Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Võ Tắc Thiên”

Xuất thân trong một gia đình quý tộc cấp thấp, ngay từ khi mới 13 tuổi, bà phải tiến cung làmtrở thành phi tử dưới triều [[Đường Thái Tông]]. Sau cái chết của Thái Tông hoàng đế, bà bị ép phải xuất gia tại [[chùa Cảm Nghiệp]]. Về sau, bà được vị Tân đế là [[Đường Cao Tông]] nảy sinh tình ý và cho rước bà về cung, phong lên địa vị [[Chiêu nghi]]. Sau khi trở về cung, bà hãm hại [[Vương hoàng hậu (Đường Cao Tông)|Vương Hoàng hậu]] và [[Tiêu thục phi (Đường Cao Tông)|Tiêu thục phi]] khiến họ bị phế truất. NayNgay sau đó, bà được sắc phong làmngôi [[Hoàng hậu]], giúp đỡcùng Cao Tông trongquản việclý triềuchính chánh, cùng với Cao Tông lênsự triều nghe chínhđình, sử xưng là '''Nhị Thánh''' (二圣). Việc này trái với điển lệ [[Nho giáo]].

Không bao lâu sau khi Cao Tông hoàng đế qua đời ([[683]]), bà phế truất người kế vị là [[Đường Trung Tông]], đưa [[Đường Duệ Tông]] lên ngôi, nắm hết mọi quyền hành, tiêu diệt phe đảng các đại thần chống đối như [[Bùi Viêm]], [[Từ Kính Nghiệp]], Việt vương [[Lý Trinh]]. Năm [[690]], Võ Thái hậu đoạt ngôi [[nhà Đường]], xưng làm '''Võ Chu Hoàng Đế''' (武周皇帝), sáng lập triều đại riêng xen giữa triều Đường, sử sách gọi là triều đại '''Võ Chu''' (武周).

Trong 15 năm cai trị, Võ Tắc Thiên mở mang lãnh thổ Trung Quốc, vươn sang Trung Á, hoàn thành cuộc chinh phục bán đảo [[Triều Tiên]]. BênNội trong thìđịa khuyến khích đạophát triển [[Phật giáo]], tập trung lo việc phát triển kinh thế - xã hội, duy trì sự ổn định trong nước. Tuy nhiên, do tư tưởng nam tôn nữ ti đã ăn sâu trong lòng xã hội phong kiến, lại thêm bàtính cách độc ác, hà khắc trong việc cai trị khiến đông đảo cựu thần [[nhà Đường]] không phục. Bà dùng bọn khốc lại thần là [[Chu Hưng]], [[Lai Tuấn Thần]] khiến quan lại, dân thường nhiều người bị chết oan, sủng ái bọn anh em [[nam sủng]] họ Trương, dâm loạn cung trung. Năm [[705]], [[tể tướng]] [[Trương Giản Chi]] cùng các đại thần phát động binh biến, giam lỏng bà và đưa [[Đường Trung Tông]] lên ngôi lần thứ hai. Bà trở thành [[Thái thượng hoàng]] cho đến khi qua đời.

Theo di nguyện trước lúc mấtbăng hà, di hài của bà được hợp táng vào [[Càn Lănglăng]] cùng với [[Đường Cao Tông]]. Các vị Hoàng đế vềkế nhiệm đời sau đều dâng thụy hiệu cho bà có chữ '''Thiên Hậu''' (天后); cuối cùng thành '''Tắc Thiên Thuận Thánh hoàng hậu''' (則天順聖皇后). Người đời sau sử dụng 2 chữ '''Tắc Thiên''' trong [[thụy hiệu]] ghép với họ '''[[Võ (họ)|Võ]]''' của bà thành tên gọi '''Võ Tắc Thiên''' (武則天). Việc bà nổi lên nắm quyền cai trị bị các nhà sử học [[Khổng giáo]] chỉ trích mạnh mẽ, thường so sánh bà với [[Lữ Hậuhậu]] [[nhà Hán]] trong việc chuyên quyền và tàn độc. Tuy nhiên, các nhà sử học từ sau thập kỷ [[1950]] đã có cái nhìn khác về bà.

[[Tháng 9]] năm [[690]], Thị ngự sử [[Phó Du Nghệ]] cùng hơn 900 đại thần dâng thư xin Võ Thái hậu xưng ngôi [[Hoàng đế]]. Khi ấy, [[Đường Duệ Tông]] Lý Đán thấy vậy cũng đành phải xin Thái hậubà cho đổi thành [[họ Võ]]. Thái hậuBà bèn đổi nhà Đường thành [[nhà Chu]], đổi [[niên hiệu]], xưng tôn hiệu '''Thánh Thần hoàng đế''' (圣神皇帝), giáng Duệ Tông làm [[Hoàng tự]] (皇嗣), đổi Thái tử là [[Hoàng tôn]] (皇孫). Lập miếu tổ tiên họ VũVõ ở [[Thần Đô]], tiến hành truy tặng:

Không bao lâu sau khi lên ngôi, Võ Tháihoàng hậuđế cho xây [[chùa Đại Vân]] ở [[Trường An]] và [[Lạc Dương]], đồng thời phong cho 9 [[nhà sư]] lên tước [[Công]]. Có thể nói, vào thời Võ TháiTắc hậuThiên lâm triều trị quốc, [[Phật giáo]] luôn chiếm địa vị độc tôn trong hệ thống tư tưởng ở [[Trung Quốc]]. Về tổ tiên của mình, Thái hậubà cho đem bài vị tổ tiên trong vòng bảy đời vào thờ ở thái miếu, tuy nhiên bà vẫn tiếp tục cúng bái 3 vị hoàng đế

Mặc dù Võ tháihoàng hậuđế lập Duệ Tông làm [[Hoàng tự]], nhưng thế lực của bọn vương gia [[Võ Thừa Tự]], [[Võ Tam Tư]] cũng rất lớn mạnh. Đại thần [[Trương Gia Phúc]], [[Vương Khánh Chi]] muốn lấy lòng tháiVõ hậuTắc Thiên, nên dâng thư nói tháixin hậubà lập Võ Thừa Tự làm thái tử, vì người họ Võ thì nên truyền ngôi cho người họ Võ. Thái hậuBà ban đầu có vẻ bằng lòng. Ngày tháng 7 năm [[791]], các tể tướng [[Sầm Trường Sai]], [[Cách Phụ Nguyên]] và [[Âu Dương Thông]] lên tiếng phản đối một cách gay gắt, thái hậubà hạ lệnh xử tử ba người đó<ref name="TTTG204" /><ref>''[[Tân Đường thư]]'', quyển 198</ref>. Tuy nhiên tháiVõ Tắc hậuThiên vẫn chưa lập Võ Thừa Tự làm thái tử, chỉ cho Thừa Tự có thể tự do vào cung thỉnh an. Về sau do [[Vương Khánh Chi]] vào cung quá nhiều và tỏ ra vô lễ, thái hậubà bàn với tướng [[Lý Hiếu Dật]] trừng phạt hắn ta. [[Lý Du Đạo]] nhân cơ hội đó, cho đánh chết Vương Khánh Chi và khuyên thái hậubà giữ lại ngôi kế vị cho họ Lý, vì nếu họ Võ làm hoàng đế thì ba vị vua Đường sẽ không còn được thờ ở thái miếu<ref name="TTTG204" />. TháiVõ hậuhoàng đế bằng lòng, sau đó bà còn hạ lệnh tước quyền tể tướng của [[Võ Thừa Tự]], chỉ trao cho các chức vụ trên danh nghĩa, không nắm thực quyền<ref name="TTTG205" />.

Lúc này thế lực của bọn [[Lai Tuấn Thần]] ngày càng lớn mạnh, ngoi lên chức Tả thái trung thừa. Mùa xuân năm [[692]], Tuấn Thần tố cáo ba vị Bình chương sự là [[Nhậm Tri Giả]], [[Địch Nhân Kiệt]], [[Bùi Hành Bổn]] cùng bọn đại thần [[Bùi Tuyên Lễ]], [[Lư Hiến]], [[Ngụy Nguyên Trung]], [[Lý Tự Chân]] mưu phản. Bảy người này đều bị tống vào ngục. Địch Nhân Kiệt ở trong ngục bí mật viêt sớ kêu oan, rồi tìm cơ hội gửi cho con ông ta là Địch Quang Viễn rồi gửi lên thái hậubà. Cuối cùng bảy vị đại thần thoát chết nhưng bị lưu đầu. Về sau các tể tướng [[Lý Du Đạo]], [[Chu Kính Tắc]], [[Chu Củ]] ra sức kiềm chế bọn Tuấn Thần, nên chúng tuy vẫn lộng hành nhưng không còn được như trước nữa<ref name="TTTG205" />. Cũng trong năm [[692]], TháiVõ hoàng hậuđế cử [[Vương Hiếu Kiệt]] cùng [[Lưu Thẩm Lễ]] đánh [[Thổ Phiên]]. Quân Đường thu hồi lại bốn trấn Quy Tư, Vu Điền, Sơ Lặc, Toái Diệp vốn bị rơi vào tay người Thổ từ năm [[670]].

Năm [[693]], người đànphụ bànữ được tháiVõ hậuTắc thươngThiên yêusủng ái là Vi Đoàn Nhi oán hận hoàng tự [[Lý Đán]] (đổi tên thành Lý Luân), thường gièm pha trước mặt tháihoàng hậuthượng. Sau đó côVi tathị vu cáo vợ Lý Luân là Lưu thị cùng người thiếp của ông, Đậu thị lập đàn bùa phép mưu hại Võ Tháihoàng hậuđế. Do đó Tháihoàng hậuthượng nhân lúc hai người vào thỉnh an, đã bí mật giết chết. Lý Luân rất lo sợ, mình sẽ bị liên lụy, do đó ông không dám khóc thương cho hai người, sinh hoạt vẫn tiến hành như bình thường. Tuy nhiên sau đó Đoàn Nhi lại tiếp tục tìm cớ hãm hại Lý Luân, nhưng TháiVõ Tắc hậuThiên không tin hắn nữa, sai giết đi. Cũng trong lúc đó, mẹ của Đậu Đức phi là Bàng thị bị người đến tố cáo, Bàng thị bị khép tội chết, cho giảm một bậc. Có lời đồn các đại thần [[Bùi Phỉ Cung]], [[Phạm Nhân Tiên]] bí mật gặp Lý Luân, thái hậubà cho xử tử cả hai. [[Lai Tuấn Thần]] còn tố cáo hoàng tự mưu phản, Võ TháiTắc hậuThiên tức giận, sai giam lỏng ông trong phủ, không cho đại thần gặp mặt, đồng thời phế các con ông từ thân vương làm quận vương. Những người bị nghi đồng mưu đều bị [[Lai Tuấn Thần]] tra tấn dã man. Bấy giờ có An Kim Tàng tự mổ bụng của mình để giải oan cho Lý Luân. Thái hậuBà nghe tin cảm động, cho ngự y tới chữa trị Kim Tàng và xá miễn cho Lý Luân<ref name="TTTG205" />.

Sau khi loại Võ Thừa Tự, thế lực của [[Lý Du Đạo]] trở nên lớn mạnh, nên tháiVõ hậuTắc Thiên có phần e ngại, bèn bãi chức ông ta. Mùa thu năm [[694]], [[Lai Tuấn Thần]] bị biếm làm tham quân Đồng châu, [[Vương Hoằng Nghĩa]] bị đày ra Quỳnh châu rồi bị giết.

Đầu năm [[695]], ở biên cương, [[nhà Đường]] đang có xung đột với [[Thổ Phiên]] và [[Đột Quyết]]. [[Mùa xuân]] năm [[696]], quân Đường do [[Vương Hiếu Kiệt]] và [[Lâu Sư Đức]] chỉ huy giao chiến với hai tướng [[Thổ Phiên]] [[Luận Khâm Lăng]], [[Luận Tán Bà]] ở núi Tố La Hãn và đại bại; thái hậubà bèn giáng chức Sư Đức và đuổi Hiếu Kiệt về vườn<ref name="TTTG205" />. Lúc này [[Minh Đường]] hoàn thành, cao 294 trượng, là công trình kiến trúc đồ sộ nhưng đã lấy đi bao nhiêu xương máu của những người dân vô tội. [[Tháng 4]], Thái hậubà cho làm lại chín cái đỉnh vốn tượng trưng cho quyền lực của thiên tử thời Hạ Thương Chu, để củng cố quyền lực của mình><ref name="TTTG208">''[[Tư trị thông giám]]'', [[:zh:s:資治通鑑/卷208|quyển 208]]</ref>.

Một mối đe dọa nghiêm trọng hơn nhiều nảy sinh trong mùa hè 696. [[Lý Tận Trung]] và [[Tôn Vạn Vinh]] vốn là người Khiết Đan, oán hận vì sự ngược đãi của [[nhà Đường]] đối với [[Khiết Đan]], nên đã nổi loạn, công hãm Doanh châu<ref>[[Triều Dương]], [[Liêu Ninh]] hiện nay</ref>, giết thứ sử [[Triệu Văn Hối]]. [[Lý Tận Trung]] tự xưng là Vô Thượng khả hãn. Võ Tháihoàng hậuđế cử quân đến đàn ápm, đổi gọ Lý Tận Trung làm Lý Tận Diệt, Tôn Vạn Vinh là Tôn Vạn Trảm. Tuy nhiên lực lượng Đường bị Khiết Đan đánh bại vào mùa thu cùng năm. Trong khi đó, Khã hãn Đột Quyết là [[Mặc Xuyết]] trong lúc này lại đem quân đánh Lương châu, bắt đô đốc [[Hứa Khâm Minh]]. Mùa đông tháng 10 ÂL, Lý Tận Trung chết, [[Tôn Vạn Vinh]] lên thay. Mặc Xuyết lúc này thân thiện với [[nhà Đường]] được tin liền dẫn quân tấn công Khiết Đan, bắt được thê tử Tận Trung và Tôn Vinh. TháiVõ hậuđế bằng lòng, ban cho Mặc Xuyết làm Khả hãn và tặng nhiều vàng, lụa, sắt cùng công cụ cày cấy. Về sau Tôn Vạn Vinh phát triển thế lực, lại tiếp tục chống Đường. Trong một trận chiến, [[Vương Hiếu Kiệt]] bị giết, quân Đường lâm vào thế thất lợi. Mãi đến mùa hạ năm [[697]], Mặc Xuyết đem quân tấn công Khiết Đan, giết [[Tôn Vạn Vinh]] thì tình hình [[Khiết Đan]] mới tạm yên<ref name="TTTG206"/>.

Sau đó, [[Mặc Xuyết]] đòi hòa thân với nhà Đường. Võ tháihoàng hậuđế cho cháu mình là [[Võ Diên Tú]] thành hôn với công chúa [[Đột Quyết]], Măch Xuyết không chịu và bắt giam Võ Diên Tú, sau đó gây hấn với Đường, tiến đánh đến tận Triệu châu<ref>[[Thạch Gia Trang]], [[Hà Bắc]] hiện nay</ref> rồi mới rút lui. Năm [[699]], vua [[Thổ Phiên]] giết chết Luận Khâm Lăng, con Khâm Lăng là Cung Nhân cùng Luận Tán Bà đầu hàng Đường. Kể từ lúc đó, [[Thổ Phiên]] lâm vào tình cảnh rối ren, xưng đột và trong một thời gian không còn gây hấn với nhà Đường nữa.

Lúc đó [[Lai Tuấn Thần]] và [[Lý Du Đạo]] lại được tháiVõ Tắc hậuThiên bổ dụng. Năm [[697]], Tuấn Thần lập mưu tố cáo Du Đạo làm phản, nhân cơ hội đó sẽ tìm cách hãm hại hai hoàng tử và công chúa Thái Bình. Công chúa bèn liên kết với người họ Lý và họ Võ, tố cáo ngược lại Tuấn Thần. Cuối cùng thái hậubà giết cả [[Lai Tuấn Thần]] và [[Lý Du Đạo]]. Từ đó thế lực của Lai Tuấn Thần từng tác quái nhiều năm trong triều, đã bị đánh đổ<ref name="TTTG206" />.

Hai người cháu của Võ hậu là [[Võ Thừa Tự]] và [[Võ Tam Tư]] muốn giành ngôi thái tử, kết bè kết cánh chống lại nhau và cùng âm mưu lật đổ hoàng tự Lý Đán. Thái hậuBà luôn cảm thấy bất an vì việc này, không biết giải quyết ra sao. Đại thần [[Địch Nhân Kiệt]] dâng sớ nói rằng Cao tông lúc chết đem hai con phó thác cho thái hậubà, nay dù tháiVõ hoàng hậuđế lên ngôi nếu như muốn đem thiên hạ giao cho người cùng họ là trái ý trời, mà không có tiền lệ gì mà cô nhường ngôi cho cháu. Nếu lập con thì sau này thái hậubà còn được vào thái miếu, nếu lập cháu thì về sau không biết địa vị của thái hậubà sẽ ở đâu. Thái hậuBà nghe theo.

Sau đó Nhân Kiệt lại khuyên thái hậubà triệu Lư Lăng vương Lý Triết về kinh, được [[Vương Phương Khánh]] và [[Vương Cập Thiện]] ủng hộ theo. TháiVõ hậuTắc Thiên cũng bắt đầu suy nghĩ việc này<ref>''[[Cựu Đường thư]]'', quyển 89</ref>. Lúc đó U châu tướng Tôn Vạn Vinh cũng muốn tôn lập Lý Triết, mới thuyết phục hai sủng nam của tháiVõ hậuTắc Thiên là [[Trương Dịch Chi]], [[Trương Xương Tông]] cũng ủng hộ ông. Hai người nghe theo, nhiều lần to nhỏ với Thái hậubà. TháiVõ hậuđế cuối cùng xiêu lòng.

Tháng 4 năm [[697]], thái hậubà ra lệnh rằng Lư Lăng vương Lý Triết trong người có bệnh, đặc cách cho về kinh, lại cho phép thê tử, con cái đi theo. Không lâu sau ông về tới Trường An<ref name="TTTG206" />. Tháng 10 năm [[697]], Hoàng tự Lý Đán dâng sớ xin nhường ngôi kế vị cho Lý Triết. Thái hậuBà bằng lòng, đổi hoàng tự là Tương vương và phong Lý Triết làm Hoàng thái tử, đổi tên là Hiển như cũ, nhưng phải đổi sang họ Võ<ref name="TTTG206" />. Ít lâu sau, Võ Thừa Tự vì uất ức mà qua đời.

[[Tập tin:Chinese gold slip for absolving sin.jpg|nhỏ|trái|250px|Kim giản của Võ Chiếu. Vào ngày 7 tháng 7 ÂL năm 700, TháiVõ hậuTắc Thiên đến Tung Sơn, sai thái giám [[Hồ Siêu]] lập kim giản để cầu tiêu trừ hết mọi tội lỗi]]

Sau khi Trung Tông được làm thái tử, TháiVõ hậuđế do sợ rằng sau khi mình qua đời thì hai nhà Lý, Võ sẽ không dung nhau, nên hạ lệnh bắt Võ Hiển, Võ Đán, Công chúa Thái Bình (ba người con) và phò mã [[Võ Du Kị]] phải thề độc rằng không làm hại họ Võ<ref name="TTTG206" />.

Lúc này thái hậubà tuổi cao, anh em họ Trương dần tìm cách can dự vào triều chính. Điều này khiến các con của Trung Tông là Thiệu vương [[Lý Trọng Nhuận]] và công chúa [[Lý Tiên Huệ]], phò mã [[Võ Diên Cơ]] (con trai Ngụy Tuyên vương [[Võ Thừa Tự]]) bât bình. Trương Xương Tông và [[Trương Dịch Chi]] nhân đó gièm pha khiến tháiVõ hậuđế ép ba người phải chết<ref name="TTTG207" /><ref>''[[Cựu Đường thư]]'', quyển 86</ref><ref>''[[Tân Đường thư]]'', quyển 81</ref><ref>''[[Tân Đường thư]]'', [http://ef.cdpa.nsysu.edu.tw/ccw/02/ntan01.htm quyển 4]</ref>.

Năm [[703]], anh em họ Trương oán giận tể tướng [[Ngụy Nguyên Trung]] vì Nguyên Trung không coi trọng bọn [[Trương Xương Nghi]] và [[Trương Xương Kì]] (anh em họ của Dịch Chi). Hai người này cũng lo sợ sau khi thái hậubà chết đi thì Nguyên Trung sẽ tìm cách hại mình, nên đã cáo buộc Nguyên Trung cùng [[Cao Tiển]], thân cận của công chúa Thái Bình; ngày đêm mong cho thái hậubà chóng chết. Anh em họ Trương còn thuyết phục [[Trương Thuyết]] ra làm chứng, nhưng Trương Thuyết nói hết âm mưu của hai tên đó trước mặt tháiVõ hậuđế. Nhưng rốt cục, tháiVõ hậuđế vì mải mê trainam sủng nên vẫn lưu đày Ngụy Nguyên Trung, Cao Tiển và Trương Thuyết.

Mùa thu năm [[704]], nhiều quan lại lên tiếng cáo buộc Trương Dịch Chi, Trương Xương Tông và anh em họ là [[Trương Đồng Hưu]], [[Trương Xương Kì]] nhận hối lộ, thái hậubà bèn giáng chức Đồng Hưu và Xương Kì nhưng lại giật dây cho tể tướng [[Dương Tái Tư]] không được động tới hai nam sủng của mình, nên anh em họ Trương được vô sự.

[[Mùa đông]] năm [[704]], Võ TháiTắc hậuThiên lâm bệnh nằm liệt giường. Các đại thần đều không được gặp mặt, chỉ có anh em họ Trương được vào hầu mà thôi. Nhiều đại thần e ngại bọn họ Trương sẽ tìm cách chiếm ngôi vua, nên lũ lượt dâng sớ tố cáo chúng về tội phản quốc. Sau khi bệnh tình của Thái hậubà có thuyên giảm, Tể tướng [[Thôi Huyền Vĩ]] đề nghị chỉ nên cho Trung Tông và Tương vương [[Lý Đán]] được vào hầu mà thôi, nhưng Thái hậubà không theo. Về sau còn có [[Hoàn Ngạn Phạm]] và [[Tống Cảnh]] dâng sớ cáo buộc, Võ Thái hậubà cho Tống Cảnh điều tra việc đó, nhưng không được bao lâu lại hạ lệnh xá miễn cho bọn họ Trương.

[[Mùa xuân]] năm [[705]], Võ Thái hậubà lại lâm bệnh. [[Trương Dịch Chi]], [[Trương Xương Tông]] nắm quyền trong cung, trông giữ mọi việc. Các tể tướng [[Trương Giản Chi]], [[Thôi Huyền Vĩ]], [[Hoàn Ngạn Phạm]], [[Viên Thứ Kỉ]], [[Lý Đa Tộ]], [[Lý Trạm]], [[Kính Huy]] ... muốn diệt trừ hai tên gian thần này đi, khôi phục lại Đường triều.

Ngày [[20 tháng 2]], Trương Giản Chi, Hoàng Ngạn Phạm cùng [[Tiết Tư Hành]] dẫn quân tiến vào Huyền Vũ Môn, sai Đa Tộ và Đồng Hiệu Nghệ đến Đông cung nghênh đón thái tử Võ Hiển. Võ Hiển đồng tình, theo bọn họ vào cung<ref name="TTTG207" />. Bọn Giản Chi tiến vào trong cung, giết chết anh em Dịch Chi, Xương Tông rồi kéo nhau vào cung Thượng Dương nơi ở của tháihoàng hậuthượng. Thái hậuBà thất kinh, hỏi Giản Chi. Giản Chi nói có mật lệnh có thái tử, giết bọn gian thần đi. TháiHoàng hậuthượng thấy Trung Tông thì biết trong cung có biến loạn, bảo:''"Tiểu tử đã giết được rồi, mau về đông cung đi"''. Ngạn Phạm không đồng ý, bảo rằng thiên hạ chưa quên công đức của Lý thị, ép Tháihoàng hậuthượng nhường ngôi cho Trung Tông. Hôm sau, tức ngày [[21 tháng 2]] năm [[705]], Võ Tháihoàng hậuđế ra lệnh cho Trung Tông làm giám quốc, hôm sau nữa hạ chiếu nhường ngôi.

Ngày [[23 tháng 2]], [[Đường Trung Tông]] Lý Hiển chính thức lên ngôi lần thứ hai. Tôn Võmẫu thái hậuthân là [[Thái thượng hoàng]] ở [[cung Thượng Dương]], nhưng bị kiểm soát bởi các vệ sĩ<ref name="TTTG207" />. Ngày [[3 tháng 3]], [[Nhà Đường]] chánh thức được khôi phục, [[Võ Chu triều đại]] chấm dứt<ref name="TTTG208"/>.

Ngày [[16 tháng 12]] năm [[705]]<ref>[http://www.sinica.edu.tw/ftms-bin/kiwi1/luso.sh?lstype=2&dyna=%AD%F0&king=%A4%A4%A9v&reign=%AF%AB%C0s&yy=1&ycanzi=&mm=11&dd=26&dcanzi= Academia Sinica-Chuyển hoán Trung Tây lịch]</ref>, Võ thái hậuthượng quahoàng đờibăng hà. Theo di mệnh của bà, lễ tang làmtiến hành theo nghi thức [[Hoàng hậu]], hợp táng với [[Đường Cao Tông]] ở [[Càn Lănglăng]].

Sau khi Võ Tắc Thiên qua đời, các sử gia thời Thịnh Đường, Trung Đường và Đường mạt đều không chỉ trích nặng nề những việc làm của Võ TháiTắc hậuThiên, bởi vì những vị [[Hoàng đế]] [[nhà Đường]] sau này đều là con cháu trực hệ của bà. Chỉ khi đến thời [[nhà Tống]], các sử gia mới bắt đầu có những lời chỉ trích, một phần cũng do tư tưởng tôn [[Nho giáo]] đã ăn sâu vào trong lòng xã hội phong kiến, mà Nho giáo thì không bao giờ chấp nhận để một người phụ nữ ''"vượt quá giới hạn"'' mà bước lên đỉnh cao quyền lực. Có thể nói Võ Tắc Thiên là hiện tượng độc nhất vô nhị trong lịch sử. Những vị đại hoàng hậu nổi tiếng từ cổ chí kim ở Trung Hoa, có thể kể đến [[Mị Bát Tử|Tần Tuyên Thái hậu]], [[Lã Trĩ|Hán Lã hoàng hậu]], Tây Tấn [[Giả Nam Phong]], [[Tiêu Xước]] triều [[nhà Liêu|Liêu]], và kể cả [[Từ Hi thái hậu]] [[nhà Thanh]] đều chỉ có thể đứng sau bức rèm nghe bàn chính sự, không một ai dám làm việc thoán đoạt như bà.