Wikipedia

Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Người Neanderthal”

Duyệt lịch sử tương tác
← Thay đổi trướcThay đổi sau →
Nội dung được xóa Nội dung được thêm vào
Trực quanMã wiki
n →‎Tên: thêm thể loại, replaced: German → Tiếng Đức using AWB
nKhông có tóm lược sửa đổi
Dòng 3:
|fossil_range = [[Thế Pleistocen|Pleistocene]] [[Pleistocene giữa|giữa]] đến [[Pleistocene muộn|Muộn]] {{Fossil range|0.6|0.03}}
|image= Homo sapiens neanderthalensis.jpg
|image_alt = 160px
|image_caption = Hộp sọ, [[La Chapelle-aux-Saints]]
|status = <!--Fossil, so not listed on IUCN Red List-->
|image2 = Neanderthalensis.jpg
|image2_alt = 90px
|image2_caption = Bộ xương Neanderthal được ráp lại, [[Bảo tàng Lịch sử tự nhiên Hoa Kỳ]]
Hàng 22 ⟶ 23:
|range_map_caption = Dải phân bố của ''Homo neanderthalensis''. Các dải phía bắc và tây có thể kéo dài đến Okladnikov ở [[Dãy núi Altay|Altay]] và Mamotnaia ở [[Dãy núi Ural|Ural]]
}}
[[Tập tin:Neanderthalensis.jpg|thumb|180px|Bộ xương Neanderthal được ráp lại, [[Bảo tàng Lịch sử tự nhiên Hoa Kỳ]]]]
Người '''Neanderthal''' (hay '''Neandertals''', từ [[tiếng Đức]]: '''''Neandertaler''''') ({{IPAc-en|n|i|ˈ|æ|n|d|ər|ˌ|θ|ɔː|l|z}}, {{IPAc-en|n|i|ˈ|æ|n|d|ər|ˌ|t|ɔː|l|z}}, {{IPAc-en|n|i|ˈ|æ|n|d|ər|ˌ|t|ɑː|l|z}}, {{IPAc-en|n|eɪ|ˈ|ɑː|n|d|ər|ˌ|t|ɑː|l|z}} hoặc {{IPAc-en|n|i|ˈ|æ|n|d|ər|θ|əl|z}})<ref>''Neanderthal.'' (2012). Dictionary.com. Truy cập ngày 7 tháng 9 năm 2012, from [http://dictionary.reference.com/browse/neanderthal?s=t link].</ref> là một loài trong [[chi Người]] đã [[Tuyệt chủng của người Neanderthal|tuyệt chủng]], các mẫu vật được tìm thấy vào [[thế Pleistocen]]e ở [[châu Âu]] và một vài nơi thuộc phía Tây và [[trung Á]]. Neanderthal hoặc được xếp là phụ loài (hay chủng tộc) của người hiện đại ('''''Homo sapiens neanderthalensis''''') hoặc được tách thành một loài người riêng ('''''Homo neanderthalensis''''').<ref>{{chú thích tạp chí|author=Tattersall I, Schwartz JH |title=Hominids and hybrids: the place of Neanderthals in human evolution |journal=[[Proceedings of the National Academy of Sciences]] |volume=96 |issue=13 |pages=7117–9 |year=1999 |month=June |pmid=10377375 |pmc=33580 |doi= 10.1073/pnas.96.13.7117|url=http://www.pnas.org/cgi/pmidlookup?view=long&pmid=10377375 |accessdate=ngày 17 tháng 5 năm 2009}}</ref>
 
Người Neanderthal nguyên thủy sống ở châu Âu sớm nhất cách đây là khoảng 350.000–600.000 năm.<ref>{{chú thích tạp chí| author = J. L. Bischoff et al. | year = 2003 | title = The Sima de los Huesos Hominids Date to Beyond U/Th Equilibrium (>350 kyr) and Perhaps to 400–500 kyr: New Radiometric Dates | journal = J. Archaeol. Sci. | issue = 30 | page = 275 | volume = 30 | doi = 10.1006/jasc.2002.0834}}</ref> Người Neanderthal nguyên thủy thỉnh thoảng được xếp vào một loài [[phân loại theo ngoại hình|theo ngoại hình]] khác ''[[Homo heidelbergensis]]'', hoặc một dạng di cư ''[[Homo rhodesiensis]]''.
Hàng 28 ⟶ 30:
Cách đây 130.000 năm, các đặc trưng đầy đủ của người Neanderthal đã xuất hiện. Các đặc trưng này sau đó biến mất ở châu Á cách đây 50.000 năm và ở châu Âu vào khoảng 30.000 năm, và không còn cá thể nào có diện mạo đầy đủ để được xem là một phần của ''Homo neanderthalensis''.<ref>{{chú thích báo|first=Jennifer |last=Viegas |date=ngày 23 tháng 6 năm 2008 |title=Last Neanderthals Were Smart, Sophisticated |url=http://dsc.discovery.com/news/2008/06/23/neanderthal-tools.html |publisher=[[Discovery Channel]] |accessdate=ngày 18 tháng 5 năm 2009}}</ref>
 
Theo nghiên cứu dấu vết gen đề xuất rằng đã có việc người Neanderthal giao phối với người hiện đại ''[[Loài người|Homo sapiens sapiens]]'' cách đây khoảng giữa 80.000 và 50.000 năm trước ở [[Trung Đông]] khiến 1–4% gene người [[Lục địa Á-Âu|Á-Âu]] có nguồn gốc từ người Neanderthal.<ref name = "green">{{citechú thích tạp chí journal |doi=10.1126/science.1188021 |title=A Draft Sequence of the Neandertal Genome |year=2010 |last1=Green |first1=Richard E. |last2=Krause |first2=Johannes |last3=Briggs |first3=Adrian W. |last4=Maricic |first4=Tomislav |last5=Stenzel |first5=Udo |last6=Kircher |first6=Martin |last7=Patterson |first7=Nick |last8=Li |first8=Heng |last9=Zhai |first9=Weiwei |last10=Fritz |first10=Markus Hsi-Yang |last11=Hansen |first11=Nancy F. |last12=Durand |first12=Eric Y. |last13=Malaspinas |first13=Anna-Sapfo |last14=Jensen |first14=Jeffrey D. |last15=Marques-Bonet |first15=Tomas |last16=Alkan |first16=Can |last17=Prüfer |first17=Kay |last18=Meyer |first18=Matthias |last19=Burbano |first19=Hernán A. |last20=Good |first20=Jeffrey M. |last21=Schultz |first21=Rigo |last22=Aximu-Petri |first22=Ayinuer |last23=Butthof |first23=Anne |last24=Höber |first24=Barbara |last25=Höffner |first25=Barbara |last26=Siegemund |first26=Madlen |last27=Weihmann |first27=Antje |last28=Nusbaum |first28=Chad |last29=Lander |first29=Eric S. |last30=Russ |first30=Carsten |displayauthors=30 |journal=Science |volume=328 |issue=5979 |pages=710–22 |pmid=20448178 |bibcode=2010Sci...328..710G}}</ref><ref name = "BBC">{{chú thích báo
| last = Rincon | first = Paul | title = Neanderthal genes 'survive in us'
| work = [http://news.bbc.co.uk/ BBC News] | publisher = BBC
Hàng 34 ⟶ 36:
| accessdate = ngày 7 tháng 5 năm 2010}}</ref>
==Tên==
Tên loài này được đặt theo vùng mà nó được phát hiện lần đầu, khoảng {{convert|12|km|mi|abbr=on}} về phía đông Düsseldorf, Đức, tại hang Feldhofer trong thung lũng [[Neandertal|Neander]] của sông [[Düssel]] (thung lũng Neander được đặt tên theo [[Joachim Neander]], một mục sư người Đức sống vào thế kỷ 17). ''Thal'' là một cách đánh vầnviết cũ của ''Tal'' (cùng có chung cách phát âm), nghĩa là 'thung lũng' trong tiếng Đức.<ref>''Tal'' after the [[2nd Orthographic Conference (German)|German spelling reform]] of 1901, whence the [[Tiếng Đức]] name ''Neandertal'' for both the valley and species.</ref><ref name="naming">{{citechú thích tạp chí journal |last1=Howell |first1=F. Clark |jstor=2816956 |title=The Evolutionary Significance of Variation and Varieties of 'Neanderthal' Man |journal=The Quarterly Review of Biology |volume=32 |issue=4 |date=December 1957 |pages=330–47 |pmid=13506025 |doi=10.1086/401978}}</ref><ref>Foley, Tim. [[TalkOrigins Archive]]. "[http://www.talkorigins.org/faqs/homs/spelling.html Neanderthal or Neandertal?]". 2005.</ref>
==Phân loại==
Đôi khi, các nhà khoa học tranh luận rằng người Neanderthal nên được phân loài là ''Homo neanderthalensis'' hay ''Homo sapiens neanderthalensis'', cáctrong đó cách thứ hai xem người Neanderthal là phân loài ''H. sapiens''.<ref name = "Tattersall">{{citechú thích tạp chí journal |doi=10.1073/pnas.96.13.7117 |title=Hominids and hybrids: The place of Neanderthals in human evolution |year=1999 |last1=Tattersall |first1=Ian |last2=Schwartz |first2=Jeffrey H. |journal=Proceedings of the National Academy of Sciences |volume=96 |issue=13 |pages=7117–9 |jstor=48019 |bibcode=1999PNAS...96.7117T |pmid=10377375 |pmc=33580}}</ref><ref>{{citechú thích tạp chí journal |doi=10.1073/pnas.96.13.7604 |title=The early Upper Paleolithic human skeleton from the Abrigo do Lagar Velho (Portugal) and modern human emergence in Iberia |year=1999 |last1=Duarte |first1=Cidália |last2=Mauricio |first2=João |last3=Pettitt |first3=Paul B. |last4=Souto |first4=Pedro |last5=Trinkaus |first5=Erik |last6=Van Der Plicht |first6=Hans |last7=Zilhao |first7=João |journal=Proceedings of the National Academy of Sciences |volume=96 |issue=13 |pages=7604–9 |jstor=48106 |bibcode=1999PNAS...96.7604D |pmid=10377462 |pmc=22133}}</ref> Vài nghiên cứu hình thái học khẳng định rằng ''H. neanderthalensis'' là một loài riêng biệt và không phải phân loài.<ref name="Harvati">{{Citechú thích tạp chí journal|author=Harvati, K.; Frost, S.R.; McNulty, K.P. |title=Neanderthal taxonomy reconsidered: Implications of 3D primate models of intra- and interspecific differences |journal=[[Proceedings of the National Academy of Sciences]] |volume=101 |issue=5 |pages=1147–52 |date=February 2004 |pmid=14745010 |pmc=337021 |doi=10.1073/pnas.0308085100 |url= |bibcode = 2004PNAS..101.1147H }}</ref> ví dụ như giáo sư [[Paul Mellars]] của [[Đại học Cambridge]], nói "không có bằng chứng về sự tương tác văn hóa được tìm thấy"<ref>{{chú thích báo|url=http://www.abc.net.au/news/newsitems/200509/s1450949.htm |title=Modern humans, Neanderthals shared earth for 1,000 years |date=ngày 1 tháng 9 năm 2005 |accessdate=ngày 19 tháng 9 năm 2006 |publisher=[[ABC News (Australia)]]}}</ref> và chứng minh từ nghiên cứu [[ADN ti thể]] cho thấy ''H. neanderthalensis'' không phải phân loài của ''H. sapiens''.<ref>{{Citechú thích tạp chí journal|author=Hedges SB |title=Human evolution. A start for population genomics |journal=Nature |volume=408 |issue=6813 |pages=652–3 |date=December 2000|pmid=11130051 |doi=10.1038/35047193 |url= }}</ref>
 
==Nguồn gốc==
Hàng 52 ⟶ 54:
*{{chú thích tạp chí|author=Serre D, Langaney A, Chech M, Teschler-Nicola M, Paunovic M, Mennecier P, Hofreiter M, Possnert G, Pääbo S |title=No evidence of Neandertal mtDNA contribution to early modern humans |journal=[[PLoS Biology]] |volume=2 |issue=3 |page=E57 |year=2004 |month=March |pmid=15024415 |pmc=368159 |doi=10.1371/journal.pbio.0020057 |url= |accessdate=ngày 16 tháng 5 năm 2009}}
* {{chú thích tạp chí|first=Eva M.|last=Wild|coauthors=Maria Teschler-Nicola, Walter Kutschera, Peter Steier, Erik Trinkaus and Wolfgang Wanek|date=ngày 19 tháng 5 năm 2005|title=Direct dating of Early Upper Palaeolithic human remains from [[Mladeč]]|journal=[[Nature (journal)|Nature]]|pmid=15902255|volume=435|issue=7040|pages=332–5|doi=10.1038/nature03585}} [http://www.nature.com/nature/journal/v435/n7040/full/nature03585.html link for ''Nature'' subscribers]
 
== Xem thêm ==
* [[Tuyệt chủng của người Neanderthal]]
 
== Liên kết ngoài ==
Lấy từ “https://vi.wikipedia.org/wiki/Người_Neanderthal”