Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Nhà Đường”

Nội dung được xóa Nội dung được thêm vào
Dòng 271:
{{chính|Hành chính thời nhà Đường}}
 
Từ thời [[nhà Tùy]] đã thực hiện chế độ châu huyện, sau đổi sang chế độ quận huyện. Đường lại đổi quận là châu, khôi phục 2 cấp châu huyện. Đầu năm Trinh Quán đời Thái Tông, thiên hạ đại định, Đường Thái Tông căn cứ theo địa hình sông núi toàn quốc mà phân ra 10 đạo: [[Quan Nội đạo|Quan Nội]], [[Hà Nam đạo|Hà Nam]], [[Hà Đông đạo|Hà Đông]], [[Hà Bắc đạo|Hà Bắc]], [[Sơn Nam đạo|Sơn Nam]], [[Lũng Hữu đạo|Lũng Hữu]], [[Hoài Nam đạo|Hoài Nam]], [[Giang Nam đạo|Giang Nam]], [[Kiếm Nam đạo|Kiếm Nam]] và [[Lĩnh Nam đạo|Lĩnh Nam]], gọi là Trinh Quán thập đạo. Mỗi đạo đặt chức quan sát sứ để giám sát, không có chức năng hành chính. Trong các châu nhà Đường lại thiết lập ra "phủ". Trước năm Khai Nguyên thứ nhất đã thiết lập [[Kinh Triệu phủ]] và [[Hà Nam phủ]]. Khi thời Khai Nguyên xã hội ngày càng thăng tiến, hoàng đế dần đổi nhiều châu ra thành phủ. Đến năm Thần Long thứ 2 đời [[Đường Trung Tông]], lại đặt ra thập đạo [[Tuần sát sứ]], thập đạo [[tồn phủ sứ]], và thập đạo [[án sát sứ]]. Lại đặt vài quan giám sát ở các đô thị do triều đình trung ương phái khiển, không trú lại nhất định, trị sở không cố định. Năm Khai Nguyên thứ 21, tại vùng Quan Nội quanh [[Trường An]] lại phân ra [[Kinh kì đạo]], vùng Hà Nam quanh [[Lạc Dương]] phân ra [[Đô kì đạo]], phân đạo Sơn Nam ra làm hai đạo đông và tây, lại phân Giang Nam ra làm hai đạo đông tây và Kiềm Trung, cộng lại là 15 đạo, gọi là Khai Nguyên thập ngũ đạo. Mỗi đạo thiết lập cố định một viên quan giám sát là [[quan sát sứ]], giống như nhà Hán thiết lập [[thứ sử]] làm chức trách giám sát ở các châu, mỗi địa phương đều thiết lập trị sở cố định ([[thủ phủ]]), chính thức thành lập 15 giám sát khu, dần dần đã có chuyển biến trong khu vực hành chính.<ref name="PNT160" />{{rp|141}}Tại biên cương, kình kỳ và các khu vực trọng yếu, nhà đường thiết lập đô đốc phủ do võ quan đô đốc kiêm quản quân sự lẫn dân chính các châu quận. Toàn quốc có hơn 40 phủ Đô đốc chia làm 3 cấp: Đại, Trung, Hạ <ref name="DBK" /> Dưới đây là danh sách 15 đạo:
 
{| class="infobox"
Dòng 318:
# [[Lĩnh Nam đạo]], trị sở ở [[Quảng Châu]] (nay thuộc thành phố Quảng Châu, tỉnh [[Quảng Đông]]).
 
Trấn thủ ở tại các đạo là các võ tướng gọi là đô đốc, về sau đô đốc nắm quyền ở các đạo hay một bộ phận của đạo được trao cờ tiết xưng là [[tiết độ sứ]].<ref name="PVL2" />{{rp|442}} Sau khi bình định loạn An Sử, nhà Đường liền lập ra nhiều chức tiết độ sứ để quản hạt các địa khu trong nước, gọi là ''phiên trấn''. Về sau khiến cho Tiết độ sứ chuyên quyền ở các địa phương, một số còn gây loạn, những tiết độ sứ khác thì chiêu binh mãi mã, thành một tập đoàn quân sự riêng gần như tách biệt khỏi triều đình. Cuối thời Đường, từ 2 cấp đã thành 3 cấp hành chính: phiên trấn (đạo và quân) và châu (phủ), huyện; thường gọi là hư tâmtam cấp, nghĩa là ba cấp thiếu. Cuối thời Đường đã có khoảng 4-50 phiên trấn, trừ Kinh Triệu phủ (Kinh đô) và một vài châu nhỏ ở ngoài phủ Hà Nam, các nơi khác trong toàn quốc đều xảy ra cục diện phiên trấn cát cứ. Thời [[Đường Đức Tông]] đã từng có phiên trấn ở [[Hà Sóc]] làm loạn từng uy hiếp kinh đô Trường An, Đức Tông phải dời đến [[Hán Trung]], suốt 4 năm mới bình được loạn, nhưng cũng từ đó về sau họa phiên trấn ngày càng lan rộng. Thời [[Đường Hiến Tông]] đã từng bình dẹp loạn [[Ngô Nguyên Tế]] ở [[Hoài Tây]], các thế lực địa phương quy thuận triều đình trung ương, nhưng họa vẫn chưa diệt trừ tận gốc. Sau khi Hiến Tông mất thì cục diện cát cứ loạn lạc lại tiếp tục diễn ra. Và cuối cùng nhà Đường bị diệt vong trong tay một tiết độ sứ là [[Hậu Lương Thái Tổ|Chu Ôn]]. Sau nhà Đường, thời kỳ [[Ngũ Đại Thập Quốc]] thực tế là kế tục cái họa của phiên trấn gây ra, chỉ một số phiên trấn nổi lên hoàn toàn độc lập.<ref name="PNT160" />{{rp|139}} Nhà Đường chủ yếu có các bậc quan ở địa phương như sau:
 
* Châu (quận) đứng đầu là: [[thứ sử]] (thái thú);