Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Ella Fitzgerald”
Nội dung được xóa Nội dung được thêm vào
Không có tóm lược sửa đổi |
|||
Dòng 22:
}}
'''Ella Jane Fitzgerald ''' (25 tháng 4 năm 1917 – 15 tháng 6 năm 1996) là nữ ca sĩ [[nhạc Jazz]] người Mỹ. Trong sự nghiệp ca hát kéo dài 59 năm, bà đã giành 14 giải [[Giải Grammy|Grammy]], được tổng thống [[Ronald Reagan]] trao tặng [[Huân chương Nghệ thuật Quốc gia]] và tổng thống [[George H. W. Bush]] trao tặng [[Huân chương Tự do của Tổng thống]].
Bà thường được gọi bằng danh hiệu ''Đệ nhất phu nhân của Ca khúc'' (''First Lady of Song''), ''Nữ hoàng Jazz'' và ''Lady Ella''. Bà đã được ghi nhận cho sự trong trẻo của giai điệu, ngôn từ hoàn hảo, phân nhịp và ngữ điệu, và khả năng ứng tác.
==Thời trẻ==
Hàng 27 ⟶ 29:
Ella Fitzgerald sinh ra tại Newport News, [[Virginia]]. Bà là kết quả của cuộc hôn nhân không hôn thú giữa William và Temperance "Tempie" Fitzgerald.<ref name=nicholson>{{chú thích sách | first=Stuart | last=Nicholson | year=1993 | title=Ella Fitzgerald: A Biography of the First Lady of Jazz | publisher=C. Scribner's Sons | location=New York | isbn=0-575-40032-3 }}</ref> Cha mẹ bà chia tay ngay sau khi bà ra đời và mẹ bà chuyển tới Yonkers, [[Thành phố New York|New York]] sống với bạn trai là Joseph Da Silva. Em gái cùng mẹ khác cha của bà, Frances Da Silva, sinh năm 1923.
Năm 1932, mẹ bà chết vì một cơn đau tim. Vì cú sốc này, bà học hành sút hẳn và thường xuyên bỏ học. Bà bị cha dượng lạm dụng và được một người dì nhận nuôi.<ref name="query.nytimes.com">Bernstein, Nina. [http://query.nytimes.com/gst/fullpage.html?res=9A02E7DA1539F930A15755C0A960958260&sec=&spon=&pagewanted=2 "Ward of the State;The Gap in Ella Fitzgerald's Life"], ''[[The New York Times]]'', 23 tháng 6, 1996.</ref> Bà từng giữ chân cảnh giới cho một nhà chứa và chạy việc vặt cho những trùm số đề có liên quan đến [[mafia]].<ref name= "rich">{{chú thích báo | url=http://query.nytimes.com/gst/fullpage.html?res=9800E6D81439F93AA25755C0A960958260 |date = ngày 19 tháng 6 năm 1996 | title=Journal; How High the Moon | author=Frank Rich | publisher=The New York Times | accessdate = ngày 6 tháng 4 năm 2008}}</ref> Khi nhà chức trách bắt được bà, đầu tiên họ gửi bà tới [[trại trẻ mồ côi]] ở Riverdale, [[Bronx]]. Sau đó, vì trại trẻ mồ côi quá tải, bà đã được chuyển đến trường giáo dưỡng dành cho nữ ở Hudson, New York. Cuối cùng, bà bỏ trốn và sống lang thang một thời gian.
==Sự nghiệp==
Ngày 21 tháng 11 năm 1934, bà bắt đầu bước vào nghiệp ca hát ở nhà hát Apollo ở [[Harlem]], New York. Sau đó, bà giành cơ hội thử sức trong cuộc thi "Amateur Nights" mà nhà hát này tổ chức. Bà định dự thi bằng một tiết mục khiêu vũ nhưng bị chị em Edwards, một đôi vũ công địa phương, đe doạ nên đã chuyển sang hát. Bà đã đoạt giải nhất với phần thưởng 25 đô-la.<ref name= "cnn">{{chú thích báo| url=http://www.cnn.com/SHOWBIZ/9606/15/fitzgerald.obit/index.html |date = ngày 15 tháng 6 năm 1996 | title=‘First Lady of Song’ passes peacefully, surrounded by family | author=Jim Moret | publisher=CNN | accessdate = ngày 30 tháng 1 năm 2007 |archiveurl = http://web.archive.org/web/20061129231320/http://www.cnn.com/SHOWBIZ/9606/15/fitzgerald.obit/index.html <!-- Bot retrieved archive --> |archivedate = ngày 29 tháng 11 năm 2006}}</ref>
Tháng 1 năm 1935, Ella Fitzgerald có cơ may biểu diễn một tuần với ban nhạc Tiny Bradshaw ở nhà hát Opera Harlem. Tại đây, bà gặp tay trống thủ lĩnh ban nhạc [[Chick Webb]]. Webb đã thuê Charlie Linton làm ca sĩ trong ban và không muốn nhận Ella vì bà "chậm chạp và lôi thôi, một viên kim cương thô".<ref name= "nyobit">{{chú thích báo | url=http://query.nytimes.com/gst/fullpage.html?res=9A00E4DC1E39F935A25755C0A960958260 |date = ngày 16 tháng 6 năm 1996 | title=Ella Fitzgerald, the Voice of Jazz, Dies at 79 | author=Stephen Holden | publisher=The New York Times | accessdate = ngày 6 tháng 4 năm 2008}}</ref> Webb cho bà một cơ hội để thử nghiệm với ban nhạc của ông khi họ chơi cho một buổi khiêu vũ ở đại học [[Đại học Yale|Yale]].
Đến năm 1935, bà bắt đầu hát thường xuyên cùng ban nhạc của Webb ở Harlem's Savoy Ballroom. Cùng với họ, bà đã thu âm nhiều bài hát được yêu thích như "Love and Kisses" and "(If You Can't Sing It) You'll Have to Swing It (Mr. Paganini)". Nhưng phải đến năm 1938, nhờ một bài hát trẻ trung tên là "A-Tisket, A-Tasket" do bà đồng sáng tác, bà mới được đông đảo công chúng biết tới. Chick Webb qua đời ngày 16 tháng 6 năm 1939, và ban nhạc của ông đổi tên thành "Ella Fitzgerald and her Famous Orchestra" do Ella làm thủ lĩnh. Năm 1942, bà tách khỏi ban nhạc để bắt đầu sự nghiệp biểu diễn độc lập. Ký hợp đồng với hãng Decca, bà đã có rất nhiều bài được yêu thích rộng rãi khi thu âm chung với những nghệ sĩ tiếng tăm như the [[Ink Spots]], [[Louis Jordan]], the [[Delta Rhythm Boys]].
Nhờ có người quản lý là Milt Gabler của Decca, Ella bắt đầu cộng tác với ông bầu nhạc Jazz Norman Granzas, thường xuyên xuất hiện trong những buổi hoà nhạc mang tên ''Jazz at the Philharmonic'' (JATP) của ông. Quan hệ của bà với Granz còn được củng cố hơn nữa khi ông trở thành người quản lý của bà. Bản ghi âm năm 1945 mang tên "Flying Home" sau này được báo [[The New York Times|New York Times]] miêu tả như "một trong những bản ghi âm jazz-thanh nhạc có ảnh hưởng nhất của thập kỷ". Bài bebop "Oh, Lady be Good!" (1947) cũng nổi tiếng tương tự và nâng bà lên vị trí những ca sĩ jazz hàng đầu.
Ella tiếp tục biểu diễn trong những buổi hoà nhạc JATP của Granz cho đến năm 1955. Bà rời bỏ Granz và hãng Decca, thành lập hãng thu âm Verve Records. Sau này, bà nói về thời kỳ này như một bước ngoặt mang tính chiến lược. Album "Ella Fitzgerald Sings the Cole Porter Songbook", phát hành năm 1956, là album đầu tiên trong số 8 album thuộc loạt Songbook mà Ella sẽ thu âm cho Verve từ năm 1956 đến 1964. Loạt album Songbook này được các nhà phê bình đánh giá cao và rất thành công về mặt thương mại. Đây cũng chính là đóng góp nổi bật nhất của bà cho văn hoá Mỹ.
Hàng 51 ⟶ 53:
Ella Fitzgerald kết hôn ít nhất 2 lần và có bằng chứng cho thấy bà có thể đã kết hôn lần thứ ba.
Năm 1941, bà
Bà kết hôn lần thứ hai tháng 12 năm 1947, với tay chơi bass nổi tiếng Ray Brown, người mà một năm trước bà đã gặp khi đi lưu diễn với ban nhạc Dizzy Gillespie. Họ cùng nhau nhận nuôi con của Frances, người em gái cùng cha khác mẹ của Ella. Đứa trẻ được đặt tên là Ray Brown Jr. Hai người ly hôn năm 1953, vì lý do áp lực công việc. Dù vậy, họ vẫn tiếp tục biểu diễn cùng nhau.
Hàng 59 ⟶ 61:
==Những thành tựu và giai đoạn cuối đời==
Ella Fitzgerald đã đoạt 14 giải Grammy, bao gồm giải cho giọng ca Jazz hay nhất, giọng ca Pop hay nhất, trình diễn xuất sắc nhất, album xuất sắc nhất và [[Giải Grammy Thành tựu trọn đời|giải thành tựu trọn đời]]. Bà còn được trao tặng nhiều danh hiệu và giải thưởng cao quý khác như:
* Chủ tịch danh dự của Martin Luther King Foundation (1967)
Hàng 70 ⟶ 72:
* Tiến sĩ danh dự của các trường đại học [[Đại học Harvard|Harvard]], [[Đại học Yale|Yale]], [[Đại học Dartmouth|Dartmouth]], [[Đại học Maryland Eastern Shore|Maryland Eastern Shore]], [[Đại học Howard|Howard]] và [[Đại học Princeton|Princeton]]
Những năm cuối đời, Ella bị mù do hậu quả của bệnh [[tiểu đường]]. Năm 1993, bà phải cắt cụt cả hai chân. Năm 1996, bà mất vì bệnh tại Beverly Hills, California, hưởng thọ 79 tuổi. Bà được an táng tại nghĩa trang Inglewood Park ở Inglewood, California. Tư liệu về sự nghiệp cũng thành tựu của bà được cất giữ tại Trung tâm Lưu trữ của Bảo tàng Lịch sử Quốc gia Hoa Kỳ thuộc [[Viện Smithsonian]]. Một số tư liệu cá nhân khác được lưu trữ tại các thư viện lớn như [[Thư viện Quốc hội Hoa Kỳ|Thư viện Quốc hội]], Thư viện Schlesinger của [[Đại học Harvard]], Thư viện Schoenberg của đại học [[Đại học California|California]].
===Các giải thưởng Ella Fitzgerald đã nhận===
''[[Tập tin:PresMedalFreedom.jpg|nhỏ|phải|80px|'''National Medal of Arts''']]
Hàng 184 ⟶ 187:
[[Thể loại:Người đoạt Huy chương Tự do Tổng thống]]
[[Thể loại:Nhà từ thiện Mỹ]]
[[Thể loại:Nữ ca sĩ nhạc Jazz]]
[[Thể loại:Ca sĩ Mỹ thế kỷ 20]]
[[Thể loại:Nữ ca sĩ-người viết bài hát Mỹ]]
| |||