Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Cộng hòa Ả Rập Sahrawi Dân chủ”

Nội dung được xóa Nội dung được thêm vào
n →‎top: sửa chính tả 3, removed: __TOC__ using AWB
Không có tóm lược sửa đổi
Dòng 2:
| Tên chính = الصحراء الغربية<br />'
Cộng hòa Dân chủ Ả Rập Xarauy
| Tên thường = SahrawiXarauy
| Tên ngắn = SahrawiXarauy
| Lá cờ = Flag of the Sahrawi Arab Democratic Republic.svg
| Huy hiệu = Coat of arms of the Sahrawi Arab Democratic Republic.svg
Dòng 20:
| Đứng hàng dân số ước lượng = 237
| Mật độ dân số = 1,9
| Đơn vị tiền tệ = [[Peseta]] (tại khu vực do Cộng hòa Dân chủ SahrawiXarauy kiểm soát), [[Dirham]] (tại khu vực do Maroc kiểm soát)
| Dấu đơn vị tiền tệ =
| Mã đơn vị tiền tệ = MAD
Dòng 26:
| Tên vùng Internet = không có
| Mã số điện thoại = 212
| Ghi chú = Trên 80% diện tích nằm dưới quyền kiểm soát của Vương quốc Maroc, 20% diện tích còn lại dưới quyền của Cộng hòa Dân chủ Ả Rập SahrawiXarauy.
}}
'''Cộng hòa Dân chủ Ả Rập SahrawiXarauy''' hay '''Xarauy''' ([[tiếng Ả Rập]]:'الجمهورية العربية الصحراوية الديمقراطية‎; [[tiếng Anh]]: Sahrawi Arab Democratic Republic, thường được viết tắt là SADR) là một [[Danh sách quốc gia được công nhận hạn chế|quốc gia chưa hoàn toàn được công nhận]]. Quốc gia này tuyên bố chủ quyền toàn vùng [[Tây Sahara]], vốn đang bị [[Maroc]] kiểm soát 80% lãnh thổ, còn chính phủ phải lưu vong. [[Mặt trận Polisario]] tuyên bố thành lập nhà nước vào năm 1976 và hiện nhà nước đó được [[Liên minh châu Phi]] cũng như 27 nước trên thế giới công nhận.
 
== Lịch sử ==
=== Tiền thuộc địa ===
Lịch sử vùng Tây Sahara ít được biết cho đến khi có những mối quan hệ buôn bán giữa vùng này với [[châu Âu]] vào [[thế kỷ 4|thế kỉ thứ 4]] [[Công Nguyên|TCN]]. Trong thời cổ đại, [[người Berber]] đến sinh sống sau đó là [[người Ả Rập]]. Các nhà hàng hải [[Bồ Đào Nha]] đến [[Cape Bojador]] (bờ biển phía Bắc SahrawiXarauy hiện nay) năm 1434. Tuy nhiên, chỉ có một vài cuộc tiếp xúc giữa [[châu Âu]] với vùng này vào [[thế kỷ 19|thế kỉ 19]].
 
=== Tây Ban Nha thiết lập chế độ bảo hộ ===
Dòng 45:
Vào thập niên 1960, Maroc tiếp tục tuyên bố chủ quyền ở Sahara thuộc Tây Ban Nha và thành công trong việc liệt vùng đất này vào danh sách các vùng lãnh thổ cần phải phá bỏ chế độ thuộc địa. Vào năm 1969, Tây Ban Nha trả cho [[Maroc]] vùng [[Ifni]], điều này sẽ duy trì sự quản lý của Tây Ban Nha đối với Sahara thuộc Tây Ban Nha.
 
Vào năm 1967, sự thuộc địa hóa của Tây Ban Nha lại bị thách thức lần nữa bởi một phong trào phản kháng ôn hòa, [[Harakat Tahrir]], yêu cầu kết thúc sự chiếm đóng. Sau sự đàn áp bạo lực vào năm 1970 [[Zemla Intifada]], chủ nghĩa quốc gia SahrawiXarauy quay trở về nguồn gốc quân sự của nó, với việc thành lập Mặt trận Polisario vào năm 1970.
 
Các du kích của Mặt trận phát triển nhanh chóng, và Tây Ban Nha đã mất đi sự kiểm soát hiệu quả ở vùng nông thôn vào đầu năm 1975. Một nỗ lực phá hoại sức mạnh của Polisario bằng cách tạo ra đối thủ chính trị hiện đại với nó, Partido de Unión Nacional Saharaui (PUNS), đã có ít thành công.
Dòng 52:
 
=== Yêu cầu độc lập ===
Tuy nhiên, ngay trước cái chết của nhà độc tài [[người Tây Ban Nha]] [[Francisco Franco]] vào mùa đông năm 1975, Tây Ban Nha phải đương đầu với một chiến dịch đòi lãnh thổ mạnh mẽ của Maroc, và sự mở rộng ít hơn của [[Mauritanie]], nổi lên tột cùng trong Cuộc [[Diễu hành Xanh]].
 
Tây Ban Nha khi đó đã rút quân đội và người định cư của mình ra khỏi lãnh thổ, sau khi đàm phán vào năm 1975, một thỏa thuận tay ba với [[Maroc]] và [[Mauritanie]], từ đó cả hai nước sẽ cùng điều hành khu vực này.
Dòng 58:
Mauritanie sau đó rút lại lời tuyên bố sau khi đánh nhau thất bại với Polisario. Maroc liên hệ đến cuộc chiến với Mặt trận Polisario do [[Algérie]] chống lưng, mặc dù một lệnh ngừng bắn đã được đưa ra vào năm 1991, và lãnh thổ vẫn nằm trong sự tranh chấp.<ref>http://dictionary.bachkhoatrithuc.vn/Default.aspx?param=13CEaWQ9MTg1NjEmZ3JvdXBpZD05JmtpbmQ9JmtleXdvcmQ9&page=43</ref>
 
=== Cộng hòa Dân chủ Ả Rập SahrawiXarauy ngày nay ===
Trước việc rút quân của [[Tây Ban Nha]], [[Maroc]] và [[Mauritanie]] tiến hành chia quyền kiểm soát vùng này. Maroc giữ 2/3 lãnh thổ phía Bắc, Mauritanie kiểm soát 1/3 lãnh thổ phía Nam. Phong trào đòi độc lập của [[Mặt trận Polisario]] được [[Algérie]] ủng hộ, tiến hành cuộc chiến tranh du kích chống lại hai nước xâm chiếm. Mặt trận Polisario tuyên bố thành lập [[chính phủ lưu vong]] có trụ sở tại [[Algérie]] và đặt tên vùng này là Cộng hòa Dân chủ Ả Rập SahrawiXarauy. Năm 1979, Mauritanie rút khỏi vùng này, Maroc tiến chiếm và giành quyền kiểm soát toàn bộ lãnh thổ. Mặt trận Polisario tiếp tục cuộc chiến chống lại Maroc. Cuộc chiến kéo dài gây ra làn sóng tị nạn của hàng ngàn người sang [[Algérie]], và [[Maroc]] tiến hành xây dựng một bức tường phòng thủ vùng này.
 
Cuộc chiến giữa Mặt trận Polisario với Maroc đi đến bế tắc và một thóa thuận ngừng bắn diễn ra năm 1991 để tiến hành cuộc trưng cầu ý dân và vấn đề độc lập cho vùng này.
Dòng 65:
Trong một thập kỉ qua, [[Liên hiệp quốc]] thất bại trong cuộc tổ chức cuộc trưng cầu ý dân; những tranh cãi về tư cách cử tri là trở ngại chính và Maroc phản đối cuộc trưng cầu ý dân.
 
[[Tháng tám|Tháng 8]] năm [[2001]], [[James A. Baker]], đặc phái viên của [[Liên Hiệp Quốc]]SahrawiXarauy đề nghị thay vì tổ chức cuộc trưng cầu ý dân về vấn đề độc lập, Xarauy được xem như là vùng tự trị của Maroc. Chính quyền Xarauy phản đối và cho rằng đề nghị này trái ngược với lời hứa trước đây của [[Liên Hiệp Quốc]] là tổ chức một cuộc [[trưng cầu dân ý|trưng cầu ý dân]] về [[quyền tự quyết]].
 
Sau khi tuyên bố thành lập, Cộng hòa Dân chủ Ả Rập SahrawiXarauy được trên 70 nước (trong đó có [[Việt Nam]] năm 1979), chủ yếu là các nước [[châu Phi]] và [[Mỹ Latinh]] công nhận (chưa có nước lớn nào công nhận Cộng hòa Dân chủ Ả Rập SahrawiXarauy). Nhưng những năm gần đây đã có trên 20 nước rút sự công nhận Cộng hòa Dân chủ Ả Rập Xarauy trong đó đáng chú ý là [[Ấn Độ]] vì Cộng hòa Dân chủ Ả Rập Xarauy thực sự yếu, nội bộ bị các lực lượng thân [[Maroc]] chia rẽ, phân hoá. Gần đây nhiều lãnh đạo cao cấp của Cộng hòa Dân chủ Ả Rập Xarauy đã chạy sang Maroc, ngoài ra Cộng hòa Dân chủ Ả Rập SahrawiXarauy lại thiếu sự hỗ trợ mạnh mẽ và hiệu quả của quốc tế, kể cả Liên Hiệp Quốc. Còn [[Algérie]], nước đỡ đầu của Cộng hòa Dân chủ Ả Rập SahrawiXarauy , do tình hình trong nước khó khăn, lại chịu nhiều áp lực trong việc ủng hộ Cộng hòa Dân chủ Ả Rập SahrawiXarauy nên buộc phải điều chỉnh chính sách, không ủng hộ và giúp Cộng hòa Dân chủ Ả Rập SahrawiXarauy mạnh mẽ như trước.<ref>The World Factbook</ref>
 
[[Liên Hiệp Quốc]] xem [[Sahara thuộc Tây Ban Nha]] cũ là một lãnh thổ phi thực dân, với Tây Ban Nha là quyền lực điều hành hình thức. Những nỗ lực hòa bình của Liên Hiệp Quốc đã nhắm tới tổ chức một cuộc trưng cầu ý dân về sự dộc lập trong dân cư [[Sahrawi]], nhưng điều này vẫn chưa diễn ra. Liên minh châu Phi và trong lịch sử đã có ít nhất 41 chính phủ nhìn nhận lãnh thổ có chủ quyền, mặc dù bị chiếm đóng, là quốc gia dưới tên Cộng hòa Dân chủ Ả Rập SahrawiXarauy (SADR), với một chính phủ lưu vong do Mặt trận Polisario hỗ trợ.<ref name="dulichhue.com.vn">http://dulichhue.com.vn/gioi-thieu-dat-nuoc---con-nguoi-tay-sahara-575.html</ref>
 
== Về giải pháp cho vấn đề Xarauy ==
Dòng 75:
 
Tháng 7 năm 2002, [[Tổng Thư ký Liên Hiệp Quốc]] đưa ra một số giải pháp:
*Giải pháp Con đường thứ ba, theo đó SahrawiXarauy sẽ được hưởng quyền tự trị, nhưng vẫn nằm trong [[Maroc]].
*Giải pháp chia lãnh thổ SahrawiXarauy giữa Maroc và Polisario.
*Trường hợp những giải pháp trên không được chấp nhận, Liên Hiệp Quốc cảnh báo sẽ rút hoàn toàn sự tham gia của mình khỏi giải pháp SahrawiXarauy
 
Ngày [[31 tháng 7]] năm [[2003]], [[Hội đồng Bảo an Liên Hiệp Quốc|Hội đồng bảo an]] [[Liên Hiệp Quốc]] đã thông qua Nghị quyết 1495 kêu gọi Maroc và Polisario thực hiện kế hoạch hoà bình cho SahrawiXarauy do James. Baker, Đặc phái viên của Tổng Thư ký Liên Hiệp Quốc về Xarauy soạn thảo và chỉnh sửa, thực chất dung hoà giải pháp Con đường thứ ba ([[Maroc]] ủng hộ) và việc tổ chức [[trưng cầu dân ý]] (Polisario ủng hộ) với nội dung chính là thành lập một chính quyền tạm thời quản lý vùng này với một số quyền hạn chế (nắm hành chính địa phương, thuế, an ninh nội bộ) còn các quyền chủ quyền (ngoại giao, an ninh quốc gia, quốc phòng, nội vụ) do [[Maroc]] nắm với mục tiêu xây dựng quy chế vĩnh viễn cho Cộng hòa Dân chủ Ả Rập SahrawiXarauy bằng trưng cầu dân ý sau 5 năm. Kế hoạch này được Mặt trận Polisario, [[Algérie]], [[Anh]], [[Tây Ban Nha]] ủng hộ, nhưng bị [[Maroc]], [[Pháp]] phản đối. [[Hoa Kỳ|Mỹ]] giữ thái độ trung lập, thực tế ủng hộ Maroc.
 
Cộng hòa Dân chủ Ả Rập SahrawiXarauy (SADR) hiện đang gặp nhiều khó khăn: Hiện nay nước này chỉ kiểm soát được 35% lãnh thổ, còn Maroc kiểm soát 65%.
 
[[Tháng một|Tháng 1]] năm [[2003]], [[Campuchia]] tuyên bố không công nhận SADR.
Dòng 99:
[[Tháng sáu|Tháng 6]] năm [[2004]], [[James Baker]], đặc phái viên của [[Tổng Thư ký Liên Hiệp Quốc]] về Tây Sahara từ chức, ông [[Alvaro de Soto]] thay thế, tuy nhiên vào [[tháng năm|tháng 5]] năm [[2005]], Alvaro được cử chức Đặc phái viên Tổng thư kí Liên Hiệp Quốc tại [[Trung Đông]] và sau đó vị trí Đặc phái viên Tổng Thư ký Liên Hiệp Quốc về Tây Sahara bị bỏ lửng cho đến cuối [[tháng bảy|tháng 7]] năm [[2005]] thì Tổng Thư ký Liên Hiệp Quốc cử [[Francesco Bastagli]] làm đại biện. Ngày [[1 tháng 10]] năm [[2005]], ông Bastagli, sau khi gặp Ngoại trưởng [[Algérie]], tuyên bố với giới báo chí: Kế hoạch Baker đã được Hội đồng bảo an Liên Hiệp Quốc nhất trí thông qua tháng 7 năm 2003 vẫn là tài liệu cơ bản để giải quyết vấn đề Tây Sahara, đồng thời khẳng định: Cuộc xung đột ở [[Tây Sahara]] là vấn đề phi thực dân hoá và nó thuộc về Uỷ ban phi thực dân hoá của [[Liên Hiệp Quốc]] (thực chất Nghị quyết ủng hộ kế hoạch Baker). [[Tháng mười|Tháng 10]] năm [[2005]], đặc phái viên mới của Tổng Thư ký Liên Hiệp Quốc là ông [[Peter Van Walsum]] trong chuyến thăm và làm việc tại [[Maroc]], [[Algérie]] và [[Mauritanie]] đã nêu rõ: Giải pháp cho vấn đề này phải nằm trong chương trình nghị sự của Liên Hiệp Quốc, nó phụ thuộc vào ý chí của Tổng Thư ký Liên Hiệp Quốc cũng như sự quan tâm của các nhà lãnh đạo các nước trong việc đóng góp thiện chí tháo gỡ vấn đề này.
 
Ngày [[28 tháng 4]] năm [[2006]], Hội đồng bảo an Liên Hiệp Quốc thông qua Nghị quyết 1675 về Tây Sahara khẳng định lại lập trường về quyền tự quyết của nhân dân SahrawiXarauy được bày tỏ ý nguyện thông qua tổng tuyển cử có sự giám sát của lực lượng bảo vệ hoà bình Liên hiệp quốc, đề nghị các bên (Maroc và Mặt trận Polisario) và các Nhà nước trong khu vực tiếp tục hợp tác chặt chẽ với LHQ để chấm dứt tình trạng bế tắc hiện nay và hướng tới một giải pháp chính trị bền vững, công bằng, được các bên đồng thuận, kéo dài thời gian hoạt động của Phái đoàn Liên Hiệp Quốc về trưng cầu dân ý tại [[Tây Sahara]] đến ngày [[31 tháng 10]] năm [[2006]].<ref name="dulichhue.com.vn"/>
 
== Chính trị ==
Tư cách pháp lý của lãnh thổ Tây Sahara và câu hỏi về chủ quyền của nó vẫn chưa được giải quyết, SahrawiXarauy hiện vẫn là lãnh thổ đang tranh chấp giữa [[Maroc]] và Mặt trận Polisario. Theo luật pháp quốc tế nó được coi là lãnh thổ dưới quyền của [[Liên Hiệp Quốc|Liên Hợp Quốc]].
 
Các bộ phận của SahrawiXarauy dưới quyền kiểm soát của Maroc được chia thành một số tỉnh được cai trị và được xem như các bộ phận tách rời của vương quốc Maroc
 
Chính phủ lưu vong SADR là một hình thức của hệ thống nghị viện và cộng hòa tổng thống do Mặt trận Polisario lãnh đạo, nhưng theo hiến pháp, điều này sẽ được thay đổi thành một hệ thống chính trị [[hệ thống đa đảng|đa đảng]] khi nào Mặt trận Polisario kiểm soát được toàn bộ lãnh thổ Tây Sahara. Hiện nay, các trại tị nạn Tindouf ở [[Algérie]], dưới quyền điều khiển của Mặt trận Polisario. Mặt trận Polisario cũng kiểm soát một phần của Tây Sahara ở phía đông của Bức tường Maroc chia cắt lãnh thổ Tây Sahara, và nó được gọi là các vùng lãnh thổ giải phóng. Khu vực này có dân số rất nhỏ, ước tính khoảng 30.000 người du mục.
Dòng 116:
 
== Kinh tế ==
SahrawiXarauy là vùng đất nghèo tài nguyên và thiếu các nguồn nước. Kinh tế phụ thuộc vào chăn nuôi du mục ([[dê]], [[cừu nhà|cừu]], [[lạc đà]]), khai thác [[phosphat]] và quặng [[sắt]], đánh bắt cá biển. Phần lớn [[thực phẩm]] phải [[nhập khẩu]]. Tất cả các hoạt động [[thương mại]] và [[kinh tế]] đều do [[chính phủ]] [[Maroc]] kiểm soát. [[Du lịch]] được khuyến khích phát triển. Phosphat và cá khô là hai mặt hàng [[xuất khẩu]] chính.
 
== Xem thêm ==