Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Mary I của Scotland”

{{EngvarB|date=February 2014}}

{{Thông tin nhân vật hoàng gia

{{Plainlist|

* {{marriage|[[Francois II của Pháp]] <br>|24 April 1558|5 December 1560|end={{abbr|d.|died}}}}

* {{marriage|[[James Hepburn, Bá tước thứ tư của Bothwell]] <br>|15 May 1567|14 April 1578|end={{abbr|d.|died}}}}

}}

| place of burial = [[Nhà nguyện Peterborough]]; [[Tu viện Westminster]]

|}}

'''Mary, Nữ vương của người Scot''' ([[tiếng Anh]]: ''Mary, Queen of the Scots''; [[8 tháng 12]], [[1542]] – [[8 tháng 2]], [[1587]]), thường được gọi là '''Mary Stuart'''<ref>Đôi khi đánh vần thành Marie và Steuart hay Stewart</ref> hoặc '''Mary I của Scotland''', là [[Nữ vương]] của [[Vương quốc Scotland|Scotland]] từ ngày [[14 tháng 12]], [[1542]] đến [[24 tháng 7]], [[1567]]; và [[Vương hậu]] của [[Vương quốc Pháp]] từ [[10 tháng 7]], [[1559]] đến [[6 tháng 12]], [[1560]].

Tháng 11 năm [[1558]], con gái lớn của [[Henry VIII của Anh|Henry VIII]], [[Mary I của Anh|Nữ vương Mary I của Anh]], qua đời và người thừa kế là em gái của bà, [[Elizabeth I của Anh|Elizabeth I]]. Theo như [[Đạo luật Kế vị thứ 3]], được thông qua năm [[1543]] bởi [[Nghị viện Anh]], Elizabeth được công nhận là người kế vị chị bà, và là hậu duệ cuối cùng của Henry VIII nhà Tudor trên ngai vàng nước Anh. Tuy nhiên, trong mắt của những người Công giáo, Elizabeth là con ngoại hôn, bắt hợp pháp, và Mary Stuart, hậu duệ của chị gái vua Henry VIII, là Nữ vương thực sự của họ.<ref>{{Harvnb|Fraser|1994|p=83}}; {{Harvnb|Weir|2008|p=18}}</ref> Henry II của Pháp tuyên bố rằng con trai và con dâu ông là Vua và Nữ vương của Anh, và thiết kế [[huy hiệu hoàng gia]] là [[Quartering (heraldry)|quartered]] cho cả Francois và Mary.<ref>{{Harvnb|Fraser|1994|p=83}}; {{Harvnb|Guy|2004|pp=95–96}}; {{Harvnb|Weir|2008|p=18}}; {{Harvnb|Wormald|1988|p=21}}</ref> Tuyên bố của Mary đối với ngai vàng Anh khởi đầu cho sự đối đầu lâu năm giữa bà với Elizabeth I.<ref>{{Harvnb|Fraser|1994|p=85}}; {{Harvnb|Weir|2008|p=18}}</ref>

 

 

<gallery perrow="6">

Vua Francois II qua đời ngày [[5 tháng 12]] năm [[1560]], vì chứng nhiễm trùng tai giữa dẫn đến áp xe trong não. Mary tỏ ra đau buồn.<ref>{{Harvnb|Fraser|1994|pp=105–107}}; {{Harvnb|Weir|2008|p=21}}</ref> Mẹ chồng của bà, [[Catherine de' Medici]], trở thành Nhiếp chính cho người em chồng vừa lên 10, [[Charles IX của Pháp|Charles IX]], người kế nhiệm ngôi vua Pháp.<ref>{{Harvnb|Guy|2004|pp=119–120}}; {{Harvnb|Weir|2008|pp=21–22}}</ref>

 

 

Nỗi thất vọng lớn đến với người Công giáo khi Mary bổ nhiệm các thành viên Kháng Cách vào triều,<ref>{{Harvnb|Fraser|1994|p=167}}; {{Harvnb|Wormald|1988|p=125}}</ref> và giữ lại anh trai bà, Lãnh chúa Moray làm cố vấn.<ref>{{Harvnb|Guy|2004|p=145}}</ref> [[Hội đồng Cơ mật của Scotland|hội đồng cơ mặt]] gồm 16 người, được bổ nhiệm ngày [[6 tháng 9]] năm [[1561]], mà chiếm ưu thế là những nhà lãnh đạo theo Kháng Cách; vốn thắng thế ở Scotland từ cuộc khủng hoảng cải cách 1559 - 1560: Bá tước [[Archibald Campbell, Bá tước thứ năm của Argyll|Argyll]], [[Alexander Cunningham, Bá tước thứ tư của Glencairn|Glencairn]], và Moray. Chỉ có 4 người trong Hội đồng theo Công giáo: Bá tước [[John Stewart, Bá tước thứ tư của Atholl|Atholl]], [[George Hay, Bá tước thứ 7 của Erroll|Erroll]], [[William Graham, Bá tước thứ hai của Montrose|Montrose]], và [[George Gordon, Bá tước thứ tư của Huntly|Huntly]], là người đang giữ chức [[Tể tướng Scotland|Quan Chưởng ấn]].<ref>Các thành viên khác là [[Lord Justice Clerk]] [[John Bellenden xứ Auchinoul]], [[Lord Clerk Register]] [[James MacGill xứ Nether Rankeillour]], [[Ngoại trưởng, Scotland|Ngoại trưởng]] [[William Maitland xứ Lethington]], [[Thủ quỹ Scotland|Đại Thủ quỹ]] [[Robert Richardson (Thủ quỹ)|Robert Richardson]], [[Đô đốc Hải quân Scotland|Đô đốc Hải quân]] [[James Hepburn, Bá tước thứ tư của Bothwell|Bá tước Bothwell]], Bá tước [[James Hamilton, Bá tước thứ hai của Arran|Arran]] và [[James Douglas, Bá tước thứ tư của Morton|Morton]], [[William Keith, Bá tước thứ tư của Marischal|Bá tước Marischal]], và [[John Erskine, Lãnh chúa thứ sáu của Erskine|Lãnh chúa Erskine]] (về sau là [[Bá tước xứ Mar]]) ({{Harvnb|Weir|2008|p=30}}).</ref> Nhà sử học hiện đại [[Jenny Wormald]] nhấn mạnh rằng Nữ vương Mary có vẻ như đã thất bại trong việc chỉ định một Hội đồng bao dung cho người Công giáo và những hành động của quân Pháp, đây còn là dấu hiệu cho thấy bà quan tâm việc giành ngai vàng ở Anh hơn là vấn đề ở Scotland. Ngay cả sự bổ sung đáng kể vào nội đồng vào tháng 12 năm [[1563]], [[Patrick Ruthven, Lãnh chúa thứ ba của Ruthven|Lãnh chúa Ruthven]],cũng là một người Kháng Cách mà Mary không ưa.<ref>{{Harvnb|Wormald|1988|pp=114–116}}</ref> Về vấn đề này, bà nhận thức được rằng mình đã thất thế khi đối mặt với các lãnh chúa Kháng Cách, vốn liên kết chặt chẽ với nước Anh. Bà hợp tác với Lãnh chúa Moray cùng tiêu diệt nhà lãnh đạo Công giáo, Lãnh chúa Huntly, vào năm [[1562]] khi ông ta lãnh đạo [[Cao nguyên Scottish|nhân dân vùng cao]] chống lại bà.<ref>{{Harvnb|Fraser|1994|pp=192–203}}; {{Harvnb|Weir|2008|p=42}}; {{Harvnb|Wormald|1988|pp=123–124}}</ref>

Tại [[Craigmillar Castle]], gần Edinburgh, cuối tháng 11 năm [[1566]], Mary và các quý tộc trong nước đã mở cuộc họp thảo luận về "vấn đề Darnley".<ref>{{Harvnb|Bingham|1995|p=160}}; {{Harvnb|Wormald|1988|p=160}}</ref> Việc li hôn cũng đã được tính đến, nhưng quyết định cuối cùng được các quý tộc thống nhất là sẽ dần loại bỏ Darnley bằng nhiều cách khác nhau:<ref>{{Harvnb|Bingham|1995|pp=160–163}}; {{Harvnb|Fraser|1994|pp=277–279}}; {{Harvnb|Weir|2008|pp=176–178, 261}}; {{Harvnb|Wormald|1988|p=161}}</ref> ""Thực là thích hợp và có lợi nhất cho sự thịnh vượng chung;... một kẻ ngốc trẻ con, xảo quyệt và tàn bạo như thế không nên cai trị hay lãnh đạo mọi người; &nbsp;... ông ta nên bị loại bỏ bởi một trong những phương thức nào đó,. và bất cứ ai cũng nên chấp thuận và thực hiện điều đó, họ cần phải bảo vệ."<ref>Lời pháp biểu James Ormiston, một người của Bothwell, ngày [[13 tháng 12]] năm [[1573]], trích dẫn (từ [[Robert Pitcairn (antiquary)|Robert Pitcairn's]] ''Những vụ xét xử ở Scotland từ năm 1548 đến 1624'') trong {{Harvnb|Weir|2008|p=177}}; {{Harvnb|Fraser|1994|p=279}}</ref> Darnley lo sợ cho sự an toàn của mình sau lễ rửa tội cho con trai ông tại Stirling không lâu trước Giáng sinh, ông đến [[Glasgow]] cư trú tại lãnh địa của phụ thân.<ref>{{Harvnb|Weir|2008|p=189}}</ref> Khi vừa mới lên đường, ông lên cơn sốt, có thể do [[bệnh đậu mùa]], [[bệnh giang mai]], hoặc là do bị đầu độc; ông ốm nặng sau vài tuần.<ref>{{Harvnb|Weir|2008|pp=190–192}}</ref>

 

 

Cuối tháng 2, Bothwell bị tuyên bố là có liên can trong cái chết của Darnley.<ref>{{Harvnb|Guy|2004|p=304}}; {{Harvnb|Weir|2008|pp=312–313}}</ref> Lennox, cha của Darnley, đòi Bothwell trình diện trước [[Nghị viện Scotland]], điều này được Mary đồng ý, nhưng yêu cầu của Lennox trong việc hoãn thời gian xét xử để có thêm chứng cứ bị từ chối. Khi Lennox không có mặt, và không có bằng chứng cụ thể, Bothwell được tha bổng sau phiên tòa kéo dài 7 giờ ngày [[12 tháng 4]].<ref>{{Harvnb|Fraser|1994|pp=311–312}}; {{Harvnb|Weir|2008|pp=336–340}}</ref> Một tuần sau, Bothwell lập mưu thuyết phục hơn 20 lãnh chúa và Giám mục kí vào [[Ainslie Tavern Bond]], theo đó họ ủng hộ Bothwell kết hôn với Nữ vương.<ref>{{Harvnb|Fraser|1994|p=313}}; {{Harvnb|Weir|2008|pp=343–345}}; {{Harvnb|Wormald|1988|p=163}}</ref>

== Bị cầm tù ở Scotland và thoái vị ==

[[File:Mary Stuart James.jpg|thumb|Mary cùng với con trai bà, [[James I của Anh|James VI and I]]; trên thực tế, Mary gặp con trai mình lần cuối khi cậu bé mới 10 tháng tuổi.]]

 

Vốn rằng Nữ vương Mary tin rằng nhiều quý tộc sẽ ủng hộ hôn nhân của bà, nhưng mọi hi vọng sớm bị dập tắt. Bothwell được tấn phong [[Công tước Orkney]] và Hoàng phu; nhưng cuộc hôn nhân không được quần chúng ủng hộ. Người Công giáo coi cuộc hôn nhân là bất hợp pháp, vì họ không công nhận Bothwell đã li hôn với người vợ trước và cộng thêm hôn lễ tổ chức theo nghi thức [[Kháng Cách]]. Cả phe Công giáo và Kháng Cách đều bị sốc khi Mary kết hôn với kẻ bị cho là vừa giết chồng mình.<ref>{{Harvnb|Weir|2008|p=382}}</ref> Cuộc hôn nhân bị chống đối khiến Mary rất thất vọng.<ref>{{Harvnb|Fraser|1994|pp=322–323}}; {{Harvnb|Guy|2004|pp=336–337}}</ref> 26 lãnh chúa Scotland, tuyên xưng là Liên minh các lãnh chúa, chống lại Mary và Bothwell. Mary và Bothwell đối đầu với quân các lãnh chúa ở [[Trận Carberry Hill|Carberry Hill]] ngày [[15 tháng 6]], nhưng cuộc chiến không diễn ra vì hầu hết quân của Mary đã đào ngũ hoặc đầu hàng.<ref>{{Harvnb|Weir|2008|pp=383–390}}; {{Harvnb|Wormald|1988|p=165}}</ref> Bothwell chạy thoát khỏi nơi đó, và các lãnh chúa đưa Mary về Edinburgh, nơi bà bị quần chúng lên án như một kẻ giết người và một người đàn bà ngoại tình.<ref>{{Harvnb|Weir|2008|pp=391–393}}</ref> Đêm hôm sau, bà bị giam lỏng vào [[Lâu đài Loch Leven]], trong một hòn đảo giữa [[Loch Leven (quần đảo)|Loch Leven]].<ref>{{Harvnb|Fraser|1994|p=335}}; {{Harvnb|Guy|2004|p=351}}; {{Harvnb|Weir|2008|p=398}}</ref> Khoảng từ 20 đến 23 tháng 7, Mary [[sẩy thai]] một cặp song sinh.<ref>{{Harvnb|Weir|2008|p=411}}</ref> Ngày [[24 tháng 7]], bà bị ép phải thoái vị nhường ngôi cho con trai mới lên 1, James.<ref>{{Harvnb|Guy|2004|p=364}}; {{Harvnb|Weir|2008|p=413}}; {{Harvnb|Wormald|1988|p=165}}</ref> Moray được tấn phong làm Nhiếp chính,<ref>{{Harvnb|Fraser|1994|p=347}}; {{Harvnb|Guy|2004|p=366}}; {{Harvnb|Weir|2008|p=421}}; {{Harvnb|Wormald|1988|p=166}}</ref> trong khi Bothwell phải sống lưu vong. Ông bị giam giữ ở [[Đan Mạch]], phát bệnh [[tâm thần]] và chết vào năm [[1578]].<ref>{{Harvnb|Weir|2008|pp=422, 501}}; {{Harvnb|Wormald|1988|p=171}}</ref>

== Liên kết ngoài ==

<!--======================== {{No more links}} ============================

{{Sister project links |wikt=no|commons=Mary, Queen of Scots|b=no|n=no|q=Mary, Queen of Scots|s=Mary, Queen of Scots|v=no|species=no|voy=no|display= Mary, Queen of Scots}}

* [http://www.royal.gov.uk/HistoryoftheMonarchy/Scottish%20Monarchs(400ad-1603)/TheStewarts/MaryQueenofScots.aspx Biography at the official website of the British monarchy]