Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Ivan Franko”

Nội dung được xóa Nội dung được thêm vào
→‎Một số bài thơ: chép thơ không cần thiết, có thể vi phạm bản quyền
Nguyen01 (thảo luận | đóng góp)
Không có tóm lược sửa đổi
Dòng 22:
'''Ivan Yakovych Franko''' ([[tiếng Ukraina]]: Іван Якович Франко, 27 tháng 8 năm [[1856]] – 28 tháng 5 năm [[1916]]) – là [[nhà thơ]], [[nhà văn]], nhà phê bình, nhà hoạt động chính trị, tác giả của tiểu thuyết trinh thám đầu tiên và thơ hiện đại trong ngôn ngữ Ukraina.
 
Ông còn là một nhà [[chính trị]] cấp tiến, một người sáng lập phong trào [[xã hội chủ nghĩa]] và [[chủ nghĩa dân tộc]] ở miền tây [[Ukraina]]. Cùng với [[Taras Shevchenko]], ông đã có sự tác động to lớn về tư tưởng [[văn học]] và [[chính trị]] hiện đại ở [[Ukraina]].
 
Năm [[1915]] tên ông được đưa vào danh sách bình chọn cho [[giải Nobel Văn học]]<ref>[http://www.nobelprize.org/nomination/archive/show.php?id=1392 Lưu trữ của Quỹ Nobel]</ref> nhưng do ông chết trước khi Viện Hàn lâm [[Thụy Điển]] xét trao giải.
 
==Tiểu sử==
Ivan Franko sinh tại làng Nahuievychi (tiếng Ukraina: Нагуєвичі), đông Galicia của Đế quốc Áo-Hung (nay là các tỉnh miền tây Ukraina). Bố là một thợ rèn gốc [[Đức]], mẹ là một phụ nữ trẻ hơn bố 33 tuổi. Có tài liệu cho rằng mẹ của Franko có nguồn gốc [[Ba Lan]], trong khi những nguồn khác lại cho rằng bà là [[người Ukraina]]. Ivan Franko học tiểu học ở trường làng, sau đó học tiếp ở trường gymnazy. Bố mất sớm, tuy nhiên, Ivan Franko được bố dượng quan tâm, tạo điều kiện cho học hành đến nơi đến chốn. Năm [[1875]] Ivan Franko vào học tại khoa Triết, Đại học [[Lviv]], nơi ông nghiên cứu triết học cổ điển, ngôn ngữ Ukraina và văn học. Tại đây ông bắt đầu nghiệp văn chương của mình với các tác phẩm thơ và tiểu thuyết, được xuất bản bởi tạp chí ''Druh'', nơi mà sau này ông tham gia ban biên tập.
[[Hình: IwanFrankoLwow.jpg|nhỏ|trái|150px|Mộ Ivan Franko ở Lviv]]
 
Do tham gia hoạt động cách mạng, Ivan Franko nhiều lần bị bắt giam. Ông bị cáo buộc đã tham gia một tổ chức xã hội chủ nghĩa bí mật. Tuy nhiên, thời gian trong nhà tù đã không ngăn cản các hoạt động chính trị của ông. Trong tù Franko tiếp tục viết nhiều tác phẩm. Sau khi được thả, ông nghiên cứu các tác phẩm của [[Karl Marx]] và [[Friedrich Engels]], đóng góp bài viết cho các tờ báo [[Ba Lan]] và giúp tổ chức các nhóm công nhân ở [[Lviv]]. Năm 1878 Franko và Pavlyk thành lập tạp chí ''Hromads'kyi Druh'' (Người bạn của xã hội). Hai lần bị đóng cửa, tuy nhiên, tạp chí được tái sinh dưới tên gọi ''Dzvin'' (Chuông) và ''Molot'' (Búa).
 
Năm [[1890]], sau khi ra tù ông cùng với Pavlik và O. Terletskii thành lập đảng Cấp tiến [[Ukraina]] - [[Nga]], thống nhất nông dân và thợ thủ công, thành lập tạp chí ''Narod'' (Nhân dân, 1890). Trong các năm 1894 - 97 cùng với vợ Olha Khoruzhynska xuất bản tạp chí ''Zhittya I Slovo'' (Ngôn ngữ và Đời sống). Các bài báo, các bài phê bình và khoa học trong các ấn phẩm này thấm nhuần tư tưởng cách mạng và đề cao tình hữu nghị giữa các dân tộc, tố cáo mạnh mẽ giáo quyền và phản động.
 
Ngoài các tác phẩm [[thơ]], [[văn]], phê bình của mình, ông cũng dịch các tác phẩm của các [[nhà thơ]] nổi tiếng thế giới như [[William Shakespeare]], [[Lord Byron]], [[Pedro Calderòn de la Barca]], [[Dante Alighieri]], [[Victor Hugo]], [[Adam Mickiewicz]], [[Johann Wolfgang von Goethe]] và [[Friedrich Schiller]] sang [[tiếng Ukraina]].
 
[[Hình: Olha_and_Ivan_Franko.png|nhỏ|phải|150px|Ivan Franko và vợ năm 1886]]
 
Những năm cuối cùng của cuộc đời mình, Ivan Franko bị bệnh thấp dẫn đến tình trạng bị tê liệt cánh tay phải. Ông đã được các con hỗ trợ để viết tác phẩm cuối của mình. Ivan Franko đã chết trong cảnh nghèo đói của thời kỳ [[Chiến tranh thế giới thứ nhất]] và được chôn cất tại nghĩa trang Lychakiv ở [[Lviv]]. Các con trai của Ivan Franko, Taras và Petro đều trở thành những [[nhà văn]].
 
Thơ của Ivan Franko được dịch ra nhiều thứ tiếng trên thế giới. [[Tiếng Việt]] có bản dịch của Nguyễn Viết Thắng với khoảng 30 bài, đây cũng là những bản dịch duy nhất đến thời điểm hiện tại.
 
==Di sản==
*Lấy theo tên của Ivan Franko, thành phố Stanislav ở miền tây Ukraina (trước đây là Stanisławów của [[Ba Lan]]) được đổi thành Ivano-Frankivsk và thị trấn Janov ở tỉnh Lviv được đổi thành Ivano-Frankovo.
*Tên Ivan Franko được đặt cho các đường phố, quảng trường, thư viện, nhà hát, bảo tàng không chỉ ở [[Ukraina]] mà còn ở [[Nga]], [[Kazakhstan]], [[Canada]].
*Hình của Ivan Franko được in trên tem thư của [[Liên Xô]] cũ, [[Romania]], [[Ukraina]] và in trên tờ tiền 20 grivna của [[Ukraina]].
== Chú thích ==
{{tham khảo}}
 
==Liên kết ngoài==
*[http://chtyvo.org.ua/authors/Franko/Borislav_stories_anhl/ Ivan Franko ''Boa Constrictor and Other Stories'']
*[http://chtyvo.org.ua/authors/Franko/Poems_and_Stories_anhl/ Ivan Franko ''Poems and Stories'' trans. by John Weir]
*[http://chtyvo.org.ua/authors/Franko/Selections_Poems_and_Stories_anhl/ Ivan Franko ''Selections: Poems and Stories'']
*[http://chtyvo.org.ua/authors/Franko/The_Poet_of_Western_Ukraine_Selected_Poems_anhl/ Ivan Franko ''The Poet of Western Ukraine. Selected Poems'']
* [https://frankolive.wordpress.com ФРАНКО:НАЖИВО / FRANKO:LIVE © – авторський науково-просвітницький проект Наталі та Богдана Тихолозів про живого Франка]
* [http://vakarchuk.com/movies/ Фільм про Івана Франка з ведучим Святославом Вакарчуком]
* [http://www.ktf.franko.lviv.ua/~andrij/science/Franko/concordance.html Он-лайн конкорданс роману Івана Франка «Перехресні стежки»]
* [http://greatest.com.ua/f/franko_ivan Біографія Івана Франка на сайті «Гордість України»]
* [http://www.litplayer.com.ua/authors/franko Твори Франка на аудіобібліотеці litplayer]
* [http://ukrayintsi.wordpress.com/ Сторінка про Івана Франка на сайті проекту «Видатні українці»]
* [http://www.orpheusandlyra.com/workshop.html Українські романси на твори Івана Франка]
* [http://www.kamenyar.com.ua/prijmaemo-zamovlennya/56-spogadi-pro-ivana-franka-prijmayutsya-zamovlennya.html?showall=&start=1 Спогади про Івана Франка]
 
{{thời gian sống|sinh=1856|mất=1916|tên= Franko, Ivan}}
 
{{DEFAULTSORT:Franko, Ivan}}