Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Núi Vesuvius”

Nội dung được xóa Nội dung được thêm vào
→‎Tài liệu tham khảo: clean up, replaced: → using AWB
Không có tóm lược sửa đổi
Dòng 23:
}}
 
'''Núi Vesuvius''' ({{lang-it|Monte Vesuvio}}, {{lang-la|Mons Vesuvius}}, phát âm tiếng Việt: '''Vê-duy-vơ''') là một [[núi lửa dạng tầng|núi lửa tầng]] nằm ở [[vịnh Naples]], [[Ý]], cách phía đông [[Napoli|Naples]] {{convert|9|km|mi}} về phía đông và gần bờ biển. Nó là [[núi lửa]] duy nhất ở [[châu Âu]] nằm trên đất liền đã từng phun trong vòng hàng trăm năm qua, mặc dù hiện tại nó không còn phun trào. Hai núi lửa lớn khác ở Ý là [[núi Etna]] và [[Stromboli]], nằm trên đảo.
 
Núi Vesuvius nổi tiếng với lần phun trào vào năm [[79]] sau [[Công nguyên]] đã vùi lấp, phá hủy các thành phố [[La Mã cổ đại|La Mã]] cổ đại là [[Pompeii]] và [[Herculaneum]]. Các thành phố này đã không được xây dựng lại mặc dù vẫn còn những cư dân sống sót và có lẽ nạn cướp bóc tràn lan đã diễn ra sau khi thành phố bị phá hủy.{{fact|date=ngày 7 tháng 1 năm 2013}} Vị trí của các thành phố dần bị bỏ quên cho đến khi chúng được phát hiện một cách tình cờ vào thế kỷ 18.
 
Đợt phun trào cũng làm thay đổi dòng chảy của [[sông Sarno]] và nâng cao đáy bờ biển, do đó Pompeii lúc này không nằm cạnh sông cũng không gần bờ biển. Vesuvius đã trải qua những thay đổi lớn – sườn dốc của nó bị xóa đi thảm thực vật và đỉnh của nó bị thay đổi đáng kể do tác động của đợt phun trào.
 
Vesuvius đã phun trào một vài lần sau đó và ngày nay nó được xem là một trong những núi lửa nguy hiểm nhất trên thế giới vì vẫn có khoảng 3.000.000 người sống gần đó và nó luôn có xu hướng phun nổ ([[phun trào Plinian|Plinian]]). Đó cũng là khu vực núi lửa có đông dân sinh sống nhất trên thế giới.<ref name=mcguire2003>{{chú thích báo|first=Bill|last=McGuire|title=In the shadow of the volcano|date=ngày 16 tháng 10 năm 2003|publisher=Guardian News and Media Limited|newspaper=guardian.co.uk|url=http://www.guardian.co.uk/education/2003/oct/16/research.highereducation2|accessdate=ngày 8 tháng 5 năm 2010}}</ref> Lần phun trào cuối cùng là vào năm 1944.
 
Núi Vesuvius có một truyền thống lịch sử và văn học lâu đời. Nó được coi là cơn thịnh nộ của [[Genius (thần thoại)|Thần thánh]] vào lúc nó phun trào năm 79: nó xuất hiện với tên Vesuvius như một con rắn trong [[bích họa]] trang trí của một số ''lararia'', hoặc trên các bàn thờ gia đình của những người sống sót ở [[Pompeii]]. Một chữ khắc ở [[Capua]]<ref>CIL x.1, 3806.</ref> ghi là IOVI VESVVIO ám chỉ nó có quan hệ tới quyền năng của [[Jupiter]]; và đó là ''Jupiter Vesuvius''.<ref>{{harvnb|Waldstein|1908|p=97}}</ref>