Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Kyrgyzstan”

Nội dung được xóa Nội dung được thêm vào
Kolega2357 (thảo luận | đóng góp)
n Bot: Thay thể loại đã đổi hướng Nước và vùng lãnh thổ nói tiếng Nga bằng [[:Thể loại:Quốc gia và vùng lãnh thổ nói tiếng Nga|Quốc gia và vùng l…
n AlphamaEditor, thêm thể loại, Excuted time: 00:00:21.8821880
Dòng 137:
Kyrgyzstan là một nước nằm kín trong lục địa tại [[Trung Á]], giáp biên giới với [[Kazakhstan]], [[Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa|Trung Quốc]], [[Tajikistan]] và [[Uzbekistan]]. Vùng núi non [[Tian Shan]] bao phủ 80% đất nước (vì thế Kyrgyzstan thỉnh thoảng cũng được gọi là "[[Thụy Sĩ]] vùng Trung Á" [http://www.atimes.com/atimes/Central_Asia/GC26Ag03.html].), phần diện tích còn lại gồm các thung lũng và châu thổ. Hồ [[Issyk-Kul]] ở tây bắc Tian Shan là hồ lớn nhất tại Kyrgyzstan và là hồ trên núi lớn thứ hai trên thế giới sau [[Titicaca]]. Những đỉnh cao nhất nằm trên rặng Kakshaal-Too, hình thành nên biên giới với Trung Quốc. [[Đỉnh Jengish Chokusu]], độ cao 7.439 m (24.400 feet), là điểm cao nhất và được các nhà địa chất (dù không phải là các nhà leo núi) coi là đỉnh nằm xa nhất phía bắc thế giới. Mùa đông với những trận tuyết rơi dày mang tới những trận lụt vào mùa xuâ và thường gây thiệt hại lớn phía hạ nguồn. Những dòng nước chảy từ trên cao cũng là tiềm năng lớn cho [[thủy điện]].
 
Khí hậu khác biệt theo từng vùng. [[Thung lũng Fergana]] phía tây nam thuộc kiểu khí hậu [[khí hậu cận nhiệt đới|cận nhiệt đới]] và rất nóng vào mùa hè, với nhiệt độ đạt tới 40  °C (104  °F.) Các vùng đồi phía bắc thuộc khí hậu [[Khí hậu ôn hoà|ôn hoà]] và Tian Shan từ kiểu khí hậu [[khí hậu lục địa|lục địa]] khô tới [[khí hậu cực]], tùy thuộc độ cao. Tại các vùng lạnh nhất nhiệt độ ở mức dưới không trong khoảng 40 ngày mùa đông, và thậm chí tại một số vùng sa mạc còn có tuyết rơi thường xuyên trong thời kỳ này.
 
Kyrgyzstan có nguồn khoáng sản kim loại khá lớn gồm [[vàng]] và [[các nguyên tố hiếm|kim loại hiếm]]. Vì địa hình đất nước này chủ yếu là đồi núi, chưa tới 8% diện tích có thể canh tác, và tập trung tại các vùng đất thấp phía bắc và các rìa Thung lũng Fergana.
Dòng 146:
Có một [[Vùng đất bị quốc gia khác bao quanh và vùng đất tách khỏi mẫu quốc|vùng đất tách khỏi mẫu quốc]], đó là ngôi làng nhỏ Barak, Kyrgyzstan [http://home.no.net/enklaver/kyrgyzstan.htm], (dân số 627 người) tại thung lũng [[Fergana]]. Làng này bị lãnh thổ Uzbek bao quanh và nằm giữa các thị trấn [[Margilan]] và Fergana.
 
Có bốn vùng đất Uzbekistan nằm trong lãnh thổ Kyrgyzstan. Hai trong số đó là các thị trấn [[Sokh]] (diện tích 325  km²/125 dặm vuông với dân số 42.800 người năm 1993, dù một số ước tính cho rằng con số này có thể lên tới 70.000 người; 99% là người Tajik, số còn lại là người Uzbek), và [[Shakhrimardan]] (cũng được gọi là Shakirmardon hay Shah-i-Mardan, diện tích 90  km²/35 dặm vuông và dân số 5.100 năm 1993; 91% là người Uzbek, số còn lại là người Kyrgyz); hai vùng lãnh thổ nhỏ khác là Chuy-Kara (hay Kalacha, dài khoảng 3  km và rộng 1  km hay 2 [[dặm Anh|dặm]] nhân 0.6 dặm) và Dzhangail (một chấm đất nhỏ chỉ có chiều ngang 2 hay 3  km). Chuy-Kara nằm trên sông Sokh, giữa biên giới Uzbek và khu lãnh thổ tách khỏi mẫu quốc Sokh.
 
Có hai vùng lãnh thổ của Tajikistan nằm gọn trong Kyrgyzstan: [[Vorukh]] (diện tích khoảng 95 và 130  km² [37–50 dặm vuông], dân số được ước lượng trong khoảng 23.000 và 29.000, 95% người Tajik và 5% Kyrgyz, sống tại 17 ngôi làng), nằm cách 45 kilômét (28 dặm) phía nam [[Isfara]] trên bờ phải sông [[Karafshin]], và một khu định cư nhỏ gần ga đường sắt Kyrgyz [[Kairagach]].
 
== Kinh tế ==
Dòng 236:
Các môn thể thao truyền thống quốc gia phản ánh tầm quan trọng của hành động [[cưỡi ngựa]] trong văn hoá Kyrgyz. Rất phổ thông, như tại tất cả các quốc gia Trung Á khác, là [[Buzkashi|Kok Boru]] (có nghĩa "sói xanh"), một môn [[thể thao đồng đội]] giống như [[polo]] và [[Rugby football|rugby]] trên lưng ngựa, theo đó hai đội tìm cách mang xác một con dê không đầu vượt qua vạch gôn đội đối thủ, hay theo kiểu thường được chơi ngày nay, vào trong gôn đội đối thủ, một chiếc bình lớn hay một vòng đánh dấu trên mặt đất. Trong trận đấu các đấu thủ tìm cách giật xác dê từ tay đối thủ.
 
Các môn thể thao phổ thông trên lưng ngựa khác gồm ''Tyiyn'' hay ''Tenghe Enish'' (nhặt một đồng xu trên mặt đất trong khi đang phi ngựa), ''Kyz Kuumai'' (đuổi một cô gái để thắng một cái hôn của cô ta, khi cô đang phi ngựa chạy và có thể đánh kẻ đuổi theo bằng chiếc roi da của mình), ''Oodarysh'' (vật trên lưng ngựa), những cuộc đua ngựa đường trường trên 15, 20 hay thậm chí 50 và 100  km, và các môn thể thao khác.
 
== Vận tải ==
Dòng 251:
 
=== Đường sắt ===
Thung lũng Chui ở phía bắc và thung lũng Ferghana ở phía nam là các điểm kết thúc của hệ thống đường sắt [[Liên Xô|Liên bang Xô viết]] ở Trung Á. Sau khi các quốc gia độc lập xuất hiện thời hậu Xô viết, các tuyến đường sắt được xây dựng trước kia đã bị các biên giới hành chính cắt ngang, và vì thế ảnh hưởng nghiêm trọng tới hoạt động giao thông. Những đoạn đường sắt ngắn bên trong Kyrgyzstan, tổng cộng khoảng 370  km (khổ 1.520  mm), có ít giá trị kinh tế vì thiếu hàng hóa vận chuyển trên khoảng cách xa cũng như đi và tới các trung tâm như [[Tashkent]], [[Almaty]] và các thành phố của Nga.
 
Hiện có những kế hoạch bước đầu để mở rộng các tuyến đường sắt từ [[Balykchy]] ở phía bắc và/hay từ [[Osh]] ở phía nam tới [[Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa]], nhưng chi phí cho việc này rất lớn.
Dòng 264:
Với sự hỗ trợ của [[Ngân hàng Phát triển châu Á|Ngân hàng phát triển Châu Á]], một đường chính nối từ phía bắc tới tây nam từ [[Bishkek]] tới [[Osh]] gần đây đã hoàn thành. Công trình này giúp việc liên lạc giữa hai trung tâm dân cư chính trong nước—Thung lũng [[Chui]] ở phía bắc và [[Thung lũng Fergana]] ở phía nam trở nên dễ dàng hơn rất nhiều. Một phần của con đường này vượt qua một con đèo cao 3.500 dẫn vào Thung lũng [[Talas]] ở phía tây bắc. Nhiều kế hoạch đang được đưa ra nhằm xây dựng một con đường chính từ Osh tới [[Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa]].
 
''Tổng cộng:'' 30.300  km (gồm 140  km đường cao tốc)
<br />''đường trải nhựa:'' 22.600 &nbsp;km (gồm cả một số đoạn trải sỏi)
<br />''không trải nhựa:'' 7.700 &nbsp;km (những con đường này làm bằng đất không lu và rất khó đi lại trong điều kiện thời tiết xấu) (1990)
 
=== Đường ống ===
[[Khí thiên nhiên|Khí tự nhiên]] 200 &nbsp;km
 
=== Đường thuỷ ===
Dòng 336:
{{Tổ chức Hội nghị Hồi giáo}}
{{Cộng đồng các quốc gia độc lập}}
 
 
[[Thể loại:Kyrgyzstan| ]]
Hàng 343 ⟶ 342:
[[Thể loại:Cộng hòa]]
[[Thể loại:Quốc gia và vùng lãnh thổ nói tiếng Nga]]
[[Thể loại:Quốc gia Trung Á]]
[[Thể loại:Quốc gia nằm kín trong lục địa]]
[[Thể loại:Các quốc gia thành viên của Liên Hiệp Quốc]]