Wikipedia

Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Phàn Khoái”

Duyệt lịch sử tương tác
← Thay đổi trướcThay đổi sau →
Nội dung được xóa Nội dung được thêm vào
Trực quanMã wiki
Inkstone (thảo luận | đóng góp)
110 sửa đổi
n Đã hủy sửa đổi của Inkstone (Thảo luận) quay về phiên bản của AndyLiang
Dòng 2:
 
==Thời hàn vi==
Phàn Khoái là người huyện Bái<ref>Tỉnh [[Giang Tô]]</ref>, nước Tiêu, đồng hương với [[Lưu Bang]]. SinhNhà thờinghèo, ông từngphải lao động vất vả kiếm sống, làm nghề mổbán [[thịt chó]]. Sau,Lưu Bang hay qua lại chỗ ông theovà Lưutrở Bangthành trốnbạn vàothân núicủa ông.
 
==Khởi nghĩa chốngĐánh Tần==
Năm 209 TCN, [[Trần Thắng]] khởi nghĩa ở Đại Trạch chống lại [[nhà Tần]], đượclực nhiềulượng nơiphát hưởngtriển ứngmạnh, không lâu sau xưng làm Trương Sở Vương. [[Lưu Bang]] cũnghưởng thuộc trong số ấyứng, khởidấy nghĩabinh ở huyện Bái. Phàn Khoái làcùng một[[Tiêu trongHà]] sốvà đồng[[Tào Tham]] hươngđi theo Lưu Bang. ngayÔng từ đầu,đứng đượcdưới dùngcờ vàolàm chức Xáxá Nhânnhân.
 
Phàn Khoái có sức khoẻ lại dũng cảm hơn người, luôn đi bên cạnh Lưu Bang. Trong nhiều trận chiến ác liệt, ông đều hăng hái chiến đấu, giết được nhiều địch.
Phàn Khoái có sức khỏe, giỏi chiến trận. Ông là một trong những người có đóng góp nhiều nhất trong những buổi đầu của cuộc khởi nghĩa. Ông đi đầu, tham gia các trận Hồ Lăng, Phong huyện, Tiết huyện, Nãng huyện giúp Lưu Bang mở rộng địa bàn. Nghĩa quân lớn mạnh hơn, ông theo Lưu Bang đánh quân Tần do Chương Hàm chỉ huy ở Bộc Dương, cùng các trận Hộ Dũ, Thành Vũ, Giang Lý, Khai Phong, Khúc Ngộ. Tư-mã Thiên, qua lời thuật của cháu ông là Phàn Tha Quảng chép lại tường tận số thủ cấp và tù binh ông bắt được mỗi trận.
 
Trận đánh với tướng Tần là Tư Mã Ni ở nước Sở, ông một mình chém 15 quân địch, đánh lui quân Tần, được phong làm Quốc đại phu. Trận đánh Thành Dương và thắng Lý Do (con [[Lý Tư]]), ông chém được 16 đầu, được phong tước Thượng giám. Sau đó vây đánh Đông Quận, ông chém 14 quân địch, bắt sống 11 người, được phong làm Ngũ đại phu<ref>Trịnh Phúc Điền, Khả Vĩnh Quyết, Dương Hiệu Xuân, sách đã dẫn, tr 186</ref>.
Hạng Vũ vượt Hoàng Hà cứu nước Triệu và đương đầu với đạo quân chủ lực của Tần do Chương Hàm, Vương Ly chỉ huy; Bái Công Lưu Bang vòng theo ngõ Vũ Quan đánh thẳng vào nước Tần, đánh nhau với quân Tần ở các trận Nam Dương, Ly huyện, Vũ Quan, và Bá Thượng, ông đều đi đầu. Lưu Bang tiến đến Hàm Dương, vua Tần Tử Anh ra hàng, nhà Tần sụp đổ. Nhờ công lao, ông được ban tước Hiền Thành Quân.
 
Phàn Khoái tham gia đại phá tướng Tần là Dương Hùng đồn trú ở Hy Giám, được phong làm Hiền Thành quân. Năm 206 TCN, Lưu Bang tiến vào Quan Trung, ông xung phong trận, chém 1 đô uý, 10 lính và bắt sống 140 quân Tần<ref>Trịnh Phúc Điền, Khả Vĩnh Quyết, Dương Hiệu Xuân, sách đã dẫn, tr 187</ref>.
==Hồng Môn hội yến==
 
Lưu Bang vào Hàm Dương, tiêu diệt [[nhà Tần]]. Theo như lời ước của Sở Hoài vương khi chia quân đi đánh Tần: ''“Ai vào Quan Trung trước thì được làm vua”'', đáng lý ngôi vua ở Quan Trung thuộc về Lưu Bang, nhưng [[Hạng Vũ]] có binh lực mạnh hơn, lấn át Lưu Bang nên khi nghe tin Hạng Vũ tiến vào Quan Trung, Lưu Bang phải lui ra Bá Thượng.
Hạng Vũ đánh thắng quân Tần ở Hà Bắc, Chương Hàm đầu hàng. Hạng Vũ cùng các chư hầu kéo quân đến nước Tần, theo ngõ Hàm Cốc, Đồng Quan tiến về Hàm Dương. Trước, Sở [[Nghĩa Đế]] có quy ước giữa các chư hầu "ai đến Hàm Dương trước được làm vua nước Tần". Nếu theo đúng quy ước, nước Tần thuộc về Lưu Bang, nên ông đóng quân ở Bá Thượng có ý ngăn chặn Hạng Vũ và các chư hầu. Về phía Hạng Vũ, ông nghĩ mình có công lớn nhất -- không chỉ vì tiêu diệt được đạo quân chủ lực của Tần, mà còn cứu được các chư hầu ở Hà Bắc. Hơn nữa, tướng sĩ dưới quyền ông chiến đấu lâu ngày cần được phong thưởng, kho tàng nhà Tần đều ở Hàm Dương. Nên ông kéo đến đóng ở đất Hí chuẩn bị tấn công quân của Lưu Bang đóng ở Bái Thượng. Lưu Bang thế kém hơn, muốn giảng hòa. Qua quan hệ của Trương Lương, ông nhờ Hạng Bá, là bà con của Hạng Vũ, sắp xếp cho mình tạ lỗi với Hạng Vũ. Nhân lúc Hạng Vũ mở tiệc Hồng Môn chiêu đãi tướng sĩ ăn mừng nước Tần bị tiêu diệt. Lưu Bang dẫn Trương Lương, Phàn Khoái, cùng trăm thuộc hạ đến gặp. Tại tiệc, chỉ có Lưu Bang và Trương Lương được phép vào dinh. Phàn Khoái và những người khác đều phải đứng ngoài.
 
==Hộ vệ Lưu Bang ở Yến Hồng Môn==
Tham mưu của Hạng Vũ là [[Phạm Tăng]] cho Lưu Bang là hiểm họa, muốn giết đi. Phạm Tăng sai Hạng Trang múa gươm, tiện dịp đâm Lưu Bang; song có Hạng Bá che chở, nên Lưu Bang chưa bị hại. Thấy sự nguy hiểm, Trương Lương báo với Phàn Khoái. Phàn Khoái xô quân canh cửa xông vào. Thấy ông bạo dạn, Hạng Vũ khen, ban cho ông rượu thịt, rồi hỏi thăm. Ông nhân dịp phân trần, ngầm trách Hạng Vũ có ý muốn giết Lưu Bang -- khi mục đích của cả 2 là tiêu diệt nhà Tần. Hạng Vũ im lặng. Nhân lúc Hạng Vũ còn phân vân, Lưu Bang mượn cớ bước ra ngoài rồi trốn về nơi mình đóng quân ở Bá Thượng, Phàn Khoái theo hộ tống. Trương Lương ở lại xin lỗi cho Lưu Bang.
Theo kế của [[Phạm Tăng]], [[Hạng Vũ]] mời Lưu Bang dự Yến Hồng Môn định kể tội chống đối và giết chết. Khi Lưu Bang đến hội, Phàn Khoái và [[Trương Lương]] đi theo hộ tống. Đến nơi, ông được lệnh ở ngoài, chỉ có Lưu Bang và Trương Lương vào dự tiệc.
 
Phạm Tăng thấy Hạng Vũ không quyết đoán giết Lưu Bang, bèn sai Hạng Trang múa gươm làm trò vui để nhân tiện đâm Lưu Bang. Hạng Bá là bạn Trương Lương, không nỡ giết Lưu Bang nên đứng dậy múa gươm che đỡ, nhưng Lưu Bang vẫn gặp nguy. Trương Lương vội ra gọi Phàn Khoái vào cứu.
Hôm sau, Lưu Bang bỏ ngỏ cửa ải, Hạng Vũ cùng chư hầu tiến vào làm cỏ Hàm Dương. Lưu Bang tuy thoát chết, song chỉ được chia cho vùng đất ở Hán Trung và Thục, thời ấy còn là nơi chỉ để đày tội đồ. Lưu Bang phong Phàn Khoái làm Lâm Vũ Hầu.
 
Phàn Khoái mang [[kiếm]], cắp [[khiên]] bước vào cửa viên môn. Vệ sĩ cầm [[giáo]] chéo nhau muốn cản không cho vào, ông cầm ngang cái khiên gạt ra, vệ sĩ ngã lăn ra đất. Phàn Khoái liền vào, vén màn đứng, trợn mắt nhìn Hạng Vũ, Hạng Vũ giật mình chống kiếm quỳ nhổm dậy. Khi hỏi ra biết ông là tướng của Lưu Bang, Hạng Vũ liền sai lấy rượu thịt cho ông. Ông đứng ăn uống tại chỗ, một tay vẫn cầm gươm thế thủ rồi nói với Hạng Vũ:
:''Vua Tần lòng lang dạ thú giết người nhiều không kể xiết, trị tội người như sợ không kịp. Thiên hạ đều nổi dậy làm phản. Vua Hoài Vương có giao ước với các tướng: "Ai phá được Tần, vào Hàm Dương thì phong vương". Ngày nay Bái Công là người đầu tiên phá được Tần, vào Hàm Dương, tơ hào không dám phạm, niêm phong các cung thất, đem quân vè đóng ở Bá Thượng để chờ đại vương đến. Bái Công sai tướng giữ cửa ải là chỉ để đề phòng bọn trộm cướp ra vào và những việc bất trắc mà thôi. Bái Công khó nhọc mà công to như vậy, nhưng vẫn chưa được phong thưởng gì! Nay đại vương nghe lời bọn tiểu nhân, muốn giết kẻ có công, tức là noi theo đừong lối nhà Tần đã mất! Tôi trộm nghĩ đại vương không nên làm như vậy!''
 
Hạng Vũ chưa biết đáp ra sao, chỉ biết lệnh cho ông ngồi xuống. Một lát, Lưu Bang đứng dậy đi ra ngoài, nhân đó gọi Phàn Khoái ra. Hạng Vũ sai Trần Bình mời Lưu Bang vào. Lưu Bang lo lắng hỏi ông:
:''Nay ta đi ra, chưa có lời từ biệt, làm thế nào bây giờ?''
 
Phàn Khoái nói:
:''Làm việc lớn thì không để ý đến những điều vụn vặt; làm lễ lớn không câu nệ những điều nhỏ. Nay người ta là dao là thớt, ta là cá là thịt, từ biệt làm gì?''
 
Lưu Bang bèn ra đi. Hai người thừa cơ trốn thoát, nhờ Trương Lương dùng kế biện bạch giữ chân quân Hạng Vũ.
 
==Công thần nhà Hán==
===PhùPhò Hán diệt Sở===
Do Hạng Bá tác động, Hạng Vũ thôi ý định giết Lưu Bang và phong làm Hán Vương, không cho ở Hàm Dương mà đẩy vào đất Thục xa xôi. Hán vương phong Phàn Khoái làm liệt hầu, hiệu là Vũ Lâm quân, sau đó ông lại được phong làm Lang trung, theo Lưu Bang tiến vào Hán Trung.
 
Sau khi củng cố lực lượng, Lưu Bang quay trở về phía đông đánh Hạng Vũ. Lúc đó Hạng Vũ phong [[Chương Hàm]], [[Đổng Ế]] và [[Tư Mã Hân]] làm Tam Tần vương để kìm chế Lưu Bang. Lưu Bang dùng Hàn Tín làm đại tướng đánh Tam Tần. Phàn Khoái lại theo Lưu Bang đánh Chương Hàm có công, được phong làm Lang trung kỵ tướng, ban cho ấp Phàn Hương ở Đỗ Lăng.
 
Lưu Bang nhân lúc Hạng Vũ đi đánh Tề vương [[Điền Vinh]], mang quân chiêu hàng các [[chư hầu]] tiến về phía đông. Phàn Khoái cầm quân tàn sát đất Trữ Táo<ref>Trịnh Phúc Điền, Khả Vĩnh Quyết, Dương Hiệu Xuân, sách đã dẫn, tr 188</ref>, đánh chiếm các vùng Trâu, Lỗ, Tiết, Hà Khâu.
 
Trong 5 năm chiến tranh với Hạng Vũ, Phàn Khoái tiếp tục đi cùng Lưu Bang dự nhiều trận chiến quyết liệt, cuối cùng năm 202 TCN, Lưu Bang diệt được Hạng Vũ lên làm vua, tức là Hán Cao Tổ.
 
===Đánh dẹp chư hầu===
Sau đó, Phàn Khoái giúp Lưu Bang đánh dẹp các các [[chư hầu]] làm phản. Năm 202 TCN, có tin Yên Vương [[Tạng Đồ]] làm phản, Phàn Khoái cầm quân đi đánh Yên, bắt sống Tạng Đồ.
 
Lưu Bang sợ [[Hàn Tín]] làm phản, theo kế của [[Trần Bình]], giả đi chơi ở Vân Mộng để bắt Hàn Tín, sai Phàn Khoái cầm quân làm theo lệnh. Khi Lưu Bang đến Vân Mộng, Hàn Tín là chư hầu vội ra đón, Phàn Khoái liền bắt trói Tín nộp cho Lưu Bang. Ông được phong làm Vũ Dương hầu. Để thêm tình thân, Lưu Bang gả em gái Lã hậu là Lã Tu cho ông. Ông và Lã Tu sinh ra con trai là Phàn Kháng.
Lưu Bang tuy chỉ được chia đất ở vùng xa xôi, song ông vẫn nắm trong tay một đạo quân quen chiến trận. Khi vào Hán Trung, ông cho người đốt đường Sạn Đạo giả vờ không có ý quay về để Hạng Vũ yên tâm rút quân về phương đông. Hạng Vũ chia lưu vực sông Vị (địa bàn cũ của nước Tần) thành 3 nước cho 3 hàng tướng nước Tần là Chương Hàm, Đổng Ế, và Tư-mã Hân làm vua, gọi chung là tam Tần. Cả 3 nước đều tương đối yếu về cả quân sự lẫn chính trị.
 
Năm 196 TCN, [[Trần Hy]] làm phản ở đất Đại và đất Triệu, ông được lệnh cùng Chu Bột đi đánh. Phàn Khoái dũng cảm lập công, thu phục 27 huyện ở nước Triệu. Nhờ công lao đó ông được phong làm Tả thừa tướng.
Sau khi Hạng Vũ đã trở về phương đông (Hạng Vũ chọn đóng đô ở Bành Thành), Lưu Bang lập tức tấn công tam Tần chiếm đất. Chiến dịch thành công trong khoảng 1 năm. Phàn Khoái đều ở tiền tuyến. Vùng đất ở Quan Trung bình định rồi, ông theo Lưu Bang tấn công về phía đông, tham gia các trận ở Chữ Tảo, Ngoại Hoàng. Nhân lúc Hạng Vũ dẫn quân đội lên Sơn Đông đánh nhau với nước Tề, Lưu Bang tấn công và chiếm được kinh đô của Hạng Vũ là Bành Thành. Hạng Vũ phản công, Lưu Bang thua to. Phàn Khoái theo Lưu Bang chạy về Huỳnh Dương. Lưu Bang phong ông làm Tướng Quân, sai giữ thành Quảng Vũ.
 
Chưa diệt được Trần Hy, Phàn Khoái tiếp tục ra trận, đánh bại quân Hung Nô làm viện binh cho Hy ở Hoành Cốc, chém tướng Triệu Ký, bắt sống thừa tướng nước Đại là Phùng Lương cùng các tướng Tôn Phấn và Vương Hoàng. Không lâu sau ông thu phục được 23 huyện ở đất Đại.
Sau 1 năm, Hạng Vũ lui quân về phía đông, Lưu Bang lại tấn công. Ông theo Lưu Bang đánh quân Sở ở Dương Hạ, Cai Hạ, Hồ Lăng, đều có công.
 
===Thúc giục vua ra trận===
Năm 202 BC, Hạng Vũ chết. Lưu Bang làm Hoàng Đế (Hán Cao Tổ), ông được phong làm Bình Âm Hầu.
Năm 196 TCN, Lưu Bang giết các công thần như [[Bành Việt]], [[Hàn Tín]]. Hoài Nam vương [[Anh Bố]] lo sợ bèn cất quân làm phản. Tình hình nguy cấp, Lưu Bang ốm nằm trong cung, không muốn gặp ai, sai thị vệ canh phòng không cho ai vào. Các đại thần muốn vào xin lệnh đi đánh đều không được. Hơn 10 ngày sau, Phàn Khoái sốt ruột không nén được bèn dẫn đầu các quan đẩy cửa cung mà vào chỗ Lưu Bang, thấy Lưu Bang đang gối trên đùi một [[hoạn quan]] ngủ. Phàn Khoái tiến lại gần, gào khóc nói:
:''Buổi đầu, bệ hạ cùng vi thần khởi binh ở đất Bái, bình định thiên hạ, lúc đó oai dũng biết bao! Nay thiên hạ đã định, bệ hạ lại mệt mỏi đến thế! Bệ hạ bệnh tình trầm trọng, đại thần đều lo sợ, bệ hạ không chịu tiếp kiến chúng thần bàn bạc việc nước, lại chỉ ở riêng với một hoạn quan mà bỏ người trong thiên hạ đi sao? Vả chăng, bệ hạ không thấy gương Triệu Cao làm loạn hay sao?''
 
Lưu Bang nghe ông nói, đành phải ngồi dậy bàn việc đánh Anh Bố. Sau đó Lưu Bang thân chinh đi đánh, dẹp được Anh Bố.
===Củng cố Hán triều===
 
===Bị gièm pha===
Lưu Bang lên ngôi Hoàng Đế. Tang Đồ, vốn là Yên Vương do Hạng Vũ xếp đặt, phản kháng. Ông theo Hán Cao Tổ đánh đất Yên, bắt sống được Đồ. Sau khi Hán Cao Tổ bắt Hàn Tín, ông được phong làm Vũ Dương Hầu, giữ chức Tướng Quân. Ông lại theo Cao Tổ lần lượt chinh phạt các cuộc phản loạn của Hàn Vương Tín (cùng tên, nhưng là hậu duệ của nước Hàn cũ), Trần Hi. Có công bình định vùng Hà Bắc, được thăng chức lên Tả Thừa Tướng.
Tháng 2 năm 195 TCN, có tin Yên vương [[Lư Quán]] cũng làm phản. Phàn Khoái được lệnh đi đánh Yên.
 
Khi ông cầm quân lên đường, có người lại gièm pha với Lưu Bang rằng:
Anh Bố làm phản, Cao Tổ bệnh, muốn sai Thái Tử Lưu Doanh (tức Hán Huệ Đế) đi đánh. Lữ Hậu sợ Lưu Doanh không chỉ huy được các tướng tá, vốn đều là bạn cũ của Cao Tổ, nên nhờ ông nói hộ -- vợ ông là em ruột của Lữ Hậu. Ông bèn nói khích, Cao Tổ phải cười, gượng dậy cầm quân. Anh Bố bị diệt.
:''Phàn Khoái cậy công kiêu ngạo, cùng Lã hậu kết bè đảng; nếu bệ hạ chẳng may băng hà, ông ta dứt khoát giúp Lã hậu mà hại Triệu vương Như Ý''
 
Lưu Bang vốn thương hoàng tử Như Ý, thấy ông là em rể Lã hậu nên cũng có ý nghi ngờ ông, bèn hạ lệnh cho Thừa tướng Trần Bình đưa Giáng hầu Chu Bột đến bản doanh thay thế Phàn Khoái và xử chém luôn Phàn Khoái tại chỗ.
Yên Vương Lư Oản làm phản. Cao Tổ bệnh nặng, phong ông làm Tướng Quốc sai đi đánh. Chưa đến nơi, có người gièm ông đồng mưu với Lư Oản -- để một khi Cao Tổ mất ông dẫn quân về giết sủng thiếp của Cao Tổ là Thích Cơ cùng con cưng của Cao Tổ là Triệu Vương Như Ý (để giúp Lữ Hậu). Cao Tổ nổi trận, sai Trần Bình đuổi theo truất chức và chém ông. Song Trần Bình sợ Lữ Hậu, chỉ trói và giải ông về Trường An. Khi đến nơi, Hán Cao Tổ đã mất. Lữ Hậu thả và phục hồi chức tước cho ông.
 
[[Trần Bình]] là người thông minh, khéo cư xử, biết Lưu Bang không còn sống được lâu, và vây cánh Lã hậu rất mạnh nên không làm theo lệnh Lưu Bang, chỉ bãi chức Phàn Khoái và áp giải về Tràng An<ref>Chu Mục, Trần Thâm, sách đã dẫn, tr 45</ref>.
Năm 189 BC, ông chết, thụy là Vũ (Vũ Dương Vũ Hầu).
 
Khi Phàn Khoái về [[Tràng An]] thì Lưu Bang đã qua đời. Thái tử Lưu Doanh lên nối ngôi, tức là [[Hán Huệ Đế]]. Lã thái hậu nắm quyền chính, tự mình quyết đoán mọi việc. Vì ông là chồng Lã Tu nên được Lã hậu hạ lệnh tha, phục lại chức tước và đất phong cho ông.
===Hậu duệ===
 
Năm 189 TCN, Phàn Khoái ốm nặng rồi mất, không rõ bao nhiêu tuổi. Ông được truy tặng là Vũ hầu. Tổng cộng trong cuộc đời chinh chiến, Phàn Khoái chém 176 đầu, bắt sống 288 người; một mình tác chiến đánh bại 7 đạo quân, hạ 5 thành ấp, bình định 6 quận, 52 huyện, bắt sống 1 thừa tướng và 11 tướng quân<ref>Trịnh Phúc Điền, Khả Vĩnh Quyết, Dương Hiệu Xuân, sách đã dẫn, tr 189</ref>.
Sau khi ông chết, con của ông và Lữ Tu là Phàn Khang nối tước hầu. Họ Lữ chuyên quyền. Sau khi Lữ Hậu chết, Châu Bột, Lưu Chương cùng mưu diệt họ Lữ. Lữ Tu và Phàn Khang đều bị giết. Hán Văn Đế lên ngôi, cho tìm người con vợ lẽ của ông tập tước, thụy là Hoang (Vũ Dương Hoang Hầu). Hoang Hầu mất, con là Tha Quảng kế vị. Đời Hán Cảnh Đế, có người tố cáo Hoang Hầu vốn vô sinh, Tha Quảng là do Hoang Hầu sai người em thông dâm với vợ mình. Việc vỡ lỡ, tước bị trừ. Phàn Tha Quảng có quen biết với Tư-mã Thiên.
 
==Xem thêm==
Hàng 56 ⟶ 82:
**''Hạng Vũ bản kỷ''
**''Cao Tổ bản kỷ''
*Chu Mục, Trần Thâm chủ biên (2003), ''365 truyện cổ sử chọn lọc Trung Quốc'', tập 3, NXB Thanh niên
**''Phàn Lịch Đằng Quán liệt truyện''
* Trịnh Phúc Điền, Khả Vĩnh Quyết, Dương Hiệu Xuân (2006), ''Tướng soái cổ đại Trung Hoa'', tập 1, NXB Lao động
 
==Chú thích==
Lấy từ “https://vi.wikipedia.org/wiki/Phàn_Khoái”