|
'''Viện Smithsonian''', tức '''Smithsonian Institution''' là một học viện nghiên cứu và [[viện bảo tàng|bảo tàng viện]] của chính phủ [[Hoa Kỳ]]. Viện Smithsonian có trụ sở chính tại [[Washington, DC]] nhưng cũng có những phân viện và chi nhánh ở [[Panama]], tiểu bang [[Virginia]] và [[Thành phố Nữu Ước]]. Viện Smithsonian có tổng cộng 142 triệu di vật trong các bộ sưu tập.
Tạp chí khoa học ''Smithsonian'' do Viện phát hành ra mắt số đầu tiên vào năm 1970. Đến năm 1980 thì tạp chí này có 2 triệu độc giả.
== Lịch sử ==
Viện Smithsonian thành lập với tôn chỉ "tăng cường và phổ biến" kiến thức do nhà khoa học người [[Anh]] James Smithson (1765-1829) tài trợ và tặng lại cho nước Mỹ. Điều lạ là James Smithson chưa từng đến Mỹ bao giờ. Theo di chúc để lại thì tài sản của ông được trao cho chính phủ Mỹ nếu người cháu (gọi ông là chú) Henry James Hungerford không có người nối dõi. Hungerford mất năm 1835 mà không có người thừa kế nên tài sản của Smithson trị giá 104.960 đồng vàng, tương đương với 500.000 [[Mỹ kim]] (năm 2005 trị giá là 9.235.277 nếu tính thêm [[lạm phát]]) được giao lại cho chính phủ Mỹ.
Tám năm sau Quốc hội Mỹ thông qua điều luật thành lập Viện Smithsonian, một học viện bán công lập.
[[Tập tin:Smithsonian Building NR.jpg|300px|thumb|right|Trụ sở Viện Smithsonian.]]
Trụ sở của Viện do kiến trúc sư James Renwick vẽ kiểu mang hình dáng một tòa [[lâu đài]] nên mệnh danh là "The Castle". Công việc xây cất hoàn tất năm 1855 ở địa điểm nhìn ra National Mall, tức công viên lớn trên trục chính của thủ đô Hoa Kỳ. Nhà hảo tâm Charles Lan Freer là một trong những tư nhân đầu tiên góp tiền và quý vật để xây dựng Viện. Đóng góp lớn nhất của Freer là bộ sưu tập triển lãm ở Freer Gallery.
Joseph Henry, vị giám đốc đầu tiên muốn phát triển Viện như một cơ quan nghiên cứu khoa học nhưng cơ sở của Viện nhanh chóng biến thành nơi tàng trữ các bộ sưu tập của chính phủ liên bang.
Năm 1842 [[Hải quân Hoa Kỳ]] hoàn tất cuộc hải hành bốn năm vòng quanh thế giới và thu thập về hàng trăm nghìn mẫu động vật, thực vật, thổ vật cùng các di vật thuộc nhiều bộ môn. Bộ sưu tập đó được bổ túc bởi các cuộc khảo cứu tiếp theo khi Hoa Kỳ mở rộng sang miền Tây. Cuộc khảo sát biên giới Mỹ-Mễ và cuộc khảo sát [[đường sắt]] xuyên lục địa [[Bắc Mỹ]] đem về nhiều cổ vật của các [[bộ lạc]] [[Da Đỏ]] và sinh vật mới.
[[File:Frances Densmore recording Mountain Chief2.jpg|200px|thumb|right|Frances Densmore thu thanh tiếng nói của một tù trưởng Da Đỏ.]]
Vì các bộ sưu tập đồ sộ đó, Viện thu hút được nhiều chú ý của giới khoa học gia thiên nhiên vào thập niên 1850, 1860. Kết quả là "Câu lạc bộ Megatherium" ra đời, một tổ chức có tính cách trao đổi kiến thức nhưng cũng là nơi giao du của giới trí thức đương thời.
== Hành chánh ==
Viện Smithsonian thực thể là một [[tín thác]] của chính phủ Liên bang Hoa Kỳ. Kinh phí Viện do [[Bộ Tài chánh Hoa Kỳ|Bộ Tài chánh]] trang trải và quyền lợi của Viện được [[Bộ Tư pháp Hoa Kỳ|Bộ Tư pháp]] đại diện.
Đứng đầu Viện là một Viện trưởng (''chancellor'') do Chánh án [[Tối cao Pháp viện Hoa Kỳ]] kiêm nhiệm. Hội đồng Quản trị gồm có 17 thành viên, trong đó 8 vị là viên chức trong chính phủ Hoa Kỳ: Chánh án Tối cao Pháp viện, Phó tổng thống, 3 [[thượng nghị sĩ Hoa Kỳ|nghị sĩ]] do phó tổng thống bổ nhiệm, và 3 [[dân biểu Hoa Kỳ|dân biểu]] do chủ tịch Hạ viện Hoa Kỳ (''Speaker of the House'') bổ nhiệm. Chín vị còn lại là do [[Quốc hội Hoa Kỳ|Quốc hội]] bỏ phiếu chọn nhưng không được là người trong Quốc hội. Các thành viên trong Hội đồng Quản trị không lãnh lương mà chỉ được đền bù chi phí liên quan đến việc thi hành trách nhiệm ở Viện. Việc điều hành thường nhật là do Tổng thư ký (''Secretary'') giám sát. Tổng thư ký là do Hội đồng Quản trị chọn.
== Hệ thống Bảo tàng Viện ==
[[Tập tin:Smithsonian Castle Doorway.jpg|thumb|200px|Cổng vào "Lâu đài" Smithsonian]]
=== Washington, D.C. ===
*Anacostia Community Museum
*Arthur M. Sackler Gallery
*Arts and Industries Building
*Freer Gallery of Art (Mall Museum)
*Hirshhorn Museum and Sculpture Garden
*National Air and Space Museum (Mall Museum)
*National Museum of African American *History and Culture (dự án)
*National Museum of African Art
*National Museum of American History (Mall Museum)
*National Museum of the American Indian (Mall Museum)
*National Museum of Natural History (Mall Museum)
*National Portrait Gallery
*National Postal Museum
*S. Dillon Ripley Center
*Smithsonian American Art Museum
*Smithsonian Institution Building
*Smithsonian National Zoological Park (Sở thú Quốc gia)
*The National Gallery of Art (liên hệ với Viện Smithsonian nhưng thuộc quy ước riêng).
=== Thành phố Nữu Ước ===
*Cooper-Hewitt, National Design Museum
*National Museum of the American Indian's George Gustav Heye Center
=== Chantilly, tiểu bang Virginia ===
*National Air and Space Museum's Steven F. Udvar-Hazy Center
:Trung tâm Steven F. Udvar-Hazy thuộc Bảo tàng Hàng không và Không gian Quốc gia
== Hệ thống Trung tâm Nghiên cứu ==
(Cơ quan liên hệ của Viện Smithsonian được ghi trong ngoặc)
*Archives of American Art
:Thư khố Mỹ thuật Mỹ
*Smithsonian Astrophysical Observatory and the associated Harvard-Smithsonian Center for Astrophysics
:Đài Thiên văn Vật lý Thiên thể Smithsonian và Trung tâm Vật lý Thiên thể Harvard-Smithsonian
*Carrie Bow Marine Field Station (Natural History Museum)
:Trạm Ngoại dã Hải dương Carrie Bow (Bảo tàng Lịch sử Thiên nhiên)
*Center for Folklife and Cultural Heritage
:Trung tâm Đời sống dân gian và Di sản văn hóa
*Smithsonian Environmental Research Center
:Trung tâm Nghiên cứu Môi sinh Smithsonian
*Center For Earth and Planetary Studies (Air and Space Museum)
:Trung tâm Địa cầu và Hành tinh học (Bảo tàng Không khí và Không gian)
*Conservation and Research Center (National Zoo)
:Trung tâm Bảo tồn và Nghiên cứu (Sở thú Quốc gia)
*Marine Station at Fort Pierce (Natural History Museum)
:Trạm Hải dương tại Fort Pierce (Bảo tàng Lịch sử Thiên nhiên)
*Migratory Bird Center (National Zoo)
:Trung tâm Cầm di (Sở thú Quốc gia)
*Museum Conservation Institute
:Viện Bảo tồn Bảo tàng
*Smithsonian Tropical Research Institute, [[Panama]]
:Viện Nghiên cứu Nhiệt đới Smithsonian tại Panama
*Woodrow Wilson International Center for Scholars
:Trung tâm Quốc tế Học giả Woodrow Wilson
*Smithsonian Institution Libraries
:Hệ thống Thư viện Smithsonian
== Liên kết ==
{{commonscat|Smithsonian Institution}}
*[http://www.si.edu/ Trang chủ Viện Smithsonian]
*[http://www.smithsonianeducation.org/ trang chủ Smithsonian dành cho giáo viên tìm tài liệu giảng dạy]
*[http://www.si.edu/visit/infocenter/mallmap.htm bản đồ địa điểm các bảo tàng dọc quảng trường quốc gia National Mall]
*[http://www.stri.org/ Trang chủ Viện Nghiên cứu Nhiệt đới tại Panama]
*[http://www.smithsonianmag.com/ Tạp chí ''Smithsonian'']
[[Thể loại:Bảo tàng Mỹ]]
[[ar:مؤسسة سميثسونيان]]
[[id:Institusi Smithsonian]]
[[ca:Smithsonian Institution]]
[[cy:Sefydliad Smithsonian]]
[[da:Smithsonian Institution]]
[[de:Smithsonian Institution]]
[[en:Smithsonian Institution]]
[[es:Instituto Smithsoniano]]
[[fa:موسسه اسمیتسونین]]
[[fr:Smithsonian Institution]]
[[ga:Smithsonian Institution]]
[[it:Smithsonian Institution]]
[[he:סמית'סוניאן]]
[[hu:Smithsonian Institution]]
[[nl:Smithsonian Institution]]
[[ja:スミソニアン博物館]]
[[no:Smithsonian Institution]]
[[pl:Smithsonian Institution]]
[[pt:Smithsonian Institution]]
[[ru:Смитсоновский институт]]
[[simple:Smithsonian Institution]]
[[fi:Smithsonian-instituutti]]
[[sv:Smithsonian Institution]]
[[te:స్మిత్సోనియన్ సంస్థ]]
[[th:สถาบันสมิธโซเนียน]]
[[uk:Смітсонський інститут]]
[[zh:史密森尼学会]]
| 