Wikipedia

Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Chu Bột”

Duyệt lịch sử tương tác
← Thay đổi trướcThay đổi sau →
Nội dung được xóa Nội dung được thêm vào
Trực quanMã wiki
Không có tóm lược sửa đổi
n replaced: kí → ký , Kí → Ký (2), kí, → ký, (10) using AWB
Dòng 1:
'''Chu Bột''' ([[chữ Hán]]: 周勃, ?- [[169 TCN]]), nguyên là người quận Phái<ref>Nay nằm ở tỉnh Giang Tô, [[Trung Quốc]]</ref>, là tướng lĩnh, chính trị gia thời Hán Sở và là khai quốc công thần của [[nhà Hán]] trong [[lịch sử Trung Quốc]]. Năm [[209 TCN]], Chu Bột đi theo [[Hán Cao Tổ|Lưu Bang]] chống lại [[nhà Tần]], lập được nhiều công trạng nên lần lượt được phong các chức vị Ngũ đại phu, tướng quân. Sau khi [[chiến tranh Hán-Sở]] nổ ra, Chu Bột vẫn tiếp tục được Lưu Bang cất nhắc, phong chức Vũ Uy hầu, thực ấp ở vùng Hoài Đức. Trong giai đoạn này, ông tham gia vào các chiến dịch chinh phục Tam Tần; tiến công Thành Cao, Khúc Nghịch; bình định hai quận Tứ Thủy, Đông Hải;...
 
Năm [[201 TCN]], sau khi Lưu Bang diệt được Hạng Vũ thống nhất thiên hạ, lại ban cho Chu Bột tước vị Giáng hầu và nâng thực ấp của ông lên 8100 hộ. Những năm đầu triều Hán, Chu Bột tiếp tục tham gia bình định các chư hầu, dẹp được các cuộc nổi dậy của [[Hàn vương Tín]], Yên vương [[Lư Quán]]..., do đó được thăng đến chức Thái úy.
 
Sau khi Lưu Bang qua đời, quyền lực trong triều rơi vào tay Lã hậu và gia tộc họ Lã. Năm [[180 TCN]], Lã hậu mất, Chu Bột cùng [[Trần Bình]] lập kế tiêu diệt họ Lã và lập [[Hán Văn Đế]] lên ngôi. Văn Đế phong cho ông chức Hữu Thừa tướng, tuy nhiên về sau ông nhường lại cho Trần Bình.
 
Năm [[178 TCN]], Trần Bình chết, Chu Bột tiếp tục trở lại giữ chức Thừa tướng, nhưng chỉ được một năm lại bị ép từ chức về ấp phong. Những năm cuối đời, Chu Bột bị tố cáo có âm mưu tạo phản và bị bỏ ngục, tuy nhiên về sau được thả. Ông qua đời năm [[169 TCN]], thụy hiệu là Giáng Vũ hầu.
Dòng 14:
=== Chiến dịch diệt Tần ===
 
Sau khi [[Tần Thủy Hoàng]] qua đời, đế chế Tần suy yếu, các hào trưởng ở khắp nơi nổi dậy. Tháng 7 năm [[209 TCN]], ở Bái huyện, xưng là Bái công<ref name="zh.wikisource.org">{{chú thích web|author=Tư Mã Thiên|title=Sử kíký, quyển 1: Cao Tổ bản kỉ|url=http://zh.wikisource.org/wiki/%E5%8F%B2%E8%A8%98/%E5%8D%B7008|accessdate = ngày 4 tháng 7 năm 2013}}</ref><ref name="ReferenceA">{{chú thích web|author=Ban Cố|title=Hán thư, quyển 1: Cao Đế kỉ, thượng|url=http://zh.wikisource.org/wiki/%E6%BC%A2%E6%9B%B8/%E5%8D%B7001%E4%B8%8A|accessdate = ngày 4 tháng 7 năm 2013}}</ref>. Chu Bột thấy thế bèn đầu quân cùng Lưu Bang. Ông cùng Lưu Bang đem quân tiến công Hồ Lăng và quận Phương Dư. Ít lâu sau ở Phương Dư xảy ra cuộc nổi loạn, Chu Bột nhanh chóng đánh bại quân địch và thu phục lại quận này. Sau đó ông tiếp tục theo Bái công tiến công ấp Phong và giành được thắng lợi, sau đó rút về Lưu Huyện và Tiêu Huyện.
 
Cùng trong năm [[209 TCN]], quân của Lưu Bang tiến công vào quận Đãng và phá được Hạ Ấp. Trong số các tướng thì Chu Bột là người đầu tiên lên được thành, do đó ông được Bái công phong chức Ngũ Đại phu<ref name="ReferenceB">{{chú thích web|author=Tư Mã Thiên|title=Sử kíký, quyển 57: Giáng hầu Chu Bột thế gia|url=http://zh.wikisource.org/wiki/%E5%8F%B2%E8%A8%98/%E5%8D%B7057|accessdate = ngày 4 tháng 7 năm 2013}}</ref>.
 
Sang năm [[208 TCN]], Chu Bột theo Lưu Bang tham gia vào các chiến dịch tiến công quận Mông, Ngu, tập kích quân của [[Chương Hàm]] và lập được nhiều công trạng. Sau đó, ông tiếp tục tham gia đánh [[Tần (nước)|Tần]], chiếm các thành Viên Thích, Đông Mân, Niết Tang, đuổi quân Tần về Bộc Dương, công đánh thành Chân, Đô Quan, Định Đào, Uyển Cù, Đan Phụ của Tần, rồi cùng Lưu Bangg tiến đến thành Ung Khâu, giết tướng giữ Tam Xuyên là [[Lý Do]] (con thừa tướng Lý Tư)<ref name="zh.wikisource.org"/><ref name="ReferenceA"/>.
Dòng 24:
=== Thời Hán Sở ===
 
Sau khi diệt Tần, Lưu Bang cùng các tướng lại bước vào cuộc chiến tranh với quân Sở do [[Hạng Vũ]] chỉ huy, vốn đã gây dựng thế lực rất lớn. Hạng Vũ phân chia lại các vùng đất không chỉ của Tần mà của cả các nước chư hầu khác có tham gia vào cuộc khởi nghĩa thành 19 nước, trong đó nước Tần bị chia làm ba nước là Ung, Tắc, Địch do [[Chương Hàm]], [[Tư Mã Hân]] và [[Đổng Ế]] giữ ngôi quốc vương<ref>{{chú thích web|author=Tư Mã Thiên|title=Sử kíký, quyển 7: Hạng Vũ bản kỉ|url=http://zh.wikisource.org/wiki/%E5%8F%B2%E8%A8%98/%E5%8D%B7007|accessdate = ngày 4 tháng 7 năm 2013}}</ref>.
 
Lưu Bang thực hiện chiến dịch công kích và tiêu diệt Tam Tần đầu tiên, tiến công lên phía bắc vào huyện Tất, Chương Bình..., buộc Tam Tần đầu hàng. Trong trận chiến đó, Chu Bột có công tiến chiếm Khúc Nghịch mở đường.
Dòng 30:
Năm [[203 TCN]], trong [[trận Thành Cao]], Chu Bột được giao nhiệm vụ trấn giữ Nghiêu Quan<ref>Nay nằm ở phía bắc Thương Châu, tỉnh [[Thiểm Tây]], [[Trung Quốc]]</ref>, sau đó tiến quân vào được Thành Cao<ref>Nay thuộc địa cấp Tỉ Thủy, Huỳnh Dương, tỉnh [[Hà Nam]], [[Trung Quốc]]</ref>, đối đầu với Hạng Vũ, cuối cùng chiếm lại được Thành Cao. Sau Hạng Vũ thất thế và tự tử, Chu Bột lại được lệnh tiến đánh Khúc Nghịch<ref>Nay nằm ở phía đông nam Hoàn Huyền thuộc tỉnh [[Hà Bắc]], [[Trung Quốc]]</ref> và chiếm hai quận Tứ Thủy, Đông Hải, thu phục thêm 22 huyện, sau đó lui về trấn giữ Lạc Dương và Lịch Dương. Lưu Bang xét công của ông, phong thêm đất cho làm thực ấp.
 
Năm [[202 TCN]], Lưu Bang xưng đế, lập ra [[nhà Hán]]<ref name="ReferenceC">{{chú thích web|author=Tư Mã Thiên|title=Sử kíký, quyển 8: Cao Tổ bản kỉ|url=http://zh.wikisource.org/wiki/%E5%8F%B2%E8%A8%98/%E5%8D%B7008|accessdate = ngày 4 tháng 7 năm 2013}}</ref><ref>{{chú thích web|author=Ban Cố|title=Hán thư, quyển 1: Cao Đế hạ|url=http://zh.wikisource.org/wiki/%E6%BC%A2%E6%9B%B8/%E5%8D%B7001%E4%B8%8B|accessdate = ngày 4 tháng 7 năm 2013}}</ref>.
 
== Tham gia bình định chư hầu ==
Dòng 43:
Năm [[195 TCN]], Lưu Bang nghe tin Yên vương [[Lư Quán]] khởi binh chống lại [[nhà Hán]]<ref name="ReferenceC"/> bèn cử Chu Bột cùng [[Phàn Khoái]] dẫn binh đánh dẹp. Yên vương Quán bỏ chạy sang Hung Nô, Chu Bột và [[Phàn Khoái]] hạ được huyện Kế, bắt được đại tướng Đề, thừa tướng, quận thủ, thái úy và nhiều quan lại cao cấp của Lư Quán.
 
Tuy đất Yên được bình định nhưng cũng trong chiến dịch này, có người gièm pha Phàn Khoái với Hán Cao Tổ, vì thế Cao Tổ sai [[Trần Bình]] đến bắt Phàn Khoái về kinh và giao quyền chỉ huy cho Chu Bột<ref>{{chú thích web|author=Tư Mã Thiên|title=Sử kíký, quyển 56: Trần Thừa tướng thế gia|url=http://zh.wikisource.org/wiki/%E5%8F%B2%E8%A8%98/%E5%8D%B7056|accessdate = ngày 4 tháng 7 năm 2013}}</ref><ref>{{chú thích web|author=Tư Mã Thiên|title=Sử kíký, quyển 95: Phàn Lịch Đằng Quán liệt truyện|url=http://zh.wikisource.org/wiki/%E5%8F%B2%E8%A8%98/%E5%8D%B7095|accessdate = ngày 4 tháng 7 năm 2013}}</ref>. Chu Bột tiếp tục bình định 12 huyện Thượng Cốc, 16 huyện Hữu Bắc, 29 huyện Liêu Tây, Liêu Đông và 22 huyện thuộc quận Ngư Dương<ref name="ReferenceB"/>.
 
== Bày mưu diệt họ Lã ==
Dòng 50:
:"Cao Đế bình định thiên hạ, phong con em của mình làm Vương. Nay thái hậu gọi mệnh lệnh của mình là chế, phong anh em họ Lữ làm Vương thì có gì là không được?"
 
Vương Lăng tức giận, trách cử Chu Bột và Trần Bình. Hai ông bèn giảng giải cho Vương Lăng thấy rằng chỉ có như vậy mới bảo toàn được cho họ Lưu<ref>Do việc này, Lã hậu đã phế chức thừa tướng của Vương Lăng</ref><ref>{{chú thích web|author=Tư Mã Thiên|title=Sử kíký, quyển 9: Lã hậu bản kỉ|url=http://zh.wikisource.org/wiki/%E5%8F%B2%E8%A8%98/%E5%8D%B7009|accessdate = ngày 4 tháng 7 năm 2013}}</ref>.
 
Năm [[180 TCN]], Lã hậu sắp mất, dặn Triệu Vương [[Lã Lộc]] làm thượng tướng quân, coi cánh quân ở phía bắc, Lương vương [[Lã Sản]] coi cánh quân phía nam để đề phòng các đại thần lật đổ họ Lã sau khi bà qua đời. Tuy nhiên sau khi Lã hậu mất, ở phía đông, Tề vương xuất quân chống lại họ Lã, còn [[Trần Bình]] và Chu Bột trong triều cũng tìm cách tiêu diệt họ Lã.
 
[[Lã Lộc]] và [[Lã Sản]] ở kinh đô muốn khởi binh làm loạn nhưng sợ thế lực của các đại thần, còn chần chừ chưa quyết định. Chu Bột và Trần Bình, thấy người con của Khúc Chu Hầu Lịch Thương là Lịch KíKý thân với [[Lã Lộc]], bèn ép [[Lịch Thương]] bảo con đến nói với Lộc nếu ở lại kinh cầm binh sẽ bị nghi ngờ, chi bằng trao ấn cho Thái úy mà về [[triệu (nước)|nước Triệu]].
 
Lã Lộc đem việc ấy bảo với Lã Sản. Nội bộ họ Lã biết việc ấy, nhưng chưa dứt khoát quyết định. [[Lã Lộc]] nói với người cô là Lâm Quang hầu Lã Tu nhưng Lã Tu biết được mưu đồ đó, không đồng ý.
 
Cùng lúc đó Giả Thọ từ nước Tề về, lại khuyên Lã Sản mau chóng làm loạn và giục Sản vào cung Vị Ương để làm loạn. Cùng lúc Chu Bột bảo tướng [[Kỷ Thông]] cầm cờ tiết giả làm lệnh hoàng đế trao cho mình cầm đầu đạo quân phía bắc rồi ra lệnh cho Lịch KíKý và Lưu Yết tới thuyết phục Lã Lộc lần nữa. [[Lã Lộc]] nghe theo, trả tướng ấn lại, giao cho Chu Bột cầm quân. Chu Bột nắm được đạo quân phía nam.
 
Cùng lúc đó Trần Bình hay tin Lã Sản đã làm loạn, sai Chu Hư hầu giúp Chu Bột. Chu Bột lại ra lệnh không cho [[Lã Sản]] vào điện và sai Chu Hư hầu đến cung Vị Ương giết Lã Sản, sau đó tiêu diệt toàn bộ họ Lã<ref>{{chú thích web|author=Tư Mã Thiên|title=Sử kíký, quyển 9: Lã hậu bản kỉ|url=http://zh.wikisource.org/wiki/%E5%8F%B2%E8%A8%98/%E5%8D%B7009|accessdate = ngày 4 tháng 7 năm 2013}}</ref> và đưa Đại vương lên làm hoàng đế, tức [[Hán Văn Đế]]. Do sự đề cử của Trần Bình, Văn Đế phong cho Chu Bột làm Hữu thừa tướng nhưng ở địa vị cao nhất, còn Trần Bình làm Tả thừa tướng nhưng chỉ ở ngôi thứ hai<ref>{{chú thích web|author=Tư Mã Thiên|title=Sử kíký, quyển 56: Trần Thừa tướng thế gia|url=http://zh.wikisource.org/wiki/%E5%8F%B2%E8%A8%98/%E5%8D%B7056|accessdate = ngày 4 tháng 7 năm 2013}}</ref>.
 
== Nhường chức thừa tướng ==
 
Khi Hán Văn Đế bắt đầu quen với việc triều chính, có hỏi Chu Bột và Trần Bình các việc như một năm xét xử ngục hình bao nhiều người, một năm tiền và thóc xuất nhập bao nhiêu nhưng ông đều không biết được, mà [[Trần Bình]] ứng đối trôi chảy trước mặt Văn Đế, được vua khen. Khi ra triều, Chu Bột trách Trần Bình sau không chỉ cho mình biết, nhưng lại bị ông ta hỏi vặn. Cuối cùng ông nhận ra mình không bằng Trần Bình, bèn trả ấn thừa tướng về đất Giáng<ref>{{chú thích web|author=Tư Mã Thiên|title=Sử kíký, quyển 56: Trần Thừa tướng thế gia|url=http://zh.wikisource.org/wiki/%E5%8F%B2%E8%A8%98/%E5%8D%B7056|accessdate = ngày 4 tháng 7 năm 2013}}</ref>.
 
Tuy nhiên chỉ qua một năm, đến [[178 TCN]], Trần Bình qua đời, Chu Bột lại được trở về giữ chức thừa tướng.
Dòng 85:
*[[Chu Á Phu]]
== Tham khảo ==
*[[Sử ký Tư Mã Thiên|Sử kí Tư Mã Thiên]], thiên
**''Cao Tổ bản kỉ''
**''Hạng Vũ bản kỉ''
Lấy từ “https://vi.wikipedia.org/wiki/Chu_Bột”