Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Xứ Basque”
Nội dung được xóa Nội dung được thêm vào
n →Liên kết ngoài: clean up, replaced: {{Commonscat → {{thể loại Commons using AWB |
Lược dịch phần Lịch sử, Ngôn ngữ từ bản tiếng Anh |
||
Dòng 35:
== Lịch sử ==
'''Thời tiền sử''' [sửa mã nguồn]
Theo một số tác giả, người Basques có thể là dấu tích đồng hóa nhất của cư dân thời Đá cũ Tây Âu (đặc biệt là những người trong khu vực Franco-Cantabrian gọi là Azilian) đối với sự di cư của người Ấn-Âu. Bộ tộc Basque đã được đề cập bởi nhà văn Hy Lạp Strabo và nhà văn La Mã Pliny, bao gồm người Vascones, người Aquitani, và những người khác. Có bằng chứng đáng kể cho thấy dân tộc Basque trong thời La Mã dưới dạng các tên địa danh, tài liệu tham khảo của Caesar về phong tục và đặc điểm vật lý, cái gọi là chữ khắc Aquitanian ghi tên của những người và các vị thần (approx. Thế kỷ 1, xem ngôn ngữ Aquitanian), v.v…
Về mặt địa lý, xứ Basque là nơi sinh sống trong thời La Mã của một số bộ lạc: Vascones, Varduli, Caristi, Autrigones, Berones,Tarbelli, và Sibulates. Nhiều người tin rằng ngoại trừ người Berones và Autrigones, họ là dân tộc phi Ấn-Âu, mặc dù tính dân tộc của các bộ lạc cực tây là không rõ ràng do thiếu thông tin. Một số địa danh cổ xưa, như Deba, Butrón, Nervión, Zegama, có thể là của các dân tộc phi Basque tại một số điểm thời tiền sử. Các bộ tộc cổ xưa nhất được trích dẫn trong thế kỷ thứ 5, sau đó họ biến mất, chỉ còn Vascones, trong khi mở rộng vượt xa ranh giới cũ của mình, ví dụ tại các vùng đất hiện tại của Álava và dễ thấy nhất xung quanh Pyrenees và Novempopulania.
Lãnh thổ của Cantabri bao trùm có lẽ Biscay ngày nay, Cantabria, Burgos và ít nhất là một phần của Álava và La Rioja, tức là về phía tây của lãnh thổ Vascon vào thời Trung cổ, nhưng bản chất dân tộc của người này là không rõ ràng , do có thể có ảnh hưởng người Visigoth. Người Vascones chung quanh Pamplona, sau nhiều lần chiến đấu chống lại Franks và Visigoth, thành lập Vương quốc Pamplona (824), gắn bó chặt chẽ với những người bà con của họ Banu Qasi.
Tất cả các bộ tộc khác ở bán đảo Iberia, ở tầm vĩ mô, bị ngôn ngữ và văn hóa La Mã đồng hóa vào cuối thời kỳ La Mã hay đầu thời Trung cổ, trong khi người Basques tồn tại phía Đông vào vùng đất của Pyrenees ( Pallars, Val d'Aran) từ thế kỷ 8 đến thế kỷ thứ 11.
'''Thời Trung cổ''' [sửa mã nguồn]
Vào đầu thời Trung cổ (cho đến thế kỷ thứ 9) lãnh thổ giữa các con sông Ebro và Garonne được biết đến như Vasconia, một khu vực dân tộc và chính thể mờ đấu tranh để chống lại chính quyền phong kiến Frankish từ phía bắc và áp lực của những người Visigoth Iberia và Andalusi Cordovans từ phía nam.
Bước sang thiên niên kỷ, tránh xa thẩm quyền của vương quyền Carolingian thiết lập chế độ phong kiến riêng Vasconia (để trở thành Gascony) phân tán thành vô số các quận và tiểu quận ví dụ Fezensac, Bigorre, Astarac, Béarn, Tartas, Marsan, Soule, Labourd, vv… trong hệ thống bộ lạc cũ và tiểu vùng (Quận Vasconia), trong khi phía nam dãy núi Pyrenees, bên cạnh Vương quốc Pamplona, Gipuzkoa, Álava và Biscay phát sinh tại các vùng đất hiện tại của miền Nam xứ Basque từ thế kỷ thứ 9 trở đi.
== Các lãnh thổ phía Tây cam kết trung thành liên tục với Navarre trong giai đoạn đầu, nhưng được sáp nhập vào Vương quốc Castile vào cuối thế kỷ 12, vì vậy tước Vương quốc Navarre tiếp cận trực tiếp với vùng mênh mông. Vào cuối Trung cổ, những gia đình trọng yếu nằm rải rác trên toàn lãnh thổ Basque đã trở nên nổi bật, thường tranh giành quyền lực và gây ra cuộc chiến tranh đẫm máu giữa các nhánh, chỉ dừng lại bởi sự can thiệp của hoàng gia và sự thay đổi dần dần quyền lực từ nông thôn đến các thị trấn vào thế kỷ 16. Trong khi đó, tiểu quốc Labourd và Soule dưới quyền bá chủ của Anh cuối cùng đã kết hợp với Pháp sau chiến tranh Trăm năm, với Bayonne còn lại Plantagenet cuối cùng vào 1453. ==
== Chính trị ==
== Văn hóa ==
'''Ngôn ngữ:'''
Basque (/ bæsk / hoặc / bɑːsk /; Basque: Euskara, IPA: [eus̺kaɾa]) là một ngôn ngữ riêng rẽ của những người Basque. Người Basque là bản địa, chủ yếu sinh sống ở xứ Basque, một khu vực nằm giữa tây dãy núi Pyrenees và các bộ phận lân cận phía bắc Tây Ban Nha và tây nam nước Pháp. Ngôn ngữ Basque được nói bởi 27% người Basques trong các vùng lãnh thổ (714.135 người trên 2.648.998). Trong số này, 663.035 là ở các khu vực của Tây Ban Nha của Basque Country và số còn lại 51.100 là trong phần Pháp.
Người bản xứ sống trong một khu vực tiếp giáp khu vực bao gồm các bộ phận của bốn vùng lãnh thổ Tây Ban Nha và ba "tỉnh cổ" ở Pháp. Gipuzkoa, nhất Biscay, một vài thành phố của Álava, và các khu vực phía bắc của Navarre hình thành cốt lõi của khu vực còn nói Basque trước khi các biện pháp đã được giới thiệu trong năm 1980 để tăng cường ngôn ngữ. Ngược lại, hầu hết Álava, phần phía tây của Biscay và khu vực miền Trung và miền Navarre được chủ yếu là dân cư của người bản ngữ nói tiếng Tây Ban Nha, hoặc vì Basque đã được thay thế bằng tiếng Tây Ban Nha qua nhiều thế kỷ, ở một số vùng (hầu hết Álava và trung tâm Navarre) , hoặc bởi vì nó đã có thể không bao giờ được nói ở đó, trong các khu vực khác (Encartaciones và đông nam Navarre).
== Một cô lập ngôn ngữ, tiếng Basque được cho là một trong số ít tồn tại ngôn ngữ tiền Ấn-Âu ở châu Âu, và là tiếng duy nhất ở Tây Âu. Nguồn gốc của ngôn ngữ không được biết, mặc dù các lý thuyết được chấp nhận nhất là dạng đầu của Basque phát triển trước khi sự xuất hiện của các ngôn ngữ Ấn-Âu trong khu vực, bao gồm cả các ngôn ngữ Roman do địa lý bao quanh khu vực nói tiếng Basque. Basque đã thông qua một vay mượn tốt về từ vựng từ các ngôn ngữ Romance, và người nói Basque đã lần lượt cho mượn từ của riêng mình đến người nói tiếng Romance. Bảng chữ cái Tiếng Basque sử dụng chữ Latin. ==
== Xem thêm ==
| |||