Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Megalodon”
Nội dung được xóa Nội dung được thêm vào
n Đã lùi lại sửa đổi của 14.190.234.201 (Thảo luận) quay về phiên bản cuối của PhanAnh123 |
|||
Dòng 1:
{{Taxobox
| name = Megalodon
| fossil_range = [[Thế Miocen|Miocen giữa]]-[[thế Pliocen|Pliocen muộn]], {{Fossil range|15.9|2.6}}
| image = Megalodon shark jaws museum of natural history 068.jpg
| image_width = 250px
| image_caption = Mô hình hàm megalodon tại [[Bảo tàng Lịch sử Tự nhiên Mỹ]].
| regnum = [[Động vật|Animalia]]
| phylum = [[Động vật có dây sống|Chordata]]
| subphylum = [[Động vật có xương sống|Vertebrata]]
| classis = [[Lớp Cá sụn|Chondrichthyes]]
| subclassis = [[Phân lớp Cá mang tấm|Elasmobranchii]]
| ordo = [[Bộ Cá nhám thu|Lamniformes]]
| familia = [[Lamnidae]] hoặc †[[Otodontidae]]
| genus =''[[Carcharodon]]'' hoặc †''Carcharocles''
| species = [[extinction|†]]'''''C. megalodon'''''
| binomial = ''Carcharodon megalodon'' hoặc ''Carcharocles megalodon''
| binomial_authority = ''Carcharodon megalodon,'' [[Louis Agassiz|Agassiz]], 1843
| synonyms =
*''Procarcharodon megalodon'' <small>Casier, 1960</small>
*''Megaselachus megalodon'' <small>Glikman, 1964</small>
*''Otodus megalodon'' <small>Agassiz, 1843</small>
}}
'''Megalodon''' ({{IPAc-en|ˈ|m|ɛ|ɡ|ə|l|ɵ|d|ɒ|n}} {{respell|MEG|ə-lə-don}} hoặc {{IPAc-en|ˈ|m|eɪ|ɡ|ə|l|ɵ|d|ɒ|n}} {{respell|MAY|ghə-lə-don}}; nghĩa là "răng lớn" từ [[tiếng Hy Lạp cổ đại]]) là một [[loài]] [[cá mập]] đã [[tuyệt chủng]] sống cách nay khoảng 15.9 tới 2.6 [[mya (đơn vị)|triệu năm]], vào thời kỳ [[Đại Tân Sinh]] ([[Miocen]] giữa tới [[Pliocen]] muộn).<ref name="Pimiento2014">{{cite doi|10.1371/journal.pone.0111086}}</ref>
<nowiki> </nowiki>Theo các ghi chép từ thời kỳ Phục Hưng, những [[răng]] hóa thạch hình tam giác khổng lồ thường bị tin rằng là lưỡi hóa đá, hoặc răng, của [[rồng]] và [[rắn]]. Năm 1667, nhà tự nhiên học người Đan Mạch [[Nicolas Steno|Nicolaus Steno]], đã nhận định lại rằng đây là răng cá mập, và đã vẽ một hình minh họa đầu cá mập với rất nhiều răng.<ref>{{chú thích sách|last=Haven|first=Kendall|title=100 Greatest Science Discoveries of All Time|publisher=Libraries Unlimited|year=1997|pages=25–26|isbn=1-59158-265-2}}</ref> Ông mô tả phát hiện này trong quyển ''The Head of a Shark Dissected''.<ref name="D" >{{cite journal|last=Bruner|first=J. C.|authorlink=|title=The Megatooth shark, ''Carcharodon megalodon'': Rough toothed, huge toothed|journal=Mundo Marino Revista Internacional de Vida (non-refereed)|volume=5|pages=6–11|publisher=Marina|location=|date=Sep–Oct 1997|language=|url=http://www.sharksteeth.com/megatoothshark.htm|accessdate=ngày 14 tháng 11 năm 2011}}</ref>▼
[[Phân loại sinh học|Việc phân loài]] của ''C. megalodon'' là đề tài tranh luận trong gần một thế kỷ, và vẫn chưa thống nhất. Hai các phân loại phổ biến là ''Carcharodon megalodon'' (thuộc [[họ (sinh học)|họ]] [[Lamnidae]]) và ''Carcharocles megalodon'' (thuộc họ [[Otodontidae]]).<ref name="AN">{{Cite journal|last=Pimiento|first=Catalina|author2=Dana J. Ehret |author3=Bruce J. MacFadden |author4=Gordon Hubbell |title=Ancient Nursery Area for the Extinct Giant Shark Megalodon from the Miocene of Panama|journal=PLoS ONE|volume=5|issue=5|pages=e10552|publisher=PLoS.org|location=Panama|date=ngày 10 tháng 5 năm 2010|pmid=20479893|url=http://www.plosone.org/article/info%3Adoi%2F10.1371%2Fjournal.pone.0010552|pmc=2866656|doi=10.1371/journal.pone.0010552|accessdate=ngày 12 tháng 5 năm 2010|editor1-last=Stepanova|editor1-first=Anna|bibcode = 2010PLoSO...510552P }}</ref> Do đó, [[Danh pháp hai phần|danh pháp khoa học]] của loài này thường được giản lược thành ''C. megalodon'' trong văn hóa đại chúng.
''C. megalodon'' được xem là một trong những [[động vật có xương sống]] lớn nhất và mạnh mẽ nhất trong lịch sử tự nhiên,<ref name="GWB">{{cite journal|last=Wroe|first=S.|author2=Huber, D. R. |author3=Lowry, M. |author4=McHenry, C. |author5=Moreno, K. |author6=Clausen, P. |author7=Ferrara, T. L. |author8=Cunningham, E. |author9=Dean, M. N. |author10= Summers, A. P. |title=Three-dimensional computer analysis of white shark jaw mechanics: how hard can a great white bite?|url=http://www.bio-nica.info/Biblioteca/Wroe2008GreatWhiteSharkBiteForce.pdf|journal=Journal of Zoology|volume=276|issue=4|pages=336–342|year= 2008|doi=10.1111/j.1469-7998.2008.00494.x}}</ref> và có lẽ từng có tác động lớn đến cấu trúc của [[Sinh học đại dương|đời sống đại dương]].<ref name="LV">{{Cite journal|doi=10.1038/nature09067|last=Lambert|first=Olivier|coauthors=Giovanni Bianucci, Klaas Post, Christian de Muizon, Rodolfo Salas-Gismondi, Mario Urbina and Jelle Reumer|title=The giant bite of a new raptorial sperm whale from the Miocene epoch of Peru|journal=Nature|volume=466|issue=7302|pages=105–108|location=Peru|date=ngày 1 tháng 7 năm 2010|url=http://www.nature.com/nature/journal/v466/n7302/full/nature09067.html|pmid=20596020|bibcode = 2010Natur.466..105L }}</ref> [[Hóa thạch]] gợi ý rằng loài cá mập khổng lồ này có thể đạt chiều dài {{convert|18|m|ft}},<ref name="Pimiento2014"/> và cũng cho thấy nó có [[phân bố toàn cầu|phạm vi phân bố toàn cầu]].<ref name="AN" /> Các nhà khoa học cho rằng ''C. megalodon'' có bề ngoài to lớn như phiên bản khổng lồ của [[cá mập trắng lớn]], ''Carcharodon carcharias''.<ref name="G">{{chú thích sách|last1=Klimley|first1=Peter|last2=Ainley|first2=David|title=Great White Sharks: The Biology of Carcharodon carcharias|publisher=Academic Press|year=1996|url=http://books.google.com/books?id=2My8M5tL-KIC&printsec=frontcover|isbn=0-12-415031-4}}</ref>
==Phát hiện==
===Răng===
▲
===Phân loại===
Nhà tự nhiên học người Thụy Sĩ [[Louis Agassiz]] đặt cho loài cá mập này tên khoa học đầu tiên, ''Carcharodon megalodon'', năm 1835,<ref name="A">{{Cite journal|author=Nyberg K.G, Ciampaglio C.N, Wray G.A|title=Tracing the ancestry of the Great White Shark|year= 2006|accessdate= ngày 25 tháng 12 năm 2007|journal= Journal of Vertebrate Paleontology|volume=26|issue=4|pages=806–814|url=http://www.bioone.org/doi/abs/10.1671/0272-4634(2006)26%5B806:TTAOTG%5D2.0.CO%3B2|doi=10.1671/0272-4634(2006)26[806:TTAOTG]2.0.CO;2|issn=0272-4634}}</ref> trong tác phẩm nghiên cứu ''Recherches sur les poissons fossiles''<ref>{{chú thích sách|last=Agassiz|first=Louis|authorlink=Louis Agassiz|title=Recherches sur les poissons fossiles... / par Louis Agassiz.|publisher=Neuchatel:Petitpierre|year = 1833–1843|page=41|url=http://www.biodiversitylibrary.org/bibliography/4275|accessdate=ngày 8 tháng 9 năm 2008}}</ref> (''Research on fossil fish'') mà ông hoàn thành năm 1843. Răng megalodon về mặt hình thái giống với răng cá mập trắng lớn. Bằng sự quan sát này, Agassiz xếp megalodon
==Hóa thạch==
Hóa thạch chủ yếu của ''C. megalodon'' là [[răng cá mập|răng]] và [[cột sống]].<ref name="G" /> Giống mọi loài cá mập, bộ xương ''C. megalodon'' được cấu tạo từ [[sụn]] chứ không phải [[xương]] thông thường; điều này làm các mẫu vật bị bảo quản rất tệ.<ref name="E">{{chú thích web|last=Roesch |first=Ben|title=The Cryptozoology Review: A Critical Evaluation of the Supposed Contemporary Existence of ''Carcharocles megalodon''|url=http://www.ncf.carleton.ca/~bz050/megalodon.html|year=1998|archiveurl= http://web.archive.org/web/20131021005820/http://web.ncf.ca/bz050/megalodon.html|archivedate= 2013-10-21|deadurl= yes}}</ref> Dù những dấu vết cổ nhất của megalodon có niên đại từ các [[địa tầng]] thế Oligocen muộn, khoảng 28 triệu năm trước,<ref>{{Cite journal|last1=Hideo|first1=Habe|last2=Mastatoshi|first2=Goto|last3=Naotomo|first3=Kaneko|title=Age of Carcharocles megalodon (Lamniformes: Otodontidae): A review of the stratigraphic records|journal=The Palaeontological Society of Japan (PSJ)|volume=75|pages=7–15|location=Japan|date=22 March 2004|url=http://ci.nii.ac.jp/naid/110007574397|issn=0022-9202|issue=75}}</ref><ref name="CA">{{Cite journal|author=Gottfried M.D., Fordyce R.E.|title=An associated specimen of ''Carcharodon angustidens'' (Chondrichthyes, Lamnidae) from the Late Oligocene of New Zealand, with comments on ''Carcharodon'' interrelationships|year= 2001|journal=Journal of Vertebrate Paleontology|volume =21|issue= 4|pages= 730–739|doi= 10.1671/0272-4634(2001)021[0730:AASOCA]2.0.CO;2|issn=0272-4634}}</ref> thường thì người ta cho rằng loài này bắt đầu xuất hiện vào [[thế Miocen]] giữa, chừng 15.9 triệu năm trước.<ref name="Pimiento2014"
[[Tập tin:Megalodon tooth with great white sharks teeth-3-2.jpg|thumb|Răng megalodon với hai chiếc răng của cá mập trắng lớn.]]
Hóa thạch megalodon phổ biến nhất là răng. Các đặc điểm là: dạng hình tam giác,<ref name="AN"
Vài hóa thạch cột sống đã được tìm thấy.<ref name="D" /> Nổi bật nhất là cột sống được bảo quản một phần của một cá thể, khải quật tại [[Antwerp (tỉnh)|Antwerp]], [[Bỉ]] bởi M. Leriche năm 1926. Nó gồm 150 đốt sống [[Cấu tạo xương sống|trung tâm]], đường kính mỗi đốt từ {{convert|55|mm|in}} tới {{convert|155|mm|in}}.<ref name="G"/> Tuy nhiên, các nhà khoa học cho rằng có thể có đốt sống còn lớn lớn.<ref name="G"/> Cột sống được bảo quản một phần của một cá thể khác đã được tìm ra tại Gram clay, [[Đan Mạch]] bởi Bendix-Almgeen năm 1983. Mẫu vật này gồm 20 đốt sống, đường kính mỗi đốt từ {{convert|100|mm|in}} tới {{convert|230|mm|in}}.<ref name="Den">{{Cite journal|last=Bendix-Almgreen|first=Svend Erik|title=Carcharodon megalodon from the Upper Miocene of Denmark, with comments on elasmobranch tooth enameloid: coronoi'n|journal=Bulletin of the Geological Society of Denmark|volume=32|pages=1–32|publisher=Geologisk Museum|location=Copenhagen|date=ngày 15 tháng 11 năm 1983|url=http://2dgf.dk/xpdf/bull32-01-02-1-32.pdf|accessdate=March 2010}}</ref>
Hàng 23 ⟶ 54:
[[Bashford Dean]] là người đầu tiên thử phục dựng một bộ hàm megalodon vào năm 1909. Từ bộ hàm này, người ta có giả thuyết rằng ''C. megalodon'' có thể đạt {{convert|30|m|ft|0}}.<ref name="DOF">{{chú thích sách|last1=Helfman|first1=Gene|last2=Collette|first2=Bruce|last3=Facey|first3=Douglas|title=The diversity of fishes|publisher=Wiley Blackwell|year=1997|isbn=978-0-86542-256-8}}</ref> Những hiểu biết hiện nay về bộ răng và cấu trúc cơ thịt,<ref name="DOF" /> khiến người ta giảm kích thước mô hình hàm của Dea xuống còn 70 % kích thước gốc.<ref name="DOF" />
Vào thập niên 1990, Patrick J. Schembri và Staphon Papson cho rằng ''C. megalodon'' có thể đạt chiều dài tối đa toàn cơ thể khoảng {{convert|24|to|25|m|ft|0}},<ref>{{Cite journal|last=Schembri|first=Patrick|title=MALTA'S NATURAL HERITAGE|journal=Natural Heritage. in|pages=105–124|publisher=University of MALTA|location=MALTA|year=1994|url=http://home.um.edu.mt/biology/PJS%20researches/Malta's_natural_heritage_(1994).pdf|accessdate=March 2010}}</ref><ref>{{Cite journal|last=Papson|first=Stephen|title=Copyright: Cross the Fin Line of Terror|journal=Journal of American Culture|volume=15|pages=67–81|year=1992|postscript=<!-- Bot inserted parameter. Either remove it; or change its value to "." for the cite to end in a ".", as necessary. -->{{inconsistent citations}}|doi=10.1111/j.1542-734X.1992.1504_67.x|issue=4}}</ref> tuy nhiên Michael D. Gottfried và đồng nghiệp đề xuất ''C. megalodon'' có vẻ chỉ đạt chiều dài tối đa là {{convert|20,3|m|ft|0}}.<ref name="GWB"
==Chú thích==
| |||