Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Trung Quốc (khu vực)”
Nội dung được xóa Nội dung được thêm vào
Không có tóm lược sửa đổi |
n Đã lùi lại sửa đổi của 113.181.176.118 (Thảo luận) quay về phiên bản cuối của Trần Nguyễn Minh Huy |
||
Dòng 1:
{{dablink|Bài này nói về thực thể Trung Quốc (lịch sử và văn hóa) hay Trung Hoa. Về chính thể hiện nay với tên gọi thông dụng Trung Quốc tại Đại lục Trung Hoa, xin xem bài [[Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa]]; hoặc chính thể tại Đài Loan, xin xem bài [[Trung Hoa Dân Quốc]]. Xem thêm [[Trung Quốc (định hướng)]]}}
[[Tập tin:Greatwall-SA3.jpg|nhỏ|280px|[[Vạn Lý Trường Thành]], dài hơn 6700 km, bắt đầu được xây dựng vào đầu [[thế kỷ 3 TCN]] để ngăn quân "[[du mục]]" từ phương Bắc, và cũng đã được xây lại nhiều lần.]]
'''Trung
Với một trong những giai đoạn văn minh liên tục dài nhất của [[lịch sử thế giới|thế giới]] và hệ thống chữ viết tiếp tục được dùng cho đến ngày nay, [[Lịch sử Trung Quốc|lịch sử]] Trung
▲'''Trung Cẩu''' ({{zh-tsvpw|s=中国|t=中國|v=''Trung Quốc''|p=''Zhōngguó''|w=''Chung-kuo''}}; {{Audio|zh-zhongguo.ogg|phát âm}}) là tổng hợp của nhiều quốc gia và nền văn hóa đã từng tồn tại và nối tiếp nhau tại [[Đông Á]] [[lục địa]], cách đây ít nhất 2 ngày. Trung Cẩu ngày nay, có thể được coi như có một hay nhiều nền [[văn minh]] khác nhau, nằm trên một hay nhiều [[quốc gia]] khác nhau, sử dụng ngôn ngữ của chó
Tuy nhiên từ [[thế kỷ 19]] đến đầu [[thế kỷ 20]], ảnh hưởng kinh tế, chính trị, quân sự của Trung
▲Với một trong những giai đoạn văn minh liên tục dài nhất của [[lịch sử thế giới|thế giới]] và hệ thống chữ viết tiếp tục được dùng cho đến ngày nay, [[Lịch sử Trung Quốc|lịch sử]] Trung Cẩu đặc trưng bởi những chia tách và thống nhất lặp đi lặp lại qua các thời kỳ [[hòa bình]] xen kẽ [[chiến tranh]], trên một lãnh thổ đầy biến động. Lãnh thổ Trung Cẩu bành trướng ra xung quanh từ một vùng đất chính tại [[Bình nguyên Hoa Bắc]] và lan ra tận các vùng phía [[Đông Á|Đông]], [[Đông Bắc Á|Đông Bắc]], và [[Trung Á]]. Trong hàng thế kỷ, Đế quốc Trung Hoa cũng là một trong những nền văn minh với [[công nghệ|kỹ thuật]] và [[khoa học]] tiên tiến nhất, và có ảnh hưởng [[văn hóa]] lớn trong khu vực Đông Á.
Đảng Cộng sản Trung
▲Tuy nhiên từ [[thế kỷ 19]] đến đầu [[thế kỷ 20]], ảnh hưởng kinh tế, chính trị, quân sự của Trung Cẩu giảm sút nhiều do tác động của [[chủ nghĩa đế quốc|sức mạnh]] [[phương Tây]] cũng như sức mạnh khu vực của [[Nhật Bản]]. Cuối thế kỷ 19 nhiều khu vực tại Trung Cẩu đã bị cắt hoặc nhường cho nước ngoài làm tô giới, nhượng địa, thuộc địa và phần lớn nước này bị [[Đế quốc Nhật Bản|Nhật]] xâm chiếm vào [[Chiến tranh thế giới thứ hai|Thế chiến thứ hai]] và người Nhật đã tách lãnh thổ Mãn châu ra khỏi Trung Cẩu, dựng nên chính phủ [[Mãn Châu quốc|Mãn Châu Quốc]]. [[Chế độ quân chủ]] tại Trung Cẩu chấm dứt và [[Trung Hoa Dân Quốc]] (THDQ) ra đời năm [[1912]] dưới sự lãnh đạo của [[Tôn Dật Tiên]]; tuy nhiên Trung Cẩu trong suốt bốn thập kỷ của THDQ đã hỗn loạn vì kiểu lãnh đạo [[chủ nghĩa quân phiệt|quân phiệt]], [[Chiến tranh Trung-Nhật|Chiến tranh Trung-Nhật lần II]] và [[Nội chiến Trung Quốc|nội chiến]] giữa [[Trung Quốc Quốc Dân Đảng|Quốc Dân Đảng]] và [[Đảng Cộng sản Trung Quốc|Cộng Sản Đảng]].
▲Đảng Cộng sản Trung Cẩu dưới sự lãnh đạo của [[Mao Trạch Đông]] sau khi giành chiến thắng đã thành lập nước [[Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa]] vào năm [[1949]], đẩy chính phủ Trung Hoa Dân Quốc ra đảo [[Đài Loan]] là hòn đảo vốn thuộc quyền quản lý của họ sau khi kết thúc Thế chiến thứ hai.
== Tên gọi ==
=== Trung
:''Xem chi tiết về tên gọi "Trung
[[Tập tin:Belvedere of the God of Literature, Summer Palace.jpg|nhỏ|200px|phải|[[Di Hòa Viên]], Bắc Kinh, Trung
Trung
Tên gọi Trung
=== Tên gọi "Trung
[[Tập tin:XiAn CityWall DiLou.jpg|nhỏ|240px|[[Tây An]], thời cổ đại gọi là [[Trường An]], là kinh đô của 13 triều đại phong kiến khác nhau (bao gồm [[nhà Hán|Hán]] và [[nhà Đường|Đường]]) của Trung
[[Tiếng Anh]] và nhiều thứ tiếng khác dùng tên ''China'' (và [[tiền tố]] ''Sino-''), mà nhiều người coi là tên xuất phát từ tên "[[nhà Tần]]" (''Qin'') là triều đại đầu tiên đã thống nhất Trung
Trong bất kể trường hợp nào, từ ''China'' đã đi vào nhiều [[ngôn ngữ]] theo [[Con đường tơ lụa]] trước khi nó truyền tới [[châu Âu]] và nước [[Anh]]. Từ ''China'' của phương Tây đã được [[người Nhật]] chuyển tự thành [[Chi Na (địa danh)|Chi Na]] và dùng từ [[thế kỷ 19]], và trở thành một từ có tính chất tiêu cực trong [[tiếng Nhật]].
Tên gọi ''China'' theo nghĩa hẹp chỉ [[Trung Quốc
[[Tập tin:Ptolemy Asia detail.jpg|nhỏ|200px|[[Bản đồ Thế giới của Ptolemy]], phía bên phải là Sinae hay Trung
Các [[nhà Trung Quốc
Trong một số trường hợp thì tên gọi "[[Trung Quốc
== Lịch sử ==
:''Bài chính: [[Lịch sử Trung Quốc
[[Tập tin:Qinshihuang.jpg|nhỏ|phải|[[Tần Thủy Hoàng]], hoàng đế đầu tiên của Trung
Trung
[[Triều đại Trung Quốc|Triều đại]] đầu tiên theo các thư tịch lịch sử Trung
Tuy nhiên, triều đại này không tồn tại lâu do nó quá độc đoán và tàn bạo và đã tiến hành "[[đốt sách chôn nho]]" trên cả nước (đốt hết sách vở và giết những người theo nho giáo) nhằm ngăn chặn những ý đồ tranh giành quyền lực của hoàng đế từ trứng nước, để giữ độc quyền tư tưởng<!-- có sách nào nói hay không? xem Sử ký Tư Mã Thiên, Tần Thủy hoàng bản kỷ, và Lý Tư truyện, giải thích chuyện đốt sách -->, và để thống nhất chữ viết cho dễ quản lý. Sau khi nhà Tần sụp đổ vào năm [[207 TCN]] thì đến thời [[nhà Hán]] kéo dài đến năm [[220]] CN. Sau đó lại đến thời kỳ phân tranh khi các lãnh tụ địa phương nổi lên, tự xưng "Thiên tử" và tuyên bố [[Thiên mệnh]] đã thay đổi. Vào năm [[580]], Trung
Đặc điểm của phong kiến Trung
Vào thế kỷ thứ 18, Trung
Tuy nhiên nguyên nhân chính của sự sụp đổ của đế quốc Trung Hoa không phải do tác động của châu Âu và Mỹ, như các nhà sử học theo [[chủ thuyết vị chủng]] phương Tây vẫn hằng tin tưởng, mà có thể là kết quả của một loạt các biến động nghiêm trọng bên trong, trong số đó phải kể đến cuộc nổi dậy mang tên [[Thái Bình Thiên Quốc]] kéo dài từ [[1851]] đến [[1862]]. Mặc dù cuối cùng lực lượng này cũng bị lực lượng triều đình dập tắt, cuộc nội chiến này là một trong số những cuộc chiến đẫm máu nhất trong lịch sử loài người - ít nhất hai mươi triệu người bị chết (hơn tổng số người chết trong [[Chiến tranh thế giới thứ nhất|Thế chiến thứ nhất]]). Trước khi xảy ra nội chiến này cũng có một số cuộc khởi nghĩa của những người theo [[Hồi giáo]], đặc biệt là ở vùng Trung Á. Sau đó, một cuộc khởi nghĩa lớn cũng nổ ra mặc dù tương đối nhỏ so với nội chiến Thái Bình Thiên Quốc đẫm máu. Cuộc khởi nghĩa này được gọi là [[phong trào Nghĩa Hòa Đoàn|khởi nghĩa Nghĩa Hòa Đoàn]] với mục đích đuổi người phương Tây ra khỏi Trung
[[Tập tin:China, Mao (2).jpg|nhỏ|trái|270px|Chủ tịch Trung
Năm [[1912]], sau một thời gian dài suy sụp, chế độ [[Hoàng đế Trung Quốc|phong kiến Trung
[[Vương quốc Liên hiệp Anh và Bắc Ireland]] và [[Bồ Đào Nha]] đã lần lượt trao trả hai nhượng địa là [[Hồng Kông]] và [[Ma Cao]] ở bờ biển phía đông nam về cho Cộng hòa nhân dân Trung Hoa vào [[1997]] và [[1999]]. "Trung
CHNDTH và THDQ (từ năm 1949 đến nay) không [[công nhận ngoại giao]] lẫn nhau, vì hai bên đều tự cho là chính quyền kế tục hợp pháp của THDQ (thời Tôn Trung Sơn) bao gồm cả Đại lục và Đài Loan, CHNDTH liên tục phản đối những người theo [[Phong trào độc lập Đài Loan|phong trào đòi độc lập cho Đài Loan]]. Những tranh cãi chủ yếu xoay quanh bản chất và giới hạn của khái niệm "Trung
:''Các chủ đề liên quan: [[Niên đại lịch sử Trung Quốc
== Lịch sử chính trị ==
:''Bài chính: [[Chính trị Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa]], [[Chính trị Đài Loan]], [[Vị thế chính trị Đài Loan]]
Trước khi [[nhà Tần]] thống nhất vào năm [[221 TCN]], "Trung
Sau khi nhà Tần thống nhất Trung
Quan hệ chính trị với các nước [[chư hầu]] xung quanh được củng cố thông qua các hình thức kết hôn với người hoàng tộc nước ngoài, hỗ trợ quân sự, điều ước, và ràng buộc về chính trị (trên danh nghĩa phải chịu thần phục và thụ phong vương nếu không sẽ bị cấm vận hoặc chịu họa chiến tranh).
[[Lạc Dương]], [[Trường An]], [[Nam Kinh]], và [[Bắc Kinh]] từng là [[thủ đô của Trung Quốc
Vào [[1 tháng 1]], [[1912]], Trung Hoa Dân Quốc (THDQ) được thành lập, sự chấm dứt của Đế chế nhà Thanh. [[Tôn Dật Tiên|Tôn Trung Sơn]] và [nhóm] lãnh đạo [[Trung Quốc Quốc Dân Đảng|Quốc Dân Đảng]] được công bố là tổng thống lâm thời của Nhà nước cộng hòa. Tuy nhiên, [[Viên Thế Khải]], cựu đại thần nhà Thanh đào ngũ theo cách mạng, sau đó đã thương thuyết để Tôn Dật Tiên bước sang bên nhường quyền cho họ Viên. Viên Thế Khải lên làm đại tổng thống, sau đó xưng đế; tuy nhiên, ông ta chết sớm trước khi thực sự nắm trọn vẹn quyền lực trên khắp Trung Hoa.
[[Tập tin:National People's Congress.JPG|nhỏ|250px|[[Đại lễ đường Nhân dân Trung Quốc
Sau khi họ Viên sụp đổ, Trung
Vào cuối [[thập niên 1920]], Quốc dân Đảng do [[Tưởng Giới Thạch]] lãnh đạo đã tái thống nhất Trung
Năm 1945, [[Hồng Quân|Hồng quân Liên Xô]] đã đánh tan quân Nhật, giải phóng vùng Đông Bắc Trung
Năm 1947, hiến pháp THDQ ra đời nhưng do [[Nội chiến Trung Quốc|nội chiến]] giữa hai phe Quốc Dân Đảng và Cộng sản Đảng nên trên thực tế hiến pháp này không được đưa vào thực thi trên đại lục Trung
Đầu năm 1950, ĐCSTQ đánh bại QDĐTQ và chính phủ THDQ phải dời ra đảo Đài Loan. Vào cuối [[thập niên 1970]], [[Đài Loan]] mới bắt đầu thực hiện đầy đủ kiểu chính trị [[dân chủ đại nghị|dân chủ đại diện]] đa đảng với sự tham gia tương đối tích cực của mọi thành phần xã hội. Tuy nhiên không như xu hướng của các nền dân chủ khác là phân chia chính trị theo hai thái cực [[bảo thủ]]-[[quyền tự do|tự do]], phân chia hiện tại ở THDQ chủ yếu là thống nhất với Trung
Trong khi đó tại Đại lục, [[Mao Trạch Đông]], lãnh tụ của ĐCSTQ tuyên bố thành lập nước [[Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa]] (CHNDTH) vào ngày [[1 tháng 10]] năm [[1949]] tại Bắc Kinh. Chính quyền này kiểm soát chặt chẽ mọi mặt của đời sống. Tuy nhiên, kể từ sau 1978, những cải tổ đã được đề xướng và mang lại một sự cởi mở đáng kể đối với nhiều khía cạnh của đời sống xã hội, chủ yếu trên các lĩnh vực kinh tế, kỹ thuật, và văn hóa. Đặc biệt là sự thay đổi về chính sách đối ngoại, từ chỗ chủ trương dùng vũ lực giải quyết vấn đề, Trung
== Địa lí Trung
{{Chính|Địa lí Trung Quốc}}
=== Đồi núi ===
[[Tập tin:ChinaGeography.png|nhỏ|299px|Bản đồ tự nhiên của Trung
Hầu như 67% diện tích Trung
=== Các vùng đất thấp và sa mạc ===
[[Tập tin:Taklamakan-d36.jpg|nhỏ|192px|Sa mạc [[Taklamakan]], sa mạc lớn nhất Trung
Chỉ gần 25% lãnh thổ Trung
Khu vực tây - bắc của Trung
=== Sông ngòi ===
[[Tập tin:Yangtze River Hanzi.jpg|nhỏ|199px|[[Trường Giang]] (Yangtze), sông dài nhất Trung
Trung
Trường Giang là con sông dài nhất Trung
[[Hoàng Hà]] là sông dài thứ hai ở Trung
Hoàng Hà đổ ra biển ở [[Bột Hải (biển)|Bột Hải]], tuy nhiên vì lũ lụt cửa sông không cố định mà đã thay đổi nhiều lần. Lụt lớn từng gây thiệt hại lớn đến sinh mạng và [[nông nghiệp]]; khi đã mất mùa thì nạn đói hoành hành. Vì lẽ đó mà Hoàng Hà còn được gọi là "Nỗi buồn của Trung Hoa."
== Lãnh thổ ==
:''Xem bài chính: [[Phân cấp hành chính Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa|Phân cấp hành chính Trung
=== Đại thể lịch sử ===
[[Tập tin:Bản đồ hành chính Trung Quốc.png|nhỏ|368px|Bản đồ hành chính nước Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa]]
Vào thời [[nhà Chu]], lãnh thổ Trung
Người Trung
[[Nhà Thanh]] sau đó đã sát nhập quê hương của họ ([[Mãn Châu]]) nằm ở phía bắc ngoài [[Vạn Lý Trường Thành|Vạn lý trường thành]] là ranh giới với [[Trung Quốc
:''Các chủ đề liên quan: [[Đài Loan]], [[Trung Hoa Dân Quốc]] & [[Tây Tạng]].''
=== Các đơn vị hành chính trong lịch sử ===
Các đơn vị hành chính cấp cao của Trung
Trong lịch sử, các triều đại Trung
== Con người ==
:''Bài chính: [[Các dân tộc trong lịch sử Trung Quốc
[[Tập tin:Crowded Nanjing Road in Shanghai.jpeg|nhỏ|200px|trái|Một cảnh đông đúc trên [[Đại lộ Nam Kinh, Thượng Hải|đại lộ Nam Kinh]] ở [[Thượng Hải]].]]
Tại Trung
Chính phủ nước [[Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa]] hiện chính thức công nhận tổng cộng [[danh sách dân tộc Trung Quốc|56 dân tộc]], trong đó người Hán chiếm đa số. Với số dân hiện nay là 1,3 tỉ người trên tổng số dân toàn thế giới là 6,4 tỉ, Trung
Vào thời [[Mao Trạch Đông]], tình hình phát triển dân số không được kiểm soát tốt đã khiến cho số dân Trung
Người Hán nói các thứ tiếng mà các nhà ngôn ngữ học hiện đại coi là những ngôn ngữ hoàn toàn khác biệt, tuy nhiên tại Trung
== Văn hóa ==
:Xem bài chính: [[Văn hóa Trung Quốc
=== Tôn giáo ===
:Xem bài chính: [[Tôn giáo Trung Quốc
Tại Trung
* [[Đạo giáo]], hay Lão giáo: xuất hiện dưới nhiều trạng thái khác biệt và khó phân ranh rõ ràng với những tôn giáo khác nên người ta không nắm rõ số người theo. Theo các tài liệu gần đây nhất thì có khoảng 400 triệu người (30% tổng dân số) theo Đạo giáo.
* [[Phật giáo]]: khoảng 8% (quy y Tam Bảo), bắt đầu du nhập vào Trung
* [[Kitô giáo|Cơ Đốc giáo]]: khoảng 1 đến 4% tùy nguồn, một số nhánh của đạo này được truyền rải rác vào Trung
* [[Nho giáo]]: không rõ số người theo, đây là tôn giáo xuất phát từ [[Khổng Tử]] mà các triều đại Trung
* [[Hồi giáo]]: 1% đến 2%, có ở [[Tân Cương]] và các vùng có người dân tộc thiểu số theo Hồi giáo sinh sống rải rác. Đạo này phát triển mạnh vào thời [[nhà Nguyên]] ([[1271]]-[[1368]]).
* [[Tôn giáo cổ truyền Trung Quốc
Ngoài ra còn có [[Pháp Luân Công]] là một phương pháp tập luyện tinh thần rất phổ biến tại Trung
=== Nghệ thuật, học thuật, và văn học ===
[[Tập tin:Porcelain Workshop, Jingdezhen, Jiangxi, China.jpg|nhỏ|225px|Một hàng gốm sứ ở [[Cảnh Đức Trấn]], tỉnh [[Giang Tây]]]]
Người Trung
[[Chữ Hán|Chữ Trung
[[Tập tin:Pekingoper2.jpg|nhỏ|135px|trái|Một mặt nạ dùng trong [[Kinh kịch]]]]
Trung
[[Thư pháp]] và [[bonsai|bồn tài]] đều là những loại hình nghệ thuật có độ tuổi hàng nghìn năm đã được phổ biến sang [[Nhật Bản]] và [[Triều Tiên]].
Trong hàng thế kỷ, sự tiến bộ kinh tế và xã hội Trung
[[Văn học Trung Quốc
Các triết gia, tác gia và thi sĩ Trung
== Khoa học và kỹ thuật ==
{{chính|Khoa học và kỹ thuật Trung Quốc}}
Trong số những thành tựu về khoa học của Trung
Những địa hạt nghiên cứu kỹ thuật khác:
* Toán học: các ứng dụng [[toán học]] của Trung
* Sinh học: các nghiên cứu [[sinh học]] tương đối phát triển, và các ghi chép lịch sử vẫn còn được tra cứu cho đến ngày nay như [[dược điển]] về các [[cây thuốc]].
* Y học: [[Y học Trung Quốc
* [[Thuật giả kim]] là [[hóa học]] theo trường phái [[Đạo giáo]], rất khác với hóa học hiện đại.
* [[Thiên văn Trung Quốc
* Các phát minh quân sự bao gồm [[cung tên]], [[bàn đạp ngựa]], [[hơi độc]], [[hơi cay]] (làm từ bột chanh), các bản đồ giải vây dùng cho kế hoạch đánh trận, [[diều]] chở người, [[tên lửa|hỏa tiễn]], thuốc súng, thuốc nổ, các dạng sơ khai của súng ngắn, và [[súng thần công]].
Hàng 174 ⟶ 173:
* [[Văn hóa Trung Quốc|Văn minh Trung Hoa]]
* [[Nho giáo]]
* [[Danh sách các chủ đề về Trung Quốc
* [[Danh sách * [[
* [[
* [[Chủ nghĩa dân tộc Trung Quốc
▲* [[Chủ nghĩa dân tộc Trung Quốc|Chủ nghĩa dân tộc Trung Cẩu]], những học thuyết, phong trào và tư tưởng văn hóa, sử địa, và chính trị cho rằng văn hóa, con người và lãnh thổ Trung Cẩu là thống nhất và thuần nhất.
▲* [[Môi trường tại Trung Quốc|Môi trường tại Trung Cẩu]]
* [[Gấu trúc lớn|Gấu trúc]]
* [[Chủ nghĩa đế quốc tại châu Á]]
* [[Lịch sử quân sự Trung Quốc
* [[Hoa kiều]]
* [[Phong thủy|Thuật phong thủy]]
* [[Cờ tướng]]
* ''[[Shanghai woman]]''
* [[Danh sách trận đánh Trung Quốc|Danh sách các trận đánh Trung
* [[Chủ nghĩa bành trướng Trung Quốc
== Xem thêm ==
* [[Đạo Phật tại Trung Quốc
* [[Đạo * [[
* [[
* [[Nghệ thuật
* [[
* [[
* [[
* [[
* [[
▲* [[Phong trào dân chủ Trung Quốc|Phong trào dân chủ Trung Cẩu]]
== Đọc thêm ==
Hàng 225 ⟶ 224:
Tiếng Việt
* [http://vietnamese.cri.cn/chinaabc/index.htm/ Bách khoa thư về Trung
* [http://vn.chinabroadcast.cn/ Ban Việt ngữ - Đài phát thanh Quốc tế Trung
* [http://www.cinet.gov.vn/detail.aspx?source=1&catid=22&newsid=11038/ Trung
* [http://www.trungquoc.org/ Thông tin tổng hợp về Trung
* [http://www.trade.hochiminhcity.gov.vn/VIE_file/file_detail.asp?page_id=2&object_id=2&file_id=102 văn hóa xã hội Trung
* [http://dictionary.bachkhoatoanthu.gov.vn/default.aspx?param=2494aWQ9ODkzNCZncm91cGlkPSZraW5kPSZrZXl3b3JkPSUzY3AlM2VUcnVuZyUyMFF1JWUxJWJiJTkxYyUzYyUyZnAlM2U=&page=1 Mô tả trên BKTT VN]
*[http://khuyennongbacgiang.vn/Site/vi-VN/61/187/187/187/44247/Default.aspx Khuyến nông ở Trung
{{Đông Á}}
|