Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Kế hoạch Marshall”

'''Kế hoạch Marshall''' (''Marshall Plan'') là một [[kế hoạch]] trọng yếu của [[Hoa Kỳ]] nhằm tái thiết và thiết lập một nền móng vững chắc hơn cho các quốc gia [[Tây Âu]], đẩy lui [[chủ nghĩa cộng sản]] sau [[Chiến tranh thế giới thứ hai|Thế chiến thứ hai]]. Mang tên chính thức "'''Kế hoạch phục hưng châu Âu'''" (''European Recovery Program'' - ERP), nhưng Kế hoạch Marshall thường được gọi theo tên của [[Bộ trưởng Ngoại giao Hoa Kỳ|Ngoại trưởng Mỹ]] [[George Marshall]], người đã khởi xướng và ban hành kế hoạch. Kế hoạch Marshall là thành quả lao động của các quan chức [[Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ]], trong đó ghi nhận sự đóng góp đặc biệt của [[William L. Clayton]] và [[George F. Kennan]].

Phần lớn châu Âu bị tàn phá nặng nề với hàng triệu người chết và bị thương sau [[Chiến tranh thế giới thứ hai|Thế chiến thứ hai]]. Chiến sự tàn phá trên toàn lục địa, trải rộng trên một diện tích còn lớn hơn [[Chiến tranh thế giới thứ nhất|Thế chiến thứ nhất]]. Các cuộc ném bom dai dẳng cũng đồng nghĩa với việc phần lớn các thành phố lớn đều bị tàn phá hủy nặng nề, với các khu công nghiệp bị đánh phá nghiêm trọng. Rất nhiều thành phố lớn, bao gồm cả [[Warszawa]] và [[Berlin]] hoàn toàn đổ nát, các thành phố khác, như [[Luân Đôn|London]] và [[Rotterdam]], thì bị thương tích nặng nề. Hạ tầng cơ sở kinh tế điêu tàn, hàng triệu người trở thành vô gia cư. Mặc dù [[nạn đói ở Hà Lan năm 1944]] đã dịu đi cùng với nguồn viện trợ, nhưng sự hoang tàn của ngành [[nông nghiệp]] cũng khiến cho nạn đói xảy ra tại một số vùng trên lục địa, lại càng trở nên nghiêm trọng vì mùa đông đặc biệt khắc nghiệt năm 1946–1947 tại vùng tây bắc châu Âu. Đặc biệt hạ tầng [[giao thông]] bị phá hoại nghiêm trọng, vì đường sắt, cầu cống, đường sá là các mục tiêu không kích quan trọng, trong khi phần lớn các đoàn tàu thương mại đã bị đánh chìm. Mặc dù phần lớn các thị trấn nhỏ và làng mạc ở Tây Âu không phải chịu cảnh tàn phá ghê gớm như vậy, nhưng việc hệ thống giao thông bị tiêu hủy cũng làm cho họ trở nên cô lập về mặt kinh tế. Bất kỳ vấn đề nào trên đây đều không dễ để giải quyết, vì phần lớn các quốc gia tham chiến đều đã kiệt quệ về tài chính.

Từ sau Thế chiến thứ nhất, nền kinh tế châu Âu đã bị tổn thất nặng nề và cuộc khủng hoảng sau thời kỳ thế chiến, kéo dài đến tận [[thập niên 1920]], đã dẫn đến sự bất ổn và suy thoái trên toàn cầu. Nước Mỹ, mặc dù lúc đó đang theo [[chủ nghĩa biệt lập]], cũng cố gắng thúc đẩy tăng trưởng tại châu Âu, chủ yếu là thông qua sự tham gia của các ngân hàng Mỹ. Khi Đức không thể trả nổi các khoản [[bồi hoàn chiến phí]], người Mỹ can thiệp bằng cách nới rộng các khoản vay lớn cho Đức, một món nợ mà người Mỹ không đòi lại được khi họ tham gia ThếChiến chiếntranh thế giới thứ hai vào năm 1941.<!--Câu cuối đoạn này khó hiểu quá. Mekong Bluesman trả lời: họ không đòi được vì họ tham gia Thế chiến thứ hai chống lại Đức-->

Thậm chí từ trước khi có Kế hoạch Marshall, Hoa Kỳ đã gửi một lượng lớn viện trợ để giúp châu Âu hồi phục. Khoảng 9 tỷ đô la đã được sử dụng trong khoảng thời gian từ năm 1945 tới 1947. Phần lớn số viện trợ này là viện trợ gián tiếp, đến từ dạng thỏa thuận ''[[lend-lease]]'' liên tiếp, và thông qua nỗ lực của binh sĩ Mỹ sửa chữa hạ tầng cơ sở cũng như giúp người tị nạn. Một số các thỏa thuận hỗ trợ song phương cũng được ký kết, mà quan trọng nhất trong số đó có lẽ là việc hứa hẹn giúp đỡ quân sự cho [[Hy Lạp]] và [[Thổ Nhĩ Kỳ]] theo [[Chủ thuyết Truman|Học thuyết Truman]]. Tổ chức [[Liên Hiệp Quốc]] khi đó mới ra đời cũng tiến hành một loạt các hoạt động cứu trợ nhân đạo, tài trợ hoàn toàn bởi Hoa Kỳ. Các nỗ lực đó có tác động quan trọng, nhưng thiếu tính chất tổ chức trung tâm và thiếu kế hoạch nên không thành công trong việc đáp ứng nhiều nhu cầu căn bản của châu Âu.<ref>[[Tony Judt]], trong ''The Marshall Plan: Fifty Years After,'' biên tập Martin Schain, trang 4.</ref> Từ năm 1943, Ủy ban Phục hồi và Cứu trợ Liên hiệp quốc (''United Nations Relief and Rehabilitation Administration'' - UNRRA) đã được thành lập để cung cấp viện trợ cho các vùng đất được giải phóng từ [[phe Trục]] sau ThếChiến chiếntranh thế giới thứ hai. UNRRA cung cấp hàng tỷ đô la trong các khoản viện trợ, và giúp được khoảng 8 triệu người tị nạn. Tổ chức này dừng hoạt động tại các trại cho người tị nạn vào năm 1947 tại châu Âu, vì dự trù Kế hoạch Marshall sẽ thay thế nó. Nhiều hoạt động của tổ chức này được chuyển giao cho các cơ sở Liên Hiệp Quốc khác.

Ngày 12 tháng 7, một cuộc họp lớn được tổ chức tại Paris. Tất cả các quốc gia châu Âu đều được mời tham dự, ngoại trừ [[Tây Ban Nha]] (là quốc gia không tham chiến trong ThếChiến chiếntranh thế giới thứ hai nhưng nghiêng về phe Trục) và các tiểu quốc [[Andorra]], [[San Marino]], [[Monaco]] và [[Liechtenstein]]. Liên Xô cũng được mời, nhưng người ta hiểu ngầm là Liên Xô sẽ không tới dự. Các quốc gia thuộc [[Đông Âu|khối Đông Âu]] cũng được mời, với [[Tiệp Khắc]] và [[Ba Lan]] đồng ý tới dự. Biểu thị rõ ràng nhất về việc Liên Xô thâu tóm ảnh hưởng trong khu vực là việc Bộ trưởng Bộ ngoại giao Tiệp Khắc, [[Jan Masaryk]], bị triệu đến [[Moskva]] và bị Stalin mắng mỏ về việc toan tính tham gia Kế hoạch Marshall. Thủ tướng Ba Lan [[Josef Cyrankiewicz]] được Stalin tưởng thưởng cho việc Ba Lan từ chối tham dự chương trình này bằng một hiệp định thương mại khổng lồ có trị giá trong vòng 5 năm, 450 triệu đô la vốn tín dụng, 200 ngàn tấn ngũ cốc, máy móc công nghiệp nặng và công xưởng.<ref>[http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,855998,00.html Carnations], Tạp chí Time, 09 tháng 2 năm 1948</ref> Stalin coi kế hoạch này là mối đe dọa nghiêm trọng cho sự kiểm soát của Liên Xô với khối Đông Âu, và tin rằng việc hợp nhất nền kinh tế với phương Tây sẽ khiến các quốc gia đó thoát khỏi vòng ảnh hưởng của Liên Xô. Phía Mỹ cũng tin tưởng như vậy và hy vọng là viện trợ kinh tế sẽ hỗ trợ để đối trọng lại sự gia tăng ảnh hưởng của Liên Xô. Họ do đó không tỏ ra ngạc nhiên khi phái đoàn Tiệp Khắc và Ba Lan bị ngăn không được tới họp. Các quốc gia Đông Âu khác từ chối kế hoạch này ngay tức khắc.<ref name="Marshall">Schain, trang 132</ref> [[Phần Lan]] cũng khước từ đề nghị để tránh chọc giận Liên Xô. Để đổi lại đề nghị trợ cấp và buôn bán thương mại với phương Tây, Liên Xô đưa ra [[Kế hoạch Molotov]], và sau này là [[Hội đồng Tương trợ Kinh tế|COMECON]]. Trong một bài diễn văn trước [[Liên Hiệp Quốc]], Thứ trưởng Bộ ngoại giao Liên Xô [[Andrei Ianuaryevich Vyshinsky]] tuyên bố Kế hoạch Marshall vi phạm các nguyên tắc của Liên Hiệp Quốc. Ông buộc tội Hoa Kỳ âm mưu áp đặt ý muốn của mình lên các quốc gia độc lập, cùng với việc sử dụng việc phân phối viện trợ từ nguồn lực kinh tế của mình cho các quốc gia nghèo như một công cụ gây áp lực chính trị.<ref>[http://www.cnn.com/SPECIALS/cold.war/episodes/03/documents/vyshinsky/ CNN Cold War - Tư liệu lịch sử: Diễn văn của Vyshinsky<!-- Bot generated title -->]</ref>

Viện trợ từ Kế hoạch Marshall được phân bổ cho các nước đại thể tính trên đầu người. Một phần lớn số viện trợ được dành cho các cường quốc công nghiệp lớn, vì các ý kiến đều cho rằng sự phục hồi của họ là điều kiện thiết yếu cho sự tồn vong của châu Âu nói chung. Các quốc gia châu Âu trong [[Khối Đồng Minh thời Chiến tranh thế giới thứ hai|Khối Đồng Minh thời Đệ nhị thế chiến]] được nhiều viện trợ trên đầu người hơn một chút, còn các quốc gia Trung lập hoặc trong [[Phe Trục]] được ít hơn. Bảng sau cho số lượng tiền và năm từ cuốn ''The Marshall Plan Fifty Years Later.'' Không có số liệu chính xác về số lượng tiền, vì các nhà nghiên cứu không nhất trí được liệu những khoản viện trợ nào trong khoảng thời gian đó là một phần của Kế hoạch Marshall.

Nhiều vùng lãnh thổ trên thế giới bị tàn phá trong ĐệChiến nhịtranh thế chiếngiới thứ hai không được hưởng lợi từ kế hoạch Marshall. Quốc gia lớn duy nhất ở châu Âu bị ngoại trừ là nước [[Tây Ban Nha]] dưới thời [[Francisco Franco]]. Sau chiến tranh, họ theo đuổi chính sách tự cung tự cấp, kiểm soát tiền tệ và chế độ quota, nhưng thu được rất ít kết quả. Với việc chiến tranh Lạnh leo thang, Hoa Kỳ xem xét lại quan điểm của mình, và từ năm 1951, xếp Tây Ban Nha vào trong số các đồng minh, vì chính sách chống cộng quyết liệt của Franco. Trong vòng một thập kỷ tiếp đó, một số lớn viện trợ được chuyển cho Tây Ban Nha, nhưng ít hơn những gì mà các nước láng giềng của quốc gia này nhận được.<ref>Crafts, Toniolo, trang 363</ref>

{{Các chủ đề|ĐệChiến nhịtranh thế chiếngiới thứ hai|Châu Âu|Kinh tế|Mỹ}}