Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Cao Hoan”

Nội dung được xóa Nội dung được thêm vào
Inkstone (thảo luận | đóng góp)
Không có tóm lược sửa đổi
Không có tóm lược sửa đổi
Dòng 1:
'''Cao Hoan''' ([[chữ Hán]]: 高歡; 496 - 547), tự '''Hạ Lục Hồn''', là Thượng trụ quốc nhà Đông Ngụy, đối thủ của [[Vũ-văn Văn Thái|Vũ Văn-văn Thái]] nhà Tây Ngụy. HoanÔng sinh trưởng ở Hoài Sóc, tuy sau tự xưng là người Hán nhưng gốc gác có nhiều nghi vấn - nhiều khả năng Hoanông thật chất gốclà người [[Tiên Ti]]. Sau khi mất được truy tặng Tề Hiến Vũ Vương. Sau con Hoanông là Cao Dương soán ngôi Đông Ngụy, lập nhà Bắc Tề, lại truy tặng Hoanông là '''Cao Tổ Thần Vũ Hoàng Đế'''.
{{Thiếu nguồn gốc}}
[[Thể loại:Hoàn toàn không có nguồn tham khảo từ 2009-01-23]]
[[Thể loại:Hoàn toàn không có nguồn tham khảo]]
'''Cao Hoan''' ([[chữ Hán]]: 高歡; 496 - 547), tự '''Hạ Lục Hồn''', là Thượng trụ quốc nhà Đông Ngụy, đối thủ của [[Vũ-văn Thái|Vũ Văn Thái]] nhà Tây Ngụy. Hoan sinh trưởng ở Hoài Sóc, tuy sau tự xưng là người Hán nhưng gốc gác có nhiều nghi vấn - nhiều khả năng Hoan thật chất gốc [[Tiên Ti]]. Sau khi mất được truy tặng Tề Hiến Vũ Vương. Sau con Hoan là Cao Dương soán ngôi Đông Ngụy, lập Bắc Tề, lại truy tặng Hoan là '''Cao Tổ Thần Vũ Hoàng Đế'''.
 
==Xuất xứ==
HoanÔng sinh tại trấn Hoài Sóc, là một trong sáu binh trấn nhà Bắc Ngụy thành lập để phòng cựbị người [[Nhu Nhiên]] ở phía bắc. Cha ông là Cao Thụ (樹), mẹ Hàn thị. Mẹ mất sớm, Hoan phải ở với người chị và anh rễ là Úy Cảnh (尉景). Nhà nghèo, Hoan đi làm thuê ở Bình Thành, Đại Quận, được con gái gia đình phúgiàu thương trong thành là Lâu Chiêu Quân phải lòng, nhất quyết lấy, dù gia đình ngăn cản. Nhờ tiền vợ, Hoan mua được ngựa, chuyển nghề sang chạy dịch trạm từđưa văn thư giữa Bình Thành đến Lạc Dương.
 
Năm 525, Cao Hoan theo loạn tướng Đỗ Lạc ChuChâu (杜洛周). rồiLạc CátChâu Vinhbị giết, rồiông lạitheo Cát Vinh. Rồi bỏ Cát Vinh về với [[Nhĩ Chu Vinh|Nhĩ-chu Vinh]]. Nhờ có bạn cũ là Lưu Quý (劉貴) tiến cử, Vinhông dần coiđược HoanNhĩ-chu Vinh tâmtin phúccậy.
 
==DướiKhởi trướngnghiệp họdưới trướng Nhĩ-chu ChuVinh==
Năm 528, Ngụy Hiếu Minh Đế bị Hồ Thái hậu đầu độc, Nhĩmất. ChuNhĩ-chu Vinh cùng Nguyên Thiên Mục bất bình khởi quân tiến về Lạc Dương -, tôn Trường Lạc Vương Nguyên Tử Du lên làmngôi, tức Ngụy Hiếu Trang Đế.
 
Hồ Thái hậu phái quân ngănchống cự,. Họ đều hoặc hàng, hoặcNhĩ-chu thuaVinh. trận,Hồ sợThái quáHậu sợ, bèn chấp nhận Hiếu Trang Đế là vua. Bắc Ngụy, mong Nhĩ-chu ChuVinh rút quân. Song Vinh chưa vừa lòng, bắt cáchết triều thần và hoàng thân phải thân đến tạ tội tại Hà Âm., Vinhrồi nhân dịpđấy tàn sát vàimấy ngàn người, - trong số đó gồm cả chú bác, anh em ruột của Hiếu Trang Đế. Vinh lại bắt Hồ Thái hậuHậu cùng Thiếu Đế (được lập sauđể nối ngôi Minh Đế trước khi Hiếu MinhTrang chếtĐế được công nhận) bỏ rọ, dìm xuốngnhận chết dưới sông Hoàng Hà. Hiếu Trang mấtĐế víavì thế hoảng sợ, xin nhường ngôi cho Nhĩ-chu Vinh,. Cao Hoan xuixúi Vinh nhận, nhưngsong Vinh khôngtừ nghechối. HạCận Bạttướng của Nhĩ-chu Vinh là Hạ-bạt Nhạc khuyên Vinh giết Cao Hoan để tỏ lòng thành với thiên hạ, Vinh cũng từkhông chốinghe.
 
Cao Hoan rồitheo theoNhĩ-chu Vinh đánh bại Cát Vinh tại Phủ Khẩu, rồi theo Nguyên Thiên Mục diệt Hình Cảo ở Sơn Đông, lại có công tiễu phạt khi. Dương Khản phản Ngụy hàng Lương, ông làm Hành Đài đem quân đến đánh. VinhNhờ bèn phongcông, Hoanông được Nhĩ-chu Vinh phong làm Thứ sửSử Tấn Châu. HoanNhân đó ông tích lũy của cải nhằm để dùng về sau.
 
Năm 530, sợHiếu NhĩTrang ChuĐế Vinhphục cướpkích ngôi,giết nhân nhịp Hoàng hậu là con gái Vinh sắp sinh, Hiếu Trang Đế triệuNhĩ-chu Vinh và Nguyên Thiên Mục từ TấnLạc Dương. vềNhững kinh,người đặthọ phụcNhĩ-chu binhgồm: trongem cung,họ tựVinh tay chémNhĩ-chu chếtTrọng Vinh. Cháu Vinh làViễn, Nhĩ-chu ChuĐộ TriệuLuật, em họcháu Vinh là Nhĩ-chu Chu Trọng ViễnTriệu, Nhĩ-chu ChuThế ĐộLong Luậtkéo khởiđến quânLạc tiếnDương báo thù. Nhĩ-chu Triệu làm chủ Thái Nguyên, vốn là sào huyệt của Nhĩ-chu Vinh, cho người gọi Cao Hoan, nhưng Hoanông việntừ cớchối. bận việc quan không đến.
 
Lúc bấy giờ mùa Hạ, Hiếu Trang Đế cho người đốt Hà Kiều (bắccầu bắt ngang sông Hoàng Hà), nốicho Lạcrằng Dươngkỵ vớibinh phíacủa Bắc),Nhĩ-chu phòngTriệu bịkhông thể phầnsang chểnh mãngsông. TriệuKhông dẫnngờ quânTriệu khinhkiếm kỵđược bấtnơi ngờnước thấp, vượt sông, đánh thốctập vàokích Lạc Dương, bắt đượcsống Hiếu Trang Đế, cho giải về Tấn Dương. Cao Hoan gửi thư khuyên Triệu không nên giết vua, song Triệu không nghe, giết Hiếu Trang Đế, lập Nguyên Diệp lên ngôi.
 
Theo lời kêu gọi trước của Hiếu Trang Đế, Hột-đậu-lăng Bột Phán từ phía bắc đánh Thái Nguyên. Nhĩ-chu Triệu một mình không đối phó nổi, nên cho Cao Hoan thống lĩnh hàng quân của Cát Vinh khi trước giúp mình chống Bột Phán. Bột Phán cuối cùng bị giết. Với quân mã trong tay, Cao Hoan dẫn quân vượt núi Thái Hàng kéo sang phía đông, tách mình khỏi vòng ảnh hưởng của họ Nhĩ-chu.
Cao Hoan gởi thư khuyên Triệu không nên giết vua, Triệu không đáp. Sau Triệu giết Hiếu Trang Đế, lập Nguyên Diệp lên ngôi.
 
==Xung đột với họ Nhĩ-chu==
Khi ấy, theo lời kêu gọi từ trước của Hiếu Trang Đế, Hột Đậu Lăng Bộ Phiên dẫn quân tiến đánh Tinh Châu, sào huyệt của họ Nhĩ Chu, từ phía bắc. Triệu vội chạy về Tấn Dương đối phó, bèn dùng Cao Hoan làm tướng, cho thống lĩnh bộ hạ Cát Vinh cũ để chống cự với Bộ Phiên. Giết được Bộ Phiên, Triệu thân đến trại Hoan cùng ăn mừng, thề nguyền làm anh em. Hôm sau Triệu cho mời Hoan đến trại mình, Hoan sợ muốn đi, nhưng Tôn Đằng níu giữ lại. Triệu bèn quay về Tấn Dương, Hoan dẫn bộ hạ vượt Thái Hàng kéo sang đông, tiếng để thu thập lương thảo, thật chất để độc lập từ họ Nhĩ Chu.
 
Sau khi giết Nhĩ-chu Vinh và Nguyên Thiên Mục, Hiếu Trang Đế kêu gọi cần vương giúp mình đối phó với tàn dư họ Nhĩ-chu. Trong số người hưởng ứng có anh em Cao Cán, Cao Ngang, vốn là tướng cướp ở Sơn Đông, sau cát cứ khu vực Tín Đô, có thanh thế. Cao Hoan thương lượng với anh em họ Cao. Ông chính thức tuyên bố muốn tiêu diệt họ Nhĩ-chu báo thù cho Hiếu Trang Đế. Cao Cán, Cao Ngang dẫn thuộc hạ theo về với ông.
==Chống họ Nhĩ Chu==
Bấy giờ ở Tín Đô có anh em Cao Cán, Cao Ngang cát cứ, thế lực rất lớn, tiếng là để trả thù cho Hiếu Trang Đế. Cao Hoan cho người thông đồng, tự nhận mình cũng gốc gác huyện Điều, Bột Hải nhằm lấy lòng anh em họ Cao. Năm 531, khi Hoan tuyên chống họ Nhĩ Chu, anh em Cao Cán, Cao Ngang theo về với Hoan.
Lúc ấy, nội bộ họ Nhĩ-chu có nhiều bất hòa vì Nhĩ-chu Thế Long, Nhĩ-chu Ngạn Bá, Nhĩ-chu Trọng Viễn, Nhĩ-chu Độ Luật ở Lạc Dương cùng hợp nhau phế ngôi Nguyên Diệp, lập Quảng Lăng Vương Nguyên Cung(元恭), tức Bắc Ngụy Tiết Mẫn Đế, hoặc Tiền Phế Đế. Nhĩ-chu Triệu nổi giận, dẫn quân đánh Lạc Dương. Nhĩ-chu Ngạn Bá tự mình đến trại Nhĩ-chu Triệu giải thích, hòa giải. Nhĩ-chu Triệu chịu rút quân, song vẫn nghi ngờ.
 
Năm 531, mùa Thu, Cao Hoan tôn An Định Vương Nguyên Lãng (朗) lên ngôi, tức Bắc Ngụy Hậu Phế Đế, công nhiên khiêu khích họ Nhĩ-chu. Nhĩ-chu Triệu bèn dẫn quân đến đóng ở Quảng A, Nhĩ-chu Trọng Viễn dẫn quân từ Lạc Dương, Nhĩ-chu Độ Luật dẫn quân từ Đông Quận đến muốn cùng hợp sức đánh Cao Hoan, thế rất lớn. Cao Hoan nhân họ Nhĩ-chu sẵn bất hòa, tung mưu phản gián. Nhĩ-chu Triệu vì thế nghi ngờ các đạo quân từ Lạc Dương, Đông Quận. Cựu thần của Nhĩ-chu Vinh là Hộc-tư Xuân, Hạ-bạt Thắng lúc ấy theo trong quân Nhĩ-chu Trọng Viễn bèn tới trại Nhĩ-chu Triệu giảng hòa. Triệu cố chấp không nghe. Nhĩ-chu Trọng Viễn và Độ Luật bèn rút quân. Vì thế Cao Hoan chỉ phải đối phó với Nhĩ-chu Triệu. Ông đánh Triệu thua to. Nhĩ-chu Triệu rút quân về Thái Nguyên.
Lúc bấy giờ, ở Lạc Dương, Nhĩ Chu Thế Long cầm quyền, bèn bàn bạc với anh em họ hàng là Nhĩ Chu Ngạn Bá, Trọng Viễn, Độ Luật, Thiên Quang phế Nguyên Diệp, lập Quảng Lăng Vương Nguyên Cung (元恭) lên thay tức Tiết Mẫn, Tiền Phế Đế nhà Bắc Ngụy. Nhĩ Chu Triệu tính tình thô bạo, ngạo ngược, từng làm nhục Thế Long nên Thế Long căm sẳn, nên làm chuyện phế lập không hỏi đến Triệu. Triệu giận, dẫn quân đánh Lạc Dương, Thế Long phải cho anh là Ngạn Bá thân đến trại Triệu lý giải, Triệu mới ngưng, nhưng nội bộ họ Nhĩ Chu cũng lục đục từ đấy.
 
Năm 532, ông chiếm Nghiệp Thành, thanh thế rất lớn. Các thế lực Nhĩ-chu phải giảng hòa với nhau để đối phó với ông, lần này có cả Nhĩ-chu Thiên Quang từ Quan Tây dẫn quân về. Song tổ chức họ Nhĩ-chu bất nhất, chỉ huy lủng củng, đối trận tại Hàn Lăng bị Cao Hoan đánh đại bại. Vì họ Nhĩ-chu bạo ngược, bị triều thần ở Lạc Dương chán ghét. Những người như Hộc-tư Xuân, Hạ-bạt Thắng, Trưởng-tôn Trĩ, Trương Hoan, Giả Hiển Trí cùng âm mưu, nhân dịp họ Nhĩ-chu bại trận, chặn, đuổi, bắt sống được Độ Luật và Thiên Quang, chém đầu Thế Long và Ngạn Bá, duy có Trọng Viễn thoát chết chạy về Giang Nam hàng [[Lương]]. Ông lại đuổi đánh Nhĩ-chu Triệu ở Tinh Châu. Triệu cùng thế, tự sát. Họ Nhĩ-chu bị xóa sổ.
Năm 531, mùa Thu, Cao Hoan tôn An Định Vương Nguyên Lãng (朗) lên ngôi, tức Hậu Phế Đế. Họ Nhĩ Chu bèn thông tin cùng hội quân đánh Hoan. Nhĩ Chu Triệu dẫn quân đến đóng ở Quảng A, Nhĩ Chu Trọng Viễn (em Thế Long), Nhĩ Chu Độ Luật cũng kéo quân từ Đông Quận đến. Thế họ Nhĩ Chu rất lớn. Hoan bèn cho người phao gian tin: với Triệu, nói Trọng Viễn, Độ Luật ý đồ muốn bắt giết Triệu; với Trọng Viễn, nói đây là âm mưu của Triệu cùng Cao Hoan để bắt anh em Trọng Viễn, Thế Long tội chuyên quyền phế lập - vì thế nội bộ họ Nhĩ Chu vốn sẵn nghi ngờ nhau lại càng lục đục hơn.
 
==Xung đột Lạc Dương - Tấn Dương==
Cựu thần của Nhĩ Chu Vinh là Hộc Tư Xuân, Hạ Bạt Thắng bấy giờ theo trong quân Trọng Viễn đến doanh trại Triệu giảng hòa, bị Triệu giam giữ lại, muốn giết, phải phân biện lắm hôm sau mới được thả. Trọng Viễn mời Triệu đến giảng hòa, Triệu nhận lời, cưỡi ngựa đến cửa trại rồi chạy đi. Trọng Viễn, Độ Luật bất mãn bèn rút quân. Hoan bày trận đánh Nhĩ Chu Triệu thua to. Triệu lại lui về Tấn Dương.
 
Cao Hoan kéo vềquân đến Lạc Dương,. Nguyên Lãng không phải dòng đích, ông bèn phế cả Tiền lẫn Hậu Phế Đế, lập cháu Hiếu Văn Đế là Bình Dương Vương Nguyên Tu (元修) lên ngôi, tức Bắc Ngụy Hiếu Vũ Đế. Hiếu Vũ Đế phong Hoanông làm Thượng trụTrụ quốcQuốc, Bột Hải Vương, lại lậpcưới con gái Hoanông làm Hoàng hậuHậu.
Năm 532, Hoan chiếm Nghiệp Thành. Họ Nhĩ Chu giảng hòa, cùng kéo đến đánh Hoan, lần này có cả Nhĩ Chu Thiên Quang từ Trường An. Quân Nhĩ Chu bất nhất, đại bại tại Hàn Lăng. Vì họ Nhĩ Chu bạo ngược, nhân dịp này Hộc Tư Xuân thông đồng với Hạ Bạt Thắng, Giả Hiển Trí, Trương Hoan, Trưởng Tôn Trĩ cùng làm phản. Xuân chiếm thành Bắc Trung (nằm phía bắc Hoàng Hà, án ngữ đường đến Lạc Dương), tàn sát tàn binh họ Nhĩ Chu. Xuân lại sai người truy kích bắt sống Độ Luật và Thiên Quang. Tại Lạc Dương, Trương Hoan theo lệnh Xuân cũng bắt được Thế Long và Ngạn Bá, chém đầu. Duy có Nhĩ Chu Trọng Viễn rút theo hướng đông nên thoát chết. Xuân bèn cho giải Thiên Quang, Độ Luật đến chỗ Hoan. Hoan sai dẫn độ về Lạc Dương chém đầu. Trọng Viễn trốn về Nam hàng Lương. Họ Nhĩ Chu xem như bị xóa sổ.
 
Thành Tấn Dương, thủ phủ quận Thái Nguyên là trung tâm quân sự của Bắc Ngụy từ thời Nhĩ-chu Vinh, nên ông đặt căn cứ chính ở Tấn Dương. Ông để Cao Cán làm tai mắt cho mình ở Lạc Dương. Song Cán gốc gác thấp, không kiềm chế được Ngụy Hiếu Vũ Đế. Theo mưu Hộc-tư Xuân, Hạ-bạt Thắng, Đế ngầm liên kết với em Thắng là Hạ-bạt Nhạc, khi ấy thống lĩnh vùng Quan Trung, để đối phó với ông. Ông sai thuộc hạ là Địch Tung sang thông đồng với Hầu-mạc-trần Duyệt để ám sát Nhạc. Ông lại phục kích giết Hột-đậu-lăng Ỷ Lợi để cướp quân đội của Ỷ Lợi. Hạ-bạt Nhạc bị giết rồi, ông sai Hầu Cảnh sang tây thống lĩnh quân đội của Nhạc, song Vũ-văn Thái đã được đạo quân ở Quan Tây bầu thế vào vị trí của Nhạc. Hiếu Vũ Đế bèn kết liên với Vũ-văn Thái.
==Đương đầu với Ngụy Hiếu Vũ Đế==
Hoan kéo về Lạc Dương, vì Nguyên Lãng không phải dòng đích, bèn phế cả Tiền và Hậu Phế Đế, lập cháu Hiếu Văn Đế là Bình Dương Vương Nguyên Tu (元修) lên ngôi, tức Bắc Ngụy Hiếu Vũ Đế. Hiếu Vũ Đế phong Hoan làm Thượng trụ quốc, Bột Hải Vương, lại lập con gái Hoan làm Hoàng hậu.
 
Năm 534, Hiếu Vũ Đế mộ binh, phao tin để đánh Lương, song thực tế để chinh phạt ông. Hộc-tư Xuân xin đích thân dẫn vài ngàn kỵ binh tập kích Cao Hoan. Có người nói với Hiếu Vũ Đế: "Đó là giết một Cao Hoan chỉ để mọc lên Cao Hoan khác." Đế bèn thôi. Triều đình Lạc Dương giết Cao Cán, ông bèn dẫn quân tiến về Lạc Dương. Hiếu Vũ Đế cho gọi Hạ-bạt Thắng, khi ấy là Đô Đốc quân sự các châu giữa lưu vực sông Hoàng Hà và sông Hoài, và Vũ-văn Thái đến cứu viện. Quân cứu viện chưa tới, Hiếu Vũ Đế theo lời Vương Tư Chánh bỏ Lạc Dương chạy đến Trường An nương nhờ Vũ-văn Thái.
Hoan lui về giữ Tấn Dương (vốn trở thành trung tâm quân sự của Bắc Ngụy từ thời Nhĩ Chu Vinh), Hiếu Vũ Đế vì vậy khá độc lập, nhưng hiệu lệnh nói chung chỉ có tác dụng phía nam sông Hoàng Hà, phía bắc đều là lãnh thổ của Hoan.
 
Ông thu phục Lạc Dương cùng các châu quận vùng Sơn Đông, Hoài Bắc, rồi sai người đánh Hạ-bạt Thắng ở Kinh Châu. Hạ-bạt Thắng bại trận, theo hàng nước Lương. Tất cả lãnh thổ từ Đồng Quan trở về phía Đông và từ sông Hoài trở lên phía Bắc đều thuộc quyền ông.
Sợ Hoan soán ngôi, theo kế Hộc Tư Xuân, Hiếu Vũ Đế liên kết với Hạ Bạt Nhạc ở Quan Trung, lại dùng Hạ Bạt Thắng, anh Nhạc, làm Đô đốc các châu phía Nam, làm vây cánh.
 
CaoÔng Hoannhiều vàolần Lạcgửi Dương,thư choxin người mờiđón Hiếu Vũ Đế khôngvề đượcLạc Dương, bènđều lậpbị Thanhcự tuyệt, Vươngông bèn lập Nguyên Thiện Kiến (元善見) lên ngôi, tức Đông Ngụy Hiếu Tĩnh Đế và dời đô về Nghiệp Thành. TừTứ đóấy phân rachia Đông Ngụy và Tây Ngụy.
Hoan cũng lập kế đối phó: Trước tiên sai Địch Tung sang thông đồng Hầu Mạc Trần Duyệt ám sát Nhạc, sau phục kích giết Hột Đậu Lăng Y Lợi cũng là người đã thông đồng với Hiếu Vũ Đế. Nhạc chết rồi, Hiếu Vũ Đế lại kết [[Vũ Văn Thái|Vũ Văn Thái]], là người kế vị Nhạc, làm ngoại viện.
 
==Xung đột Đông-Tây Ngụy==
Hiếu Vũ Đế lại mộ binh, tiếng là để bình Lương, nhưng thật chất để đánh Hoan. Hộc Tư Xuân xin tự dẫn vài ngàn quân khinh kỵ tập kích Cao Hoan, Hiếu Vũ Đế sắp theo ý, có người can: "Chuyện phiêu lưu nếu có thành công cũng chỉ là giết một Cao Hoan để mọc lên một Cao Hoan khác mà thôi", bèn thôi.
 
Hoan tiến quân đến Lạc Dương, Hiếu Vũ Đế cho người cầu cứu Hạ Bạt Thắng và Vũ Văn Thái. Hộc Tư Xuân muốn dùng quân chống cự, Vương Tư Chính can, nói quân triều không thể đương nổi quân Cao Hoan, tốt hơn nên chạy về Trường An. Hiếu Vũ Đế nghe lời, bèn chạy đến Trường An, cho người gọi Hộc Tư Xuân, khi ấy đóng giữ Hổ Lao cùng đi.
 
Cao Hoan vào Lạc Dương, cho người mời Hiếu Vũ Đế không được, bèn lập Thanh Hà Vương Nguyên Thiện Kiến (元善見) lên ngôi, tức Hiếu Tĩnh Đế. Từ đó phân ra Đông Ngụy và Tây Ngụy.
 
==Tham Khảo==
Hạ Bạt Thắng dẫn quân về Lạc Dương, dọc đường nghe tin Hiếu Vũ Đế đã chạy về Trường An, bèn dẫn quân về, muốn theo lối Vũ Quan đến Trường An. Sắp đến, nghe tin Cao Hoan chiếm được Đồng Quan, nghĩ Quan Trung không giữ được, bèn chạy về Kinh Châu. Quan giữ thành không cho vào, lại có Hầu Cảnh, Cao Ngang theo lệnh Cao Hoan dẫn quân đến đánh. Hạ Bạt Thắng thua trận, dẫn thuộc hạ vài trăm người chạy đến phương Nam hàng Lương Vũ Đế [[Tiêu Diễn]]. Được mấy năm, Thắng xin Tiêu Diễn cho về với Tây Ngụy.
*[[Bắc Sử]], Quyển 6: Tề Bản Kỷ thượng - Cao Tổ Thần Vũ Đế. Tác giả: Lý Đại Sư và Lý Diên Thọ.
 
*[[Bắc Tề Thư]], Quyển 1, 2, 3: Thần Vũ Đế Kỷ. Tác giả: Lý Bá Dược.
==Chú thích==
{{reflist}}
 
[[Thể loại:Người Nam-Bắc triều (Trung Quốc)]]