Wikipedia

Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Chồn sói”

Duyệt lịch sử tương tác
← Thay đổi trướcThay đổi sau →
Nội dung được xóa Nội dung được thêm vào
Trực quanMã wiki
n Lion tiger leopard đã đổi Chồn gulô thành Chồn sói: Tên gọi loài này có từ thế kỷ 16 (wolvering), tiền tố wolv- nghĩa là chó sói. Gulo chỉ mang ý nghĩa là kẻ phàm ăn
Không có tóm lược sửa đổi
Dòng 1:
{{Taxobox
| name = ''Gulo gulo''
| status = LC
| trend = unknown
| status_system = iucn3.1
| status_ref = <ref name="iucn"/>
| image = WolverineGulo gulo 2.jpg
| regnum = [[Động vật|Animalia]]
| phylum = [[Động vật có dây sống|Chordata]]
| classis = [[Lớp Thú|Mammalia]]▼
{{không phân hạng|đơn vị = [[Động vật có hộp sọ|Craniata]]}}
| ordo = [[Bộ Ăn thịt|Carnivora]]▼
| subphylum = [[Động vật có xương sống|Vertebrata]]
| familia = [[Họ Chồn|Mustelidae]]▼
| infraphylum = [[Động vật có quai hàm|Gnathostomata]]
| superclassis = [[Động vật bốn chân|Tetrapoda]]
▲| classis = [[Lớp Thú|Mammalia]]
| subclassis = [[Theria]]
| infraclassis = [[Eutheria]]
| magnordo = [[Epitheria]]
| superordo = [[Laurasiatheria]]
▲| ordo = [[Bộ Ăn thịt|Carnivora]]
| subordo = [[Phân bộ Dạng chó|Caniformia]]
▲| familia = [[Họ Chồn|Mustelidae]]
| subfamilia = [[Mustelinae]]
| genus = '''''Gulo'''''
Hàng 25 ⟶ 15:
| species = '''''G. gulo'''''
| binomial = ''Gulo gulo''
| binomial_authority = ([[Carl Linnaeus|Linnaeus]], [[1758]]<ref>10th edition of Systema Naturae</ref>|1758]])
| range_map = Gulo gulo levila.png▼
| range_map_width = 250px
| range_map_alt =
| range_map_caption = Các vùng phân bố chồn Gulô, theo số liệu của [[Liên minh Bảo tồn Thiên nhiên Quốc tế|IUCN]] năm 2010
| subdivision_ranks = [[Phân loài]]
| subdivision = ''G. g. luscus''<br/>
''G. g. gulo''
▲| range_map = Gulo gulo leviladistribution.pngsvg
| range_map_caption = Phân bố chồn sói
}}
'''Chồn gulô''' ([[danh pháp hai phần]]: '''''Gulo gulo''''') là một loài chồn đặc biệt hung dữ và to lớn trong [[họ Chồn]] (''Mustelidae''), cũng là loài duy nhất được phân loại trong chi '''''Gulo'''''. Chúng là loại to lớn nhất trong số các loài thuộc họ Chồn sinh sống trên cạn. Chúng sinh sống chủ yếu ở vùng rừng taiga ở [[Bắc Âu]], [[Bắc Á]] và [[Bắc Mỹ]].<ref name="iucn" />
 
'''Chồn sói''' ([[tiếng Anh]]: '''wolverine''', {{IPAc-en|ˈ|w|ʊ|l|v|ə|r|iː|n|}}, [[danh pháp hai phần]]: ''Gulo gulo'' ('''''Gulo''''' là từ ngữ [[Latin]] cho "thói phàm ăn"), còn có những tên goi như ''glutton'', ''carcajou'', ''gấu chồn hôi'', hoặc ''quickhatch'', là [[loài]] lớn nhất thuộc họ [[Mustelidae]] (họ chồn). Đây là loài ăn thịt chắc nịch và cơ bắp, tương đồng chặt chẽ với một con gấu nhỏ hơn loài chồn. Chồn sói, loài động vật đơn độc,<ref name="iucn">{{IUCN2009.2|assessors=Abramov, A., Belant, J. & Wozencraft, C.|year=2009|id=9561|title=Gulo gulo|downloaded=2010-01-25}}</ref> mang danh tiếng hung hăng và sức mạnh tương xứng kích thước, có khả năng giết con mồi lớn hơn nhiều lần.
Kích thước chồn gulô khoảng 15&nbsp;kg nhưng cá biệt có những con có thể nặng tới 30&nbsp;kg. Chúng có lối sống ăn xác thối song chúng cũng thường xuyên săn những con mồi như thỏ, gà gô thậm chí là cả hoẵng, tuần lộc. Khi đói, chúng dám tấn công cả [[gấu]], hoặc bầy sói để cướp mồi. Hai phân loài được một số tác giả công nhận là phân loài sinh sống ở khu vực [[Cựu Thế giới|Cựu thế giới]] (''Gulo gulo gulo'') và phân loài sinh sống ở khu vực [[Tân Thế giới|Tân thế giới]] (''Gulo gulo luscus'').<ref name="iucn" /><ref name=science>http://www.science.smith.edu/msi/pdf/i0076-3519-499-01-0001.pdf</ref>
 
Chồn sói sinh sống chủ yếu tại [[rừng taiga]] phương bắc, [[cận Bắc Cực]] và [[lãnh nguyên núi cao]] thuộc [[bắc bán cầu]], số lượng lớn nhất ở phía bắc [[Canada]], tiểu bang [[Alaska]], [[Bắc Âu]], khắp miền tây nước Nga và [[Siberia]]. Quần thể đã sụt giảm ổn định từ thế kỷ 19 do đối mặt nạn [[đánh bẫy]], phạm vi giảm và [[chia cắt sinh cảnh]], chồn sói không tồn tại căn bản từ điểm cuối phía nam phạm vi châu Âu của chúng.
 
== Đặc điểm sinh học ==
=== Hình dáng ===
Về mặt giải phẫu, chồn gulôsói là một động vậtkhá chắc nịch và cơ bắp. Với đôi chân ngắn, đầu rộng và tròn, đôi mắt nhỏ và đôi tai tròn ngắn, nó trông giống như một con gấu hơn những con chồn khác. Mặc dù chân nó ngắn, bàn chân năm ngón lớn và tư thế đi cả bàn chân tạo điều kiện cho nó dễ dàng di chuyển trên lớp tuyết sâu.<ref name="Action">Arild Landa, Mats Lindén and Ilpo Kojola (2000). "Action Plan for the conservation of Wolverines (Gulo gulo) in Europe" (PDF). Nature and environment, No. 115. Convention on the Conservation of European Wildlife and Natural Habitats (Bern Convention).</ref><ref name=global>http://global.britannica.com/EBchecked/topic/646740/wolverine</ref>
 
Chồn gulôsói trưởng thành có kích thước của một con chó trung bình, với chiều dài thay đổi, thường là 65–107&nbsp;cm (26–42&nbsp;in), và đuôi 17–26&nbsp;cm (6,7–10 in), với trọng lượng 9–25&nbsp;kg (20-55&nbsp;lb), mặc dù con đực đặc biệt lớn có thể nặng tới 32&nbsp;kg (71&nbsp;lb). Con đực lớn hơn khoảng 30% so với con cái và có thể nặng gấp đôi. Chiều cao vai từ 30 đến 45&nbsp;cm (12–18&nbsp;in).<ref name=science /><ref name=global /><ref name=nature>http://www.pbs.org/wnet/nature/episodes/wolverine-chasing-the-phantom/wolverine-facts/6049/</ref> Nó là loài chồn lớn nhất sống trên mặt đất. Chỉ có rái cá biển và rái cá khổng lồ của lưu vực sông Amazon là lớn hơn.
 
Chồn gulôsói có lớp lông dày, đen, chứa dầu rất kỵ nước, làm cho nó có khả năng chống sương giá. Giống như nhiều loài chồn khác, nó có tuyến hương thơm mạnh ở hậu môn được sử dụng để đánh dấu lãnh thổ và phát tín hiệu tình dục. Giống như nhiều loài chồn khác, chúng có một răng hàm đặc biệt ở phía sau miệng được xoay 90 độ, về phía bên trong của miệng. Đặc trưng này cho phép chồn gulôsói có thể xé thịt từ con mồi hoặc xác chết đã bị đông cứng.<ref>Pratt, Philip. "Dentition of the Wolverine". The Wolverine Foundation, Inc. 01.07.2007</ref>
 
=== Lối sống và sinh thái ===
Chồn gulôsói là một động vật ăn thịt và ăn xác thối mạnh mẽ và nhanh nhẹn. Con mồi chủ yếu bao gồm động vật có vú nhỏ đến lớn, nhưng chồn gulôsói được ghi nhận đã giết chết con mồi như hươu trưởng thành lớn hơn nó nhiều lần. Con mồi bao gồm nhím, sóc, hải ly, chuột marmot, thỏ, chuột đồng, chuột nhắt, chuột chù, chuột lemming, tuần lộc, hươu, nai đuôi trắng, hươu Bắc Mỹ, cừu, nai sừng tấm và nai lớn. Đôi khi chúng săn cả động vật ăn thịt nhỏ bao gồm chồn mác, chồn rái cá, cáo, linh miêu Canada, chồn triết, linh miêu Á-Âu, và sói đồng cỏ và chó sói con.</ref><ref name=nature />
 
Chồn gulôsói thường theo đuổi con mồi sống tương đối dễ bắt, bao gồm động vật rơi vào bẫy, động vật có vú mới sinh, và nai (bao gồm cả nai lớn và nai sừng tấm trưởng thành) khi chúng đang bị suy yếu do mùa đông hoặc không di động được bởi tuyết lớn. Chế độ ăn của chúng đôi khi được bổ sung bằng trứng chim, chim (đặc biệt là ngỗng), rễ, hạt cây, ấu trùng côn trùng, và quả mọng. Phần lớn thức ăn của chồn gulôsói có nguồn gốc từ thịt thối rữa, mà chúng phụ thuộc gần như hoàn toàn trong mùa đông và đầu mùa xuân. Chồn gulôsói có thể tự mình tìm thấy xác chết, ăn nó sau khi các động vật ăn thịt ăn no (đặc biệt là bầy sói) hoặc chỉ đơn giản là cướp nó từ động vật ăn thịt khác.<ref name="iucn" /><ref name=science /> Cho dù ăn mồi sống hoặc xác chết, phong cách ăn của chồn gulôsói có vẻ phàm ăn, dẫn đến biệt danh là "tham ăn" (cũng là cơ sở của tên khoa học). Tuy nhiên, phong cách ăn này được cho là một sự thích nghi với thức ăn mà hầu như không gặp được, đặc biệt là trong mùa đông.
 
Trang bị hàm mạnh mẽ, móng vuốt sắc nhọn, và một lớp da dày, chồn gulôsói, giống như hầu hết các loài chồn, là khá mạnh mẽ với kích thước của chúng.<ref>http://www.blueplanetbiomes.org/wolverine.htm</ref> Chúng có thể chống lại kẻ thù lớn hơn hoặc nhiều hơn như những con sói hay gấu. Có nhiều báo cáo cho rằng chồn gulôsói đã giành chiến thắng trong những cuộc chiến sốngsinh còntồn với gấu đen, gấu bắc cực hoặc cả một bầyloài sói.<ref>{{chú thích web | url = http://fwp.mt.gov/mtoutdoors/HTML/articles/portraits/wolverine.htm | tiêu đề = Wolverine | author = | ngày = | ngày truy cập = 14 tháng 4 năm 2015 | nơi xuất bản = | ngôn ngữ = }}</ref>
 
Chồn gulôsói sống ở cựu thế giới (cụ thể, Fennoscandia) là những kẻ đi săn hoạt động hơn những họ hàng Bắc Mỹ của chúng. Điều này có thể là do loài săn mồi cạnh tranh tại đại lục Á Âu không phải là dày đặc, làm cho việc đi săn săn cho bản thân thực tế hơn là chờ đợi một động vật khác giết chết con mồi và sau đó cố gắng cướp lấy nó. Chúng thường ăn xác chết bỏ lại từ những con sói, nên các thay đổi về số lượng sói có thể ảnh hưởng đến số lượng chồn gulôsói. Chồn gulôsói cũng đôi khi ăn thực vật.
 
Con đực thành công sẽ hình thành mối quan hệ lâu dài với hai hoặc ba con cái, mà nó sẽ ghé thăm thường xuyên, trong khi những con khác bị bỏ lại mà không có một người bạn đời. Mùa giao phối diễn ra trong mùa hè, nhưng việc cấy ghép thực tế của phôi thai (túi phôi) trong tử cung được lưu lại cho đến đầu mùa đông, trì hoãn sự phát triển của thai nhi. Con cái thường sẽ không sinh con nếu thức ăn khan hiếm. Thời gian mang thai của chồn gulôsói là 30-50 ngày. Thường là hai hoặc ba con non được sinh ra vào mùa xuân. Các con non phát triển rất nhanh, đạt kích cỡ trưởng thành trong năm đầu tiên của vòng đời từ 5 năm (với cá thể đặc biệt) cho đến 13 năm. Con bố đến thăm con cái của nó cho đến khi cai sữa lúc 10 tuần tuổi. Khi con non được khoảng sáu tháng tuổi, con bố cũng kết nối lại với con non và đi cùng nhau trong một thời gian.<ref name=science />
 
== Phân bố ==
Chồn gulôsói sống chủ yếu ở Bắc Cực và các khu vực núi cao của miền Bắc Canada, Alaska, Siberia, Scandinavia. Chúng cũng có nguồn gốc từ phần châu Âu của Nga, các nước vùng Baltic, vùng Viễn Đông của Nga, phía đông bắc Trung Quốc và Mông Cổ. Chồn gulôsói cũng được thấy xa về phía nam như Sierra Nevada, gần hồ Tahoe. Chúng cũng được tìm thấy với số lượng thấp trong dãy núi Rocky và Cascades phía Bắc của Hoa Kỳ, và xa về phía nam và phía đông như Michigan. Tuy nhiên, hầu hết chồn gulôsói Bắc Mỹ sống tại Canada.<ref name="iucn" /><ref name=science />
 
Tổng số lượng chồn gulôsói trên thế giới không được biết. Tuy nhiên chúng có mật độ thấp và đòi hỏi một lãnh thổ rất lớn. Lãnh thổ của một con chồn gulôsói đực có thể lớn hơn 620 km2 (240 mi2), bao gồm phạm vi của một số con cái có lãnh thổ nhỏ hơn khoảng 130 - 260 km2 (50-100 mi2). Chồn gulôsói cái chui sâu vào tuyết trong tháng hai để tạo ra một cái hang, được sử dụng cho đến khi cai sữa vào giữa tháng Năm.<ref>http://grist.org/article/wolverine-wonder</ref>
 
== Phân loài ==
* Họ Chồn [[Họ Chồn|Mustelidae]]
** Phân họ Chồn [[Mustelinae]]
*** Chi Gulo
**** Loài [[ChồnGulo Gulô]]Gulo
***** Phân loài ''Gulo gulo albus'' (Kerr, 1792)
***** Phân loài ''Gulo gulo gulo'' (Linnaeus, 1758)
Hàng 99 ⟶ 88:
 
{{Mustelidae}}
{{Carnivora}}
 
[[Thể loại:Gulo|G]]
[[Thể loại:Quần thực vật CanadaChồn]]
[[Thể loại:Quần thựcĐộng vật có vú Phần Lan]]
[[Thể loại:Quần thựcĐộng vật có vú Na Uy]]
[[Thể loại:Quần thựcĐộng vật có vú Nga]]
[[Thể loại:Động vật có vú Bắc Cực]]
[[Thể loại:Động vật có vú Canada]]
[[Thể loại:Động vật lớn Ấn-Âu]]
Lấy từ “https://vi.wikipedia.org/wiki/Chồn_sói”