Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Thuyết phlogiston”

Nội dung được xóa Nội dung được thêm vào
TXiKiBoT (thảo luận | đóng góp)
n robot Thêm: el:Φλογιστόν
Xqbot (thảo luận | đóng góp)
n robot Thay: el:Φλογιστό; sửa cách trình bày
Dòng 1:
[[HìnhTập tin:Large bonfire.jpg|nhỏ|275px|phải|Học thuyết Phlogiston (thế kỷ 17) đã cố gắng tìm lý giải cho những quá trình ôxi hóa, như lửa hay sự rỉ sét của kim loại.]]
 
'''Thuyết phlogiston''' (có nguồn gốc từ tiếng Hi Lạp cổ ''phlogios'', có nghĩa là "sự cháy") là một lý thuyết khoa học đã lỗi thời, được [[Johann Joachim Becher]] đưa ra lần đầu tiên vào năm 1667, cho rằng ngoài những nguyên tố cổ điển của người Hi Lạp, có một nguyên tố bổ sung tương tự như lửa có tên là "yếu tố cháy" (''phlogiston''). Yếu tố này tồn tại trong các vật thể có khả năng bốc cháy, và được giải phóng ra ngoài, với một mức độ thay đổi được, trong sự cháy.
 
=== Lịch sử ===
Vào năm 1667, Johann Joachim Becher đã cho xuất bản cuốn ''Physica Subterranea'', mà trong đó lý thuyết này lần đầu tiên được giới thiệu. Theo truyền thống thì các nhà giả kim luôn cho rằng có có bốn nguyên tố là: lửa, nước, khí, và đất. Trong quyển sách của mình, Becher đã loại trừ nước và lửa từ những mẫu nguyên tố đó và thay thế chúng bởi ba dạng của đất là: ''terra lapida'', ''terra mercurialis'', và ''terra pinguis''.<ref name="morris">{{cite book | last = Morris | first = Richard | title = The last sorcerers: The path from alchemy to the periodic table | format = Hardback | year = 2003 | publisher = Joseph Henry Press | location = Washington, D.C. | isbn = 0309089050}}</ref>
Theo thuyết của Becher, sự hiện diện của ''terra lapida'', hay ''terra lapidea'', đại diện cho tính [[nóng chảy]]. ''Terra mercurlialis'', hay ''terra fluida'', quyết định cho trạng thái của vật chất như: [[lỏng]], [[huyền ảo]], [[khí]], và [[rắn]]. ''Terra pinguis'' là một yếu tố làm phổ biến tính nhờn, tính lưu huỳnh, và tính cháy.<ref name="brock">{{cite book | last = Brock | first = William Hodson | title = The Norton history of chemistry | format = Hardback | edition = 1st American | year = 1993 | publisher = W. W. Norton | location = New York | isbn = 0393035360}}</ref> Becher tin rằng ''terra pinguis'' là nguyên nhân chính của sự cháy và được phóng thích khi những vật chất có thể cháy được đốt.<ref name="morris"/>
 
[[Georg Ernst Stahl]], một nhà hoá học người Đức, và cũng là một học sinh của Becher, đã mở rộng thuyết của thầy mình trong những tác phẩm được xuất bản trong khoảng giữa năm 1703 và năm 1731.<ref name="morris"/> Trong một tác phẩm của ông (năm 1718), Stahl đã đổi tên ''terra pinguis'' thành phlogiston <ref name="brock"/>. Công trình của Stahl chủ yếu xoáy vào việc phân tích vai trò của phlogiston trong sự cháy và sự nung vôi, đây chính là thuật ngữ của thế kỉ 17 cho sự [[ôxi hóa]].<ref name="morris"/>
 
== Học thuyết ==
Học thuyết cho rằng tất cả những vật chất có thể cháy được đều chứa phlogiston, một dạng vật chất không có màu, mùi, vị, hay khối lượng, và được giải phóng trong sự cháy. Một khi được đốt, những vật chất đã mất hết chất phlogiston sẽ thể hiện dạng nguyên thuỷ của nó, gọi là [[calx]].
 
Dòng 19:
Ngược lại, khi khí [[ôxy]] được phát hiện, người ta đã tưởng nó là khí "tương tác với phlogiston", có nhiều khả năng kết hợp với phlogiston hơn và vì vậy giúp duy trì sự cháy lâu hơn các khí thường khác.
 
== Thánh thức và sự bác bỏ ==
Cuối cùng thì những thí nghiệm định tính đã phát hiện ra một số vấn đề nghiêm trọng trong lý thuyết này của Becher, điển hình như: khối lượng của nhiều kim loại, ví dụ [[magiê]] tăng lên sau khi được đốt cháy (mặc dù chúng được cho là đã bị mất đi phlogiston). [[Mikhail Lomonosov]] đã cố thực hiện lại thí nghiệm lừng danh của [[Robert Boyle]] và đã đi đến kết luận rằng học thuyết này là không đúng đắn. Ông ta ghi lại trong nhật kí của mình: "Hôm nay, ta đã thực hiện một thí nghiệm trong một bình thuỷ tinh kín để cố gắng tìm hiểu liệu khối lượng của kim loại có tăng lên từ những phản ứng có nhiệt thuần tuý hay không. Thí nghiệm này đã chứng tỏ rằng, ông Robert Boyle đã bị lừa dối, vì nếu không có sự tiếp xúc với không khí từ phía ngoài, khối lượng của kim loại bị đốt vẫn được giữ nguyên."
 
Dòng 31:
 
Thuyết phlogiston đã cho phép các nhà hoá học đem lại những sự lý giải cho các hiện tượng tưởng chừng như khác nhau trở thành một cấu trúc có quan hệ chặt chẽ: sự cháy, sự trao đổi chất, và sự tạo thành rỉ sét. Sự nhận biết về quan hệ giữa sự cháy và sự trao đổi chất đã tạo thành tiền đề cho sự nhận biết sau này về sự trao đổi chất ở sinh vật và sự cháy như là những quá trình có liên quan về bản chất hoá học với nhau.
== Xem thêm ==
<div class="references-small">
<references/>
Dòng 43:
[[cs:Flogistonová teorie]]
[[de:Phlogiston]]
[[el:ΦλογιστόνΦλογιστό]]
[[en:Phlogiston theory]]
[[es:Teoría del flogisto]]