Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Cù lao Phố”

Ban đầu nhóm Trần Thượng Xuyên đến Bàn Lân <ref>Bàn Lân hay Bàng Lân, sau đổi thành Tân Lân, có nghĩa là "Xóm Mới". Theo nhà văn [[Sơn Nam (định hướng)|Sơn Nam]] thì Bàn Lân là tiếng [[bằng lăng]] (một loại cây bản địa, trổ bông tím đẹp) nói trại ra (''Cù lao Phố - Cảng biển đầu tiên ở [[Nam Bộ Việt Nam|Nam Bộ]]'' trong sách "Nam Bộ xưa và nay", NXBNhà xuất bản. TP. HCM, 2005, tr. 121).</ref> (ngày nay thuộc [[Biên Hòa]]) lập nghiệp. Khi đó, vùng đất này còn là rừng rú. Vốn là người ở vùng [[Hướng Đông Nam|Đông Nam]] [[Trung Quốc]], thạo nghề mua bán và công nghệ, họ đã phát hiện ra Cù lao Phố, một bãi sa bồi hoang sơ nằm giữa sông Hương Phước (một đoạn của [[sông Đồng Nai]]), trải dài trên 7 [[dặm Anh|dặm]], bề ngang bằng 2/3 bề dài. Tuy nằm cách biển nhưng là nơi sông sâu, nước chảy, có thể ngược lên phía Bắc khai thác nguồn hàng lâm thổ sản, và phía Nam có thể ra biển [[Cần Giờ]] hay sang tận [[Campuchia|Cao Miên]].

:''Trần Thượng Xuyên chiêu nạp được người buôn nước Tàu, xây dựng đường phố, lầu quá đôi từng rực rỡ trên bờ sông, liền lạc năm dặm và phân hoạch ra ba nhai lộ: nhai lớn giữa phố lót đá trắng, nhai ngang lót đá ong, nhai nhỏ lót đá xanh, đường rộng bằng phẳng, người buôn tụ tập đông đúc, tàu biển, ghe sông đến đậu chen lấn nhau, còn những nhà buôn to ở đây thì nhiều hơn hết, lập thành một đại đô hội...''<ref>Nguyễn Tạo dịch, Quyển Thượng, phần Biên Hòa, Nha Văn Hóa Bộ Quốc gia Giáo Dụcdục xuất bản, [[Thành phố Hồ Chí Minh|Sài Gòn]], 1959, tờ 25.</ref>

:''Vùng Cù lao Phố, nòng cốt của Biên Hòa. Đây là vị trí xứng danh ải địa đầu, với đường bộ lên [[Campuchia|Cao Miên]] và đường thủy ăn xuống [[Thành phố Hồ Chí Minh|Sài Gòn]]. Nhóm dân [[Tên gọi Trung Quốc|Trung Hoa]] theo chân Trần Thượng Xuyên gây cơ sở lớn ở Cù lao Phố, chọn vị trí thuận lợi, sát mé sông. Năm năm sau khi định cư, chùa Quan đế dựng lên''<ref>''Lịch sử khẩn hoang miền Nam'', NXBNhà xuất bản Văn nghệ, TP. HCM, 1994, tr.30.</ref>.

:''Năm 1776 và 1777, quân [[Nhà Tây Sơn|Tây Sơn]] tràn vào [[Gia Định]], đánh Cù lao Phố "chiếm dỡ lấy phòng ốc, gạch đá, tài vật chở về Quy Nhơn''<ref>Đi và Viết. Tạp chí Xưa & Nay - NXBNhà xuất bản Văn hóa Sài Gòn, 2008, tr. 99.</ref>. Sau khi chợ búa cùng phố xá bị tàn phá nặng nề, các thương gia [[người Hoa]] rủ nhau xuống vùng [[Chợ Lớn]] (nay là Quận 5 và Quận 6, thuộc [[Thành phố Hồ Chí Minh]]), sáp nhập với xã Minh Hương <ref>Trước sự kiện này, có thể vì lý do kinh tế, một bộ phận của nhóm Trần Thượng Xuyên, từ xã Thanh Hà ở Cù lao Phố (thuộc Trấn Biên), tự tách ra để đến ở trung tâm quận 5, thuộc [[Thành phố Hồ Chí Minh]] hiện nay, và thành lập xã Minh Hương vào năm [[1698]], đúng như [[Trịnh Hoài Đức]] đã ghi: "Từ đó, con cháu người Tàu...ở Phiên Trấn lập thành xã Minh Hương rồi ghép vào sổ hộ tịch". Năm [[1885]], [[Trương Vĩnh Ký]] chỉ rõ: "Địa phận nằm giữa đường Marins (xưa là [[Đồng Khánh]], nay là [[Trần Hưng Đạo]]) với mé rạch Chợ Lớn, là nơi trú ngụ của người Minh Hương. Còn đền Trần Tướng quân, thờ Trần Thượng Xuyên, là lãnh tụ người Hoa sang tị nạn ở Việt Nam từ [[1679]] rồi nhận chức quan với chúa Nguyễn và có công lập chợ phố ở [[Thành phố Hồ Chí Minh|Sài Gòn]]". Như vậy có thể nói, năm [[1778]] không phải là niên đại khai sinh của Chợ Sài Gòn tức Chợ Lớn ngày nay, mà rất có thể là thời điểm người Việt gốc Hoa ở xã Thanh Hà tự sáp nhập với xã Minh Hương mà thôi...(sách ''Địa chí văn hóa TP. HCM'' phần [[Lịch sử]], NXBNhà xuất bản. TP. HCM, 1987, tr. 164-165).</ref> sinh sống và lập những cơ sở thương mãi khác cho đến nay...

Ở đây, có đình Bình Kính, là nơi quàn tạm quan tài của [[Nguyễn Hữu Cảnh]] trước khi chuyển về chôn ở quê hương [[Quảng Bình]]; có đình thờ Trần Thượng Xuyên (tức Tân Lân thành phố Miếu). Ngoài ra, ở cù lao Phố còn có hai ngôi chùa nổi tiếng, đó là [[Chùa Đại Giác]]<ref>Chùa Đại Giác được xây dựng vào hậu bán [[thế kỷ 17]], nhưng chưa biết do ai và vào năm nào. Khoảng thời gian [[chúa Nguyễn]] ([[Gia Long|Nguyễn Phúc Ánh]]) trung hưng ở [[Gia Định]] ([1778]-[[1801]]), chúa cùng hoàng gia có thời gian tạm ngụ ở chùa Đại Giác. Con gái thứ ba của chúa là Ngọc Anh sau đó xin tu tại đây. Năm [[1802]], Nguyễn Phúc Ánh lên ngôi vua ở [[Huế]]. Nhớ ơn xưa, nhà vua ra lệnh trùng tu và còn cho mang [[voi]] đến nện nền chùa, vì vậy chùa được người dân gọi là ''chùa Tượng''. Ngoài ra, vua còn gửi cúng một tượng [[Phật]] [[A-di-đà]] bằng gỗ thật to, cao 2,25[[m]] nên chùa còn có một tên nữa là ''chùa Phật Lớn''.(theo Nguyễn Hiền Đức, ''Lịch sử Phật giáo [[Đàng Trong]]'', NXBNhà xuất bản. TP.HCM, 1995, tr.257-258).</ref> xưa nhất xứ Đồng Nai và chùa Ông (thờ [[Quan Vũ|Quan Công]]).