==
*Các bài viết trên báo Bảo vệ pháp luật: [http://www.baotructuyen.com/C409/A5242/ kỳ 1], [http://www.baotructuyen.com/C409/A5244/ kỳ 2], [http://www.baotructuyen.com/C409/A5245/ kỳ 3], [http://www.baotructuyen.com/C409/A5601/ kỳ 4]
*[http://vneconomy.vn/?home=detail&page=category&cat_name=05&id=47baa20efd8657 Tản mạn quanh sông Tô Lịch]
==Chú thích==
Liên kết các bài viết trong Wikipedia lại với nhau rất là quan trọng. Việc tạo một liên kết rất dễ dàng, cho phép người dùng chuyển ngay sang thông tin liên quan đến bài viết mà họ đang đọc, giúp tăng thêm tính hữu dụng của Wikipedia. Từ đầu quyển sách hướng dẫn này, bạn đã nhấp chuột vào liên kết màu xanh nào chưa? Nếu rồi thì bạn sẽ hiểu ngay sự quan trọng của liên kết trong Wikipedia!
{{Tham khảo|2|refs=
Cách tạo liên kết
Để tạo một liên kết đến các trang khác của Wikipedia (gọi là liên kết wiki), hãy kẹp nó giữa hai dấu ngoặc vuông đôi, giống thế này:
<ref name=tn1>
{{chú thích báo
|tác giả= Thông tấn xã Việt Nam
|tác phẩm= Báo Thanh Niên online (đăng lại)
|url= http://www.thanhnien.com.vn/news/pages/200719/192219.aspx
|tên bài= Về vụ đưa tin "Thánh vật sông Tô Lịch": Xử phạt hành chính Tổng biên tập Báo Bảo vệ Pháp luật
|ngày= 11 tháng 5 năm 2007
|ngày truy cập= 16 tháng 5 năm 2013}}
</ref>
[[Tiếng Anh]]
<ref name=vne1>
{{chú thích báo
|tác giả= Báo Văn Hóa, Báo Tiền Phong
|tác phẩm= Báo điện tử VnExpress (đăng lại)
|url= http://vnexpress.net/gl/khoa-hoc/2002/10/3b9c116d/
|tên bài= Di tích ở sông Tô Lịch có thể là cửa Tây La Thành
|ngày= 9 tháng 2 năm 2002
|ngày truy cập= 9 tháng 10 năm 2010}}
</ref>
sau khi bạn đã lưu các sửa đổi, người đọc sẽ thấy nó hiện ra như thế này: Tiếng Anh
<ref name=tp1>
{{chú thích báo
|tác giả= Lâm Sơn (báo Văn Hóa)
|tác phẩm= Báo Tiền Phong online (đăng lại)
|url= http://www.tienphong.vn/xa-hoi/81980/Ong-Duong-Trung-Quoc-noi-ve-Thanh-vat-o-song-To-Lich.html
|tên bài= Ông Dương Trung Quốc nói về 'Thánh vật' ở sông Tô Lịch
|ngày= 20 tháng 4 năm 2007
|ngày truy cập= 9 tháng 10 năm 2010}}
</ref>
}}
Nếu bạn đặt liên kết đến tên một bài viết, nhưng muốn nó hiện ra với một nội dung khác, bạn có thể làm như vậy bằng cánh thêm dấu gạch đứng (gọi là pipe trick) "|" phân ra hai tên (⇧ Shift + dấu gạch chéo ngược \ trên bàn phím, thường nằm bên trái nút ← đối với các bàn phím hệ tiếng Anh) để hiện văn bản thay thế. Ví dụ:
==Liên kết ngoài==
*[http://www.laodong.com.vn/NewsGrabber/News.aspx?newsid=177810 Thánh vật sông Tô Lịch - Phần II] đăng trên báo Lao Động ngày 19/04/2007.
*[http://www.laodong.com.vn/NewsGrabber/News.aspx?newsid=177810 Những người thi công sông Tô Lịch có dấu hiệu rối loạn phân ly tập thể] đăng trên báo Lao Động ngày 25/04/2007.
*[http://suctrevietnam.com/Web/TinTuc/Content.aspx?distid=34794 Thánh vật ở sông Tô Lịch - Phần III]
[[Tiếng Anh|ngôn ngữ phổ biến nhất thế giới]]
[[Thể loại:Lịch sử Hà Nội]]
[[Thể loại:Sông Tô Lịch]]
sẽ hiển thị thế này: ngôn ngữ phổ biến nhất thế giới
[[Thể loại:Scandal Việt Nam]]
Bạn cũng có thể tạo liên kết đến một mục nhất định trong bài viết, ví dụ:
[[tiếng Anh#Sự thông dụng của tiếng Anh|sự thông dụng của tiếng Anh]]
nó sẽ hiện ra thế này, bạn thử nhấp chuột vào sẽ chuyển trực tiếp đến mục "Sự thông dụng của tiếng Anh": sự thông dụng của tiếng Anh
Nếu bạn muốn phần nội dung có liên kết khi hiện ra được in đậm hay in nghiêng, hãy kẹp các dấu lược mà bạn học được ở bài trước bao quanh cặp dấu ngoặc vuông đôi, giống thế này:
''[[Chiến tranh và hòa bình]]''
nó sẽ hiện ra như sau: Chiến tranh và hòa bình. Nhớ là đừng để các dấu lược nằm bên trong dấu ngoặc vuông.
Xin kiểm tra lại các liên kết của bạn để đảm bảo nó dẫn đến một bài viết chính xác. Ví dụ trường hợp Hồ Chí Minh sẽ tạo liên kết đến một nhân vật lịch sử, trong khi đó Thành phố Hồ Chí Minh là tên của một đơn vị hành chính. Ngoài ra còn có những "trang định hướng", chúng không phải bài viết mà chỉ làm nhiệm vụ liệt kê các liên kết đến nhiều bài viết có tên tương tự. Một số trang, như Aladdin (định hướng) sẽ rất dễ nhận ra, trong khi các trang khác như Bà Rịa lại dùng tựa như một bài viết bình thường. Trường hợp này dùng "pipe trick" sẽ rất hữu ích khi tạo liên kết đến bài viết khác. Ví dụ: viết Bà Rịa (thành phố) sẽ không hay bằng việc dùng pipe trick để tạo liên kết như sau "thành phố Bà Rịa", dù hai liên kết này đều dẫn đến cùng một bài viết.
Chèn liên kết
Một cách khác, bạn có thể dùng tính năng chèn liên kết trong thanh công cụ sửa đổi bằng cách ấn biểu tượng Liên kết. Một bảng tương tự hình bên sẽ hiện ra, với "Tựa trang:" là tên chính xác của bài viết cần tạo liên kết; và "Văn bản liên kết:" là nội dung sẽ hiện ra, bạn có thể sửa nội dung khung nếu muốn. Phần mềm sẽ tự động chèn mã thích hợp cho bạn khi nhấn nút "Chèn liên kết".
| 