Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Praha”
Nội dung được xóa Nội dung được thêm vào
Không có tóm lược sửa đổi |
n replaced: ( → ( (6), ) → ) (5), . → ., , → ,, : → :, Quãng trường → Quảng trường (2), Giáo Hội → Giáo hội, Quốc Xã → Quốc xã using AWB |
||
Dòng 48:
[[Tập tin:ZPraha-07.JPG|200px|nhỏ|phải|Nhà thờ Tyns nhìn từ phía Đông]]
'''Praha''' ({{lang-cs|Praha}}, {{lang-de|Prag}}) là thành phố lớn nhất và là [[thủ đô]] của [[Tiệp Khắc]] từ năm [[1918]] và của [[Cộng hòa Séc]] từ năm [[1993]]. Praha có dân số 1,2 triệu người, là thành phố lớn thứ 15 trong [[Liên minh châu Âu]]. Ngoài ra còn có khoảng 300.000 người vào lao động tại thành phố, tổng cộng vùng đô thị Praha có khoảng gần 2 triệu người. Thành phố nằm bên [[vltava|sông Vltava]] ở miền trung [[Čechy|Bohemia]].<ref name="LUZ">{{chú thích web| author=Eurostat| title = Urban Audit 2004| url =http://www.urbanaudit.org/DataAccessed.aspx| accessdate = 20 Jul. 2008}}</ref> Praha là một trong 14 khu vực của Cộng hòa Séc và cũng là một trong những khu vực giàu có nhất ở châu Âu <ref>[http://wirtschaftsblatt.at/home/nachrichten/oesterreich/wien/4736267/Europas-reichste-Regionen_Bratislava-und-Prag-vor-Wien Europas reichste Regionen: Bratislava und Prag vor Wien] Wirtschaftsblatt vom 21. Mai 2015</ref>.
Praha là thủ đô lịch sử của Bohemia và là nơi trú ngụ quan trọng của hoàng gia và triều đình, đặc biệt là của dòng họ [[Nhà Luxemburg|Luxemburg]] và [[Habsburg]]. Praha lần đầu tiên được đề cập trong chữ viết vào thế kỷ 10, các khu vực chung quanh thành phố, tuy nhiên, đã có dân cư đông đúc từ thời tiền sử. [[Người Slav]] bắt đầu cư trú tại đây vào thế kỷ thứ 6 trong một khu vực mà trước đây người [[Marcomanni]] gốc Đức sinh sống trong hơn 500 năm qua, và trước đó nữa là [[người Celtic]] [[Boii]]. Sau khi [[nhà Přemyslid]] thành lập hai lâu đài trong thế kỷ thứ 9 và thứ 10, các thương gia Do Thái và Đức cũng đã vào đây buôn bán. Khoảng năm 1230 khu cư trú này đã được nâng cấp lên thành thị trấn của hoàng gia và trong thế kỷ 14 là thành phố trú ngụ của [[hoàng đế La Mã Thần thánh]], Praha trở thành trung tâm chính trị và văn hóa của Trung Âu. Tại Praha, trường đại học đầu tiên ở phía bắc của dãy núi [[Alps]] và phía đông [[Paris]] được thành lập năm 1348. Sau đó một trong những trường đại học kỹ thuật lâu đời nhất ở châu Âu cũng được thành lập ở đây, cũng như một trong những nhạc viện lâu đời nhất. Trong nhiều thế kỷ, Praha là một thành phố đa văn hóa, trong đó văn hóa Séc, Đức và Do Thái gặp nhau và gây cảm hứng qua lại.
Trung tâm lịch sử của Praha được [[UNESCO]] công nhận là một trong 12 [[di sản thế giới]] tại Cộng hòa Séc. "Thành phố vàng" ngày nay cho thấy một cảnh quan đô thị [[Gothic]] và [[Baroque]] thống nhất. Các đia điểm tham quan như [[Lâu đài Praha]], [[Cầu Karl]], đồng hồ tòa thị sảnh thời trung cổ, nghĩa trang cổ của người Do Thái và hội đường Do Thái giáo vẫn hoạt động lâu đời nhất trên thế giới làm cho thành phố một địa điểm được khách du lịch ưa chuộng. Với hơn năm triệu du khách nước ngoài mỗi năm, Praha là một trong mười thành phố được thăm viếng nhiều nhất tại châu Âu.
==Địa lý==
===Vị trí địa lý===
Praha nằm ở trung tâm phía Tây Cộng hòa Séc bên [[vltava|sông Vltava]], cách khoảng 40
Phần lớn của thành phố nằm trong một thung lũng rộng của sông Vltava, chảy qua khu vực thành phố với chiều dài là 30
sông Vltava chảy vào thành phố ở phía nam với độ cao khoảng 190 m và rời thành phố ở phía bắc với độ cao khoảng 176 m. Nó có ở đây độ sâu trung bình 2,75 m và độ sâu tối đa là 10,5 m. Sông chảy xung quanh một số đảo, bao gồm ở phía nam của [[cầu Karl]] ''Slovanský ostrov'', ''Dětský ostrov'' và ''Střelecký'' và một phần phía tây của cầu Karl '' Kampa ''.
Các vùng cao nằm ở phía Tây và phía Nam thành phố. Về phía tây, [[Bílá hora]] (
Về chính trị, Prag được hoàn toàn bao quanh bởi miền Trung Bohemia ([[Středočeský kraj]]).
Dòng 71:
[[hình:Malá Strana sníh 2010 5.jpg|nhỏ|trái|Die Straße Nerudova tại Phố Nhỏ (Malá Strana) trong mùa đông (2010)]]
Khí hậu ôn hòa ở Praha chịu ảnh hưởng của cả [[Đại Tây Dương]] lẫn [[khí hậu lục địa]]. Tháng lạnh nhất là tháng Giêng có nhiệt độ trung bình hàng ngày là 1 °C, -3 °C vào ban đêm. Tháng nóng nhất là tháng bảy có nhiệt độ trung bình hàng ngày là 24 °C, ban đêm 13 °C. Nhiệt độ trung bình hàng năm là khoảng 8
So với mức trung bình dài hạn của những năm 1961-1990 (giai đoạn tham khảo quốc tế) trong những năm gần đây nhiệt độ gia tăng khoảng 1 độ và lượng mưa giảm khoảng 20
{{Weather box
Dòng 223:
Dưới thời Hoàng đế Karl IV và con trai của ông Wenzel IV, Praha là thành phố của hoàng đế La Mã Thần thánh phát triển thịnh vượng ở nửa phần sau của thế kỷ 14 về kinh tế, văn hóa, chính trị và trong nhiều lĩnh vực khác. Ở đây, Đại học Karl được thành lập năm 1348 là trường đại học đầu tiên ở Trung Âu. Với sự xây dựng khu đô thị mới trong cùng năm, thành phố với hơn 40.000 cư dân là thành phố lớn thứ 4 ở phía bắc của dãy núi Alps và lớn thứ 3 tính về diện tích thành phố ở châu Âu. Từ năm 1419 thành phố bị rối loạn trong các cuộc [[chiến tranh Hussite]] và bị phá hủy một phần.
Cuối thế kỷ 16, Hoàng đế [[Rudolf II của đế quốc La Mã Thần thánh|Rudolf II]] lại chọn Praha làm kinh đô. Từ thời điểm đó sinh ra những cung điện Baroque và nhà thờ xa hoa. [[Chiến tranh Ba mươi năm]] được kích động bởi việc [[Ném ra ngoài cửa sổ lần thứ hai ở Praha]]. [[Chiến tranh Bảy năm]] đã để lại nhiều vết tích trong thành phố. 1784 bốn thị trấn trước đây độc lập Hradčany, [[Phố nhỏ Praha|Phố Nhỏ]] (
Trong tiến trình thế kỷ 19 Praha lại chứng kiến một sự phát triển mạnh về văn hóa đáng kể. Ngoài những việc khác, Bảo tàng Quốc gia và Nhà hát Quốc gia được thành lập. Khoảng năm 1860 người gốc Đức ở Praha mà chiếm đa số từ thời Trung Cổ lần đầu tiên trở thành thiểu số. Trong cuộc điều tra dân số ở Tiệp Khắc vào năm 1930 42.000 công dân của Praha cho là tiếng Đức là tiếng mẹ đẻ của họ, họ sống chủ yếu ở trung tâm (
Vào khoảng năm 1900, Praha cởi mở là một trung tâm cho các nghệ sĩ và các nhà văn trẻ người Séc và Đức. Riêng về thơ văn, có 3 nhóm nhà thơ ganh đua với nhau: Nhóm Praha thu hẹp gồm có Max Brod, bạn bè của ông [[Franz Kafka]], Felix Weltsch và Oskar Baum. Hội " Wefa " bao gồm nhiều tác giả hầu như không được biết đến ngày hôm nay, như Friedrich Adler. Một hội khác, thuộc nhóm Tân Lãng mạn của các người trẻ ở Praha, bao gồm, ví dụ, [[Rainer Maria Rilke]]
Sau khi [[Chiến tranh thế giới thứ nhất]] phong trào quốc gia Séc thuộc nhóm ông Tomáš Garrigue Masaryk đạt được mục tiêu của mình và [[Tiệp Khắc]], quốc gia của [[người Séc]] và [[người Slovak]], được thành lập, Praha trở thành thủ đô của nước này. Quốc gia này đã bị ảnh hưởng nặng nề bởi các cuộc xung đột giữa các nhóm dân tộc, nhưng là một trong số ít các nước ở châu Âu mà vẫn dân chủ đến cuối những năm 1930. Số phận của nó cuối cùng đã được đóng dấu bởi Hiệp định München vào năm 1938 và sự xâm lược của quân đội Đức theo lệnh của [[Hitler]] trong năm sau. Praha trở thành thủ đô của một nước bảo hộ mới Bohemia và [[Moravia]]. Trong năm đó, khoảng 120.000 người Do Thái sống ở các vùng đất Bohemia, nhiều người trong số đó ở Praha. [[Đức Quốc
Ngay sau khi chiến tranh kết thúc vào tháng 5 1945, hầu hết các người Đức ở Praha bị trục xuất. Nhiều người trong số này ban đầu bị giam giữ, khoảng 5.000 người bị giết chết hay chết trong các trại giam. 1945 trong khuôn khổ sắc lệnh Benes cả [[người Hungary]] ở Praha cũng bị tịch thu tài sản và cho đến năm 1947 một phần bị trục xuất sang Hungary hoặc buộc tái định cư. Vào tháng 2 năm 1948, Praha rơi vào chế độ cộng sản của Klement Gottwald.
Trong [[mùa xuân Praha]] năm 1968 chính quyền cố gắng một cách hòa bình, thay thế chủ nghĩa xã hội độc tài hiện hành (
1989 Praha là sân khấu cái gọi là [[cách mạng Nhung]], đánh dấu sự kết thúc của chế độ xã hội chủ nghĩa ở Tiệp Khắc, mà còn đẩy nhanh sự tan rã của nhà nước chung của người Séc và người Slovak. Hơn nữa, các sự kiện trong đại sứ quán Tây Đức tại Praha, nơi ẩn nấu cho những người tị nạn từ Đông Đức, viết lên lịch sử toàn Đức.
Dòng 240:
Khoảng 1,2 triệu người sống tại thủ đô Praha, chiếm hơn một phần mười của tổng dân số cả nước. Phần lớn, tuy nhiên, được phân bố trong các quận xa trung tâm khác nhau và các khu dân cư mới ở vùng ngoại ô. Trung tâm thành phố lịch sử chỉ có khoảng 40.000 cư dân.
Tỷ lệ thất nghiệp trong nhiều năm qua vào khoảng 3,43 % dân số của Praha, hoặc khoảng 41.000 người thất nghiệp
<div style="float:left; margin-right:1em;">
Dòng 304:
=== Kiến trúc ===
[[hình:Prague (6365084641).jpg|nhỏ|
[[hình:Prag obecni dûm gemeindehaus.jpg|nhỏ|[[Obecní dům|"Nhà làng"]] (Obecní dům) xây theo kiểu [[Art Nouveau]] 1912 ]]
Lâu đài Praha với [[Nhà thờ chính tòa Thánh Vitus]], Cầu Karl và Quảng trường Phố Cổ với nhà thờ Teyn, Ungelt, Tòa thị chính và đồng hồ thiên văn Tòa thị chính là những điểm thu hút nổi tiếng nhất. Lâu đài thời trung cổ thứ hai, Vysehrad với Thánh Phêrô và Giáo
Giữa thế kỷ 14, [[Phố mới Praha|Phố mới]] được thành lập với tòa thị sảnh mới ở Karlsplatz, nhiều nhà thờ và tu viện Gothic và Baroque, cũng như quảng trường lớn nhất và đông đúc nhất ở Praha, [[Quảng trường Wenceslas]], mà có những con đường mua sắm có mái vòm hào nhoáng làm quên đi nguồn gốc thời trung cổ của nó. Gần đó có nhà thờ Maria Schnee.
Praha cũng nổi tiếng là có nhiều tòa nhà xây kiểu nghệ thuật Nouveau. Tại Prague cả nghệ thuật Lập thể (Kubismus) cũng ảnh hưởng đến kiến trúc. Kiến trúc lập thể được xem là một điểm đặc biệt của Praha. Một ví dụ quen thuộc là Nhà Đức mẹ đen của kiến trúc sư Josef Gočár. Các kiến trúc hiện đại được đại diện bởi những tòa nhà nổi bật như Villa Müller phát họa bởi Adolf Loos, Nhà nhảy múa của Frank Gehry.
<gallery mode= nolines>
Dòng 317:
Karlsbrücke am Tag.jpg|[[Cầu Karl]]
Prager Rathausuhr bei Nacht.jpg|[[Đồng hồ tòa thị chính Praha]] về đêm
Nikolauskirche in Prag.jpg|thumb|[[Nhà thờ Nikolaus]] tại [[
Praha Jewish Cemetery 2003.jpg|[[Nghĩa trang Do Thái Cổ (Praha)|Nghĩa trang Do Thái Cổ]] trong Josefov (Phố Josef)
</gallery>
| |||