Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Anaxagoras”
Nội dung được xóa Nội dung được thêm vào
n →Liên kết ngoài: AlphamaEditor, thêm thể loại, Excuted time: 00:00:16.7222495 |
Không có tóm lược sửa đổi |
||
Dòng 20:
Anaxagoras nổi tiếng vì đã giới thiệu một khái niệm vũ trụ học ''Nous'' (lý trí), xem đó như một thế lực ra lệnh. Ông coi vật chất là một tập hợp vô tận các nguyên tố sơ khai bất tử, ám chỉ tới tất cả sự sinh ra và biến mất cho tới sự pha trộn và tách ly.
==Tiểu sử<ref name="a">[[Lịch sử triết học phương Tây]], [[Nguyễn Tiến Dũng]], [[Nhà xuất bản Khoa học xã hội]], xuất bản năm [[2015]], trang 55</ref>==
Anaxagoras được sinh ra ở [[thành phố]] [[Clazomenes]] thuộc [[Tiểu Á]]. Ông say mê triết học đến nỗi bỏ [[trang trại]] của mình thành bãi chăn [[gia súc]]. Thậm chí, niềm say mê triết học của ông lớn đến nỗi ông không tham gia vào các [[công việc]] của [[xã hội]] nên có người chất vấn nhà triết học này rằng có quan tâm đến đất nước hay không. Do tư tưởng [[vô thần]] và bài [[tôn giáo]], ông đã bị chính quyền [[Athens]] kết án [[tử hình]] nhưng nhờ có người học trò nổi tiếng [[Pericles]], người nắm quyền bình ở [[thành phố]] này giải thoát nên Anaxagoras được đưa về [[Lamsaque]]. Ở đó, nhà triết học [[người Hy Lạp]] mở [[trường]] dạy học. Sau khi ông mất, người dân của Lamsaque dưng [[tượng]] ông và hàng [[năm]] những [[học sinh]] nơi đây được nghỉ học khi đến ngày mất của ông.
==Những [[nghiên cứu]] đáng chú ý==
===[[Khoa học tự nhiên]]===
Anaxagoras là người phát hiện ra [[bán cầu não]]. Ông cũng cho rằng dải [[ngân hà]] là bóng của [[trái đất]] che khuất một [[bộ phận]] của [[bầu trời]] khi [[mặt trời]] lặn.
===[[Triết học]]===
====[[Suy nghĩ]] về vũ trụ<ref>[[Lịch sử triết học phương Tây]], [[Nguyễn Tiến Dũng]], [[Nhà xuất bản Khoa học xã hội]], xuất bản năm [[2015]], trang 55, 56</ref>====
Anaxagoras có để lại một dấu ấn quan trọng trong [[tư tưởng]] triết học của mình: quan điểm về [[vũ trụ]]. Ông cho rằng mình được sinh ra chỉ là để quan sát và tìm kiếm những [[bí ẩn]] của mặt trời, [[mặt trăng]], các vì [[sao]]. Ông coi đó là [[tổ quốc]] của mình. Có một câu chuyên với nội dung rằng có người từng hỏi Anaxagoras là vì sao sinh ra lại tốt hơn không được sinh ra, Anaxagoras đã đáp lại là vì để chiêm ngưỡng bầu trời và cấu tạo của toàn vũ trụ.
Như đã nói ở trên, Anaxagoras là một người theo [[chủ nghĩa]] vô thần. Thế nên, theo ông, không có cái thứ huyền bí nào làm nên vũ trụ này cả. "Mặt trời là một khối [[lửa]], chứ không phải [[thần linh]]." hay "Toàn bộ bầu trời cấu thành từ [[đá]]. Do có sự [[quay]] [[tròn]] [[nhanh]] nên nó giữa im vững chắc, nếu [[vận động]] đó dừng lại thì nó sẽ rơi xuống [[đất]]." hoặc "các vì sao chỉ là các khối đá đang bốc [[cháy]]" đều thể hiện tư tưởng [[duy vật]] đó. Đối với Anaxagoras, không có chỗ cho thần linh trong vũ trụ.
Ngoài ra, ông còn tin vào một điểu rằng vẫn còn thế giới khác tượng tự thế giới của chúng ta:
{{cquote|''Ngoài thế giới của chúng ta còn tồn tại một thế giới khác. Ở đó mặt trăng và mặt trời cũng giống như chúng ta".''|||}}
====Những [[thuật ngữ ]] mới<ref>[[Lịch sử triết học phương Tây]], [[Nguyễn Tiến Dũng]], [[Nhà xuất bản Khoa học xã hội]], xuất bản năm [[2015]], trang 56</ref>====
Chịu ảnh hưởng từ [[Parmenides]], Anaxagoras quả quyết rằng nền tảng của thế giới là vật chất. Vật chất cũng không mất đi và không xuất hiện từ hư vô như [[tồn tại]]. Vì vậy, những thứ được gọi là [[xuất hiện]] hay [[tiêu diệt]] chỉ là kết hợp hay phân tích những hạt bất biến của dạng [[vật chất]] khởi nguyên. Anaxagoras đã đề nghị nên thay xuất hiện bằng [[kết hợp]], còn tiêu diệt là [[phân tích]]. Ông đã viết như thế này:
{{cquote|''Người Hy Lạp sử dụng sai các [[từ ]] xuất hiện và tiêu diệt vì trên [[thực tế]], không có một vật nào xuất hiện, tiêu diệt mà mỗi vật đều cấu thành từ sự kết hợp của các vật hiện tồn hya là tách ra từ chúng.''|||}}
====Sự đơn điêu của các vị tiền bối<ref>[[Lịch sử triết học phương Tây]], [[Nguyễn Tiến Dũng]], [[Nhà xuất bản Khoa học xã hội]], xuất bản năm [[2015]], trang 56, 57</ref>====
Anaxagoras, giống như Parmenides, không đồng ý việc các vị tiền bối của mình, gồm [[Thales]], [[Anaximenes]], [[Heraclitus]] và [[Empedoclos]], chọn ra bất kỳ một vật cụ thể nào để làm khởi nguyên của thế giới vì "đó là bản chất đơn điệu nhất", không thể giải thích sự phong phú của thế giới này. Đề xuất của ông là [[homeomerie]] (tên này do [[Aristotle]] đặt ra sau này). Nói một cách đơn giản, đó là thuật ngữ để chỉ những hạt giống của sự vật, những thứ tạo sự đa dạng và bất biến của sự vật.
Đây là nguyên tắc về sự vật sinh ra từ sự vật tương tự chúng:
{{cquote|''Chúng ta thấy rằng [[thức ăn]] giản đơn nhất-[[nước]] và [[bánh mì]]-biến thành [[tóc]], [[tĩnh mạch]], [[động mạch]], [[dây thần kinh]], [[xương]],... Do vậy trong bánh mì và nước tất phải có sơi tóc, tĩnh mạch, động mạch,... hết sức nhỏ bé mà [[giác quan]] của chúng ta không phát hiện được, nhưng đứng trước [[lý tính]] của chúng ta, chúng đã bộc lộ dần chân tướng.''|||}}
Nếu dựa vào [[nguyên tắc]] này, ta có thể thấy các homeomerie đặc trưng là nguồn gốc của mỗi sự vật. Và những thứ được gọi là hạt giống của sự vật này nhiều vô kể và phong phú đa dạng. Mỗi loại homeomerie bảo tồn [[tính chất]] của sự vật được cấu tạo từ chúng, "mỗi vật được đặc trưng bởi [[ưu thế]] trong nó. Chẳng hạn [[vàng]] là cái trong đó có nhiều vàng mặc dù trong nó cũng có tất cả." Tuy nhiên, mỗi sư vật lại không phải sự chứa đựng thuần túy một loại homeomerie nào đó mà còn có các homeomerie loại khác, nhưng chính homeomerie của riêng sự vật đó mới làm nên các đặc trưng của sự vật đó.
Có thể thấy, homeomerie của Anaxagoras đã tạo ra một dấu ấn rất lớn khi đã vượt qua cái nhìn còn mang trực giác của những người đi trước để khái quát vần đề ở mức độ cao hơn. Tuy nhiên, chính [[lý thuyết]] này đã đưa đến một [[suy nghĩ]] [[siêu hình]] của Anaxagoras khi ông cho rằng khi vật bị chia nhỏ đến vô cùng thì chất không đổi, đơn giản là ông không thấy mối quan hệ [[biện chứng]] giữa [[lượng]] và [[chất]].
====[[Nous]]<ref>[[Lịch sử triết học phương Tây]], [[Nguyễn Tiến Dũng]], [[Nhà xuất bản Khoa học xã hội]], xuất bản năm [[2015]], trang 57, 58</ref>====
Nếu homeomerie là thứ tạo ra vật chất, theo Anaxagoras, thì nous là thứ làm cho các hạt giống của sự vật kết hợp hay tách rời nhau ra. Nous, đối với nhà triết học trên, là [[trí tuệ]] thuần túy.
{{cquote|''Các vật còn lại có bộ phận trong tất cả song một mình trí tuệ (tức là nous) là đơn giản có [[quyền hạn]] tối cao và không hòa lẫn với một vật nào. Trí tuệ tợ nó tồn tai. Nếu nó không tự nó tồn tại, mà hòa lẫn với một cái khác thì [[hỗn hợp]] sẽ cản trở, do vậy nó không thể [[điều khiển]] được một vật nào nữa. Nó là một vật [[nhẹ]] nhất và [[thuần khiết]] nhất, có [[trí thức]] đầy đủ về tất cả và có [[sức mạnh]] vĩ đại nhất. Trí tuệ điều khỉ tất những gì có [[linh hồn]].'''|||}}
Nous của Anaxagoras có hai điểm đáng chú ý:
# Nó còn là [[nhận thức]] thuần túy nữa mà nó là động lực thúc đẩy sự phát triển của thế giới. Nó là nguyên lý hình thành của thế giới theo sự vật. Theo Anaxagoras, "Nous bắt đầu điều khiển vòng quay phổ biến, vì nó khởi xướng sự quay vòng này. Đàu tiên, sự quay vòng bắt đầu từ cái nhỏ, bây giờ có thể thâu tóm cái lớn, sau này nó sẽ thâu tóm cái lớn hơn nữa."
# Nó là trí tuệ, một dạng vật chất. Nói như thế có nghĩa là Anaxagoras đứng trên lập trường duy vật để giải thích thế giới. Sau này, [[Democritus]] đã quan niệm nous là [[lửa]].
====Quan điểm về [[nhận thức]]<ref>[[Lịch sử triết học phương Tây]], [[Nguyễn Tiến Dũng]], [[Nhà xuất bản Khoa học xã hội]], xuất bản năm [[2015]], trang 58, 59</ref>====
Anaxagoras cho rằng nhận thức là cái đối lập liên hệ với cái đối lập. Theo ông, [[nhận thức cảm tính là không đáng tin cậy:
{{cquote|''Cảm giác lừa dối. Nước có cảm tưởng là trong, nhưng xét về bản chất là [[đen]], vả lại [[khói]] bốc lên từ nước của cây là có màu đen.''|||}}
Ngược lại với hành động, Anaxagoras đề cao [[nhận thức lý tính]]. Tuy nhiên, ông thừa bhaanj rằng không thể nắm hết được bản chất của sự vật. Trong lý luận nhận thức của ông, ta thấy [[chủ nghĩa tương đối]] xuất hiện. Ta hãy xem ý kiến của nhà triết học Hy Lạp này:
{{cquote|''Có thể nhận thức được các sự vật không? Không vì chúng ta chỉ [[giả định]] rằng đã nhận thức được một vật phức tạp nếu chúng ta không thể biết được vô số [[bản nguyên]] đầu tiên''|||}}
====Vạn vật và con người<ref>[[Lịch sử triết học phương Tây]], [[Nguyễn Tiến Dũng]], [[Nhà xuất bản Khoa học xã hội]], xuất bản năm [[2015]], trang 59</ref>====
Về vạn vật, Anaxagoras cho rằng "[[thực vật]] cũng như động vật, chúng có [[cảm giác]], [[buồn]] [[chán]], [[vui mừng]]. Sự [[chuyển động]] của [[lá]] cây chỉ ra dấu hiệu của điều đó]]."
Về con người, chúng ta hãy suy nghi về hai ý kiến sau của ông:
{{cquote|''[[Con người]] là động vật [[thông minh]] nhất vì nó có hai [[tay]]''|||}}
{{cquote|''Tất cả những gì thuộc về con người là do [[ngẫu nhiên]] tạo nên''|||}}
Nếu ai hiểu rõ hai câu này thì sẽ thấy [[vấn đề]]. Nếu cho rằng con người thông minh thì con người cũng có thể sáng tạo. Nhưng Anaxagoras thì không nghĩ như vậy. Ông phủ nhận vế thứ hai, chỉ cộng nhận vế thứ nhất.
==Tác phẩm==
Anaxagoras chỉ có một tác phẩm triết học [[duy nhất]] là ''[[Về tự nhiên (Anaxagoras)|Về tự nhiên]]''.<ref name="a"/>
==Câu nói nổi tiếng==
{{cquote|''[[Con đường]] dẫn tới [[hỏa ngục]] ở đâu trên trái đất này cũng dài như nhau''|||}}<ref name="a"/>
==Nghiên cứu thêm==
*Bakalis Nikolaos (2005). ''Handbook of Greek Philosophy: From Thales to the Stoics Analysis and Fragments'', Trafford Publishing, Victoria, BC., ISBN 1-4120-4843-5
Hàng 54 ⟶ 99:
*{{ws|[[Diogenes Laërtius]], ''[[s:Lives of the Eminent Philosophers/Book II#Anaxagoras|Life of Anaxagoras]]'', translated by [[Robert Drew Hicks]] (1925)}}
[[Thể loại:Sinh 500 TCN]]
| |||